به گزارش خبرگزاری تسنیم از دامغان، توسعه مفهومی گسترده و چندوجهی در دنیای امروز است که دستیابی به آن در هر منطقه و شهر و دیار نقشه راه مخصوص خود را می‌طلبد. حال اگر کهن شهر دامغان با چند هزار سال قدمت، موقعیت جغرافیایی استراتژیک و طبیعتی چهارفصل، ابنیه تاریخی غنی، متعدد و قابل‌اتکا و مشاهیر درخور توجه، پلان مطالعاتی یک طرح توسعه محور باشد؛ باید ببینیم که هر یک از پارامترهای لازمه تحقق رشد پایدار در هزارتوی مسائل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی عصر حاضر با توجه به پیش‌نیازهای موجود تا چه میزان به عینیت نزدیک است و برای حصول مقصود چه مسیری باید پیموده شود.
دامغان، شهری در 340 کیلومتری پایتخت ایران، از کهن‌ترین شهرهای پارتی، «صددروازه» یا «هکاتومپلیس» باستانی و پایتخت اشکانیان، مرکز ایالت پهناور قومس در قلب امپراطوری سرزمین پهناور ایران است.
شهرستان دامغان در قیاس با شرایط خود در پیش از چهار دهه گذشته، همچون همه نقاط کشور جهشی محسوس در رشد و توسعه داشته و جدا از نام و وابستگی حزبی و جناحی دولت‌ها این پیشرفت حاصل تلاشی 40 ساله در سایه سیاست‌های کلی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران است؛ اما درعین‌حال واقعیت‌هایی همچون توسعه نامتوازن و محرومیت‌های حاصل‌شده از تمرکزگرایی استانی، سیاست‌های خود نگهداری برخی مسئولان و مدیران شهرستانی به‌جای روحیه خدمت‌گزاری، عدم تسلط بر بایسته‌های جذب و هزینه بودجه‌های ملی و استانی و درگیری مدیران و زیرمجموعه‌‌های اداری با ویروس روزمرگی به‌جای نگاه آینده‌نگرانه و برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت و عللی نظیر آن و البته شرایط اقتصادی کشور در برهه‌های مختلف زمانی، عدم تخصیص بودجه‌های مصوب و در کنار آن همه‌گیر شدن فرهنگ اشتباه کار در جامعه ما که درواقع آسوده طلبی و کاهلی را بسط داده است، غیرقابل‌چشم‌پوشی است؛ البته این گزارش نه مجال ورود به همه مقولاتی ازاین‌دست را دارد و نه بدین منظور نگاشته شده است.
دامغان یکی از شاخص‌ترین شهرهای ایران ازنظر دارا بودن آثار ارزشمند تاریخی و میراث‌های ماندگار فرهنگی که در حافظه اهالی سفر، صاحبان ذوق و هنر و عاشقان طعم قند پارسی، صاحب جایگاه و منزلت ویژه است. دیاری که با مسجد تاریخانه، معیار تاریخ‌شناسی اسلامی و قدیمی‌ترین مسجد ایران‌زمین یا مجموعه فاخر تاریخی چشمه‌علی، گنجینه معجزگونه طبیعت در دل کویر و یا با پسته مرغوب خود که به گواه کارشناسان غنی‌ترین نوع این محصول در سطح جهان است و شاید هم با اشعار بی‌مثال منوچهری دامغانی، بزرگ طبیعت سرای ایرانی شناخته می‌شود.
شهرستان دامغان نقطه ثقل کریدور شمال به جنوب و شرق به غرب کشور است و سالانه قریب به 20 میلیون زائر آستان مقدس حضرت شمس الشموس برای رفتن به مشهدالرضا (ع) گذر از این دیار را تجربه می‌کنند؛ اقلیمی که هر گردشگری می‌تواند در آن به فاصله تنها یک ساعت هم کوه‌های آراسته به سفیدی برف را ببیند و از هوای خیال‌انگیز و روح‌پرور جنگل و چشمه سبدی خاطره با خود ببرد و هم در افق بی‌پایان دریاچه نمک و کویر وهم‌انگیز حاج علی‌قلی نجوای تاریخ را در گوش شن‌های روان به نظاره بنشیند و یا در قاب خیال‌انگیز دیگری از این پهنه پر رمز و راز رؤیت کوه‌های مریخی را تجربه کند.
محوطه تاریخی کم‌نظیر «تپه حصار» با قدمتی هفت‌هزارساله در جنوب دامغان دیدگان هر بیننده‌ای را متحیر می‌کند، بر اساس کاوش‌های انجام‌شده توسط باستان شناسان مطرح اروپایی این محوطه باستانی دارای سه دوره اصلی فرهنگی از اواخر نوسنگی تا پایان عصر مفرغ است. ظروف بی‌نظیر سنگی، فلزی و سفالی و اسکلت بی‌بدیل زن 4000 ساله تپه حصار و جنینش در حال زایمان، تنها بخشی از اقلام کشف‌شده از این گنجینه سربه‌مهر تمدن ایران‌زمین است.
تپه حصار واقع در حاشیه جنوبی شهر دامغان برای نخستین بار توسط تاریخ اشمیت از دانشگاه پنسیلوانیا در سال 1312 مورد کاوش قرار گرفت. براثر این کاوش‌ها روشن شد که این محوطه باستانی دارای سه دوره اصلی فرهنگی از اواخر نوسنگی تا پایان عصر مفرغ است. از زمان کاوش‌های اشمیت در تپه حصار این محوطه به‌عنوان یکی از محوطه‌های مبنا برای شناسایی فرهنگ‌های هم‌زمان در فلات مرکزی ایران مورد استناد باستان‌شناسان است.
در سال 1355 هیئتی از باستان‌شناسان دانشگاه پنسیلوانیا، تورین ایتالیا و مرکز باستان‌شناسی ایران کاوش‌هایی در تپه حصار انجام دادند، هدف از این کاوش‌ها بازنگری مواد به‌دست‌آمده و دوره بندی فرهنگی توسط اشمیت بود. براثر این کاوش‌ها روشن شد که تپه حصار در هزاره‌های چهارم و سوم قبل از میلاد یکی از مراکز مهم تولیدی برای ساخت انواع اقلام صادراتی نظیر اشیای سنگی و فلزی در فلات ایران بوده است.
در سال 1373 تپه حصار برای سومین بار مورد کاوش قرار گرفت. در آن سال قرار بود خط دوم راه‌آهن تهران- مشهد که در زمان پهلوی اول در دل تپه حصار ایجادشده بود ساخته شود این کاوش‌ها به سرپرستی احسان یغمایی، نتایجی قابل‌توجه در برداشت ازجمله کشف شماری گل نبشته به خط میخی بابلی قدیم که هنوز خوانده‌نشده است. این گل نبشته‌ها که قدمت آن‌ها به حدود 2200- 2000 ق. م برمی‌گردد، شاهد بسیار خوبی بر وجود مبادلات فرهنگی بین تمدن‌های بین‌النهرین و فلات ایران است که جزئیات آن هنوز روشن نیست.
بر اساس یافته‌های به‌دست‌آمده، تاریخ قدیمی‌ترین لایه‌های تپه حصار به اواسط هزاره پنجم قبل از میلاد بازمی‌گردد. استقرار در تپه حصار ظاهراً تا حدود 1700 قبل از میلاد به‌طور پیوسته ادامه داشته است و پس‌ازآن هیچ‌گاه مورد سکونت قرار نگرفت. باوجوداین در دوره ساسانی ساختمانی بزرگ دارای گچ‌بری‌های زیبا در فاصله حدود 200 متری تپه حصار ساخته شد. در گمانه‌زنی‌های سال 1385، به‌منظور تعیین محدوده واقعی این محوطه، با کشف گورستانی از عصر آهن (1500 تا 550 پیش از میلاد) در غرب تپه حصار مشخص شد که این محوطه، برخلاف آنچه تصور می‌شد، پس از عصر مفرغ نیز مورد سکونتِ اقوامی بوده است.
عبور خط آهن تهران - مشهد از میان این بنای با ارزش تاریخی اگر نگوییم بدترین زخم بر تن بناهای تاریخی استان سمنان بوده است؛ به‌طور حتم یکی از تلخ‌ترین سرنوشت‌هایی بود که می‌توانست برای یک اثر تاریخی با ارزش مانند تپه حصار رقم بخورد.
اما حال که عبور خط آهن از میان این بنای تاریخی، زخمه‌ای کاری به آن وارد کرد؛ آیا باید آن را به حال خود رها کنیم؟ به‌طور حتم پاسخ، خیر است. امروز بیش از هر زمان دیگری باید نامهربانی‌های گذشته به این بنای با ارزش تاریخی را با اجرای طرح ساماندهی آن جبران کرد.
اختصاص اعتباری که اصلاً کافی نیست
معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان سمنان دراین‌باره گفت: تپه تاریخی حصار در شهرستان دامغان قدمت هفت‌هزارساله دارد.
مصطفی یغمایی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در سمنان اظهار داشت: در حال حاضر ساماندهی این تپه تاریخی آغازشده است؛ و به‌عنوان‌مثال اگر گردشگر یا مخاطب و بازدیدکننده‌ای در سایت بخواهد اطلاعاتی از این تپه داشته باشد؛ با ساماندهی انجام‌شده اطلاعات لازم در اختیارش قرار می‌گیرد.
وی همچنین گفت: از سال‌ها پیش در ورودی بنا یک بنا به نام پایگاه تپه حصار احداث‌شده است که درواقع تأسیساتی برای معرفی و پیشینه بنا دارد که در اختیار گردشگر قرار می‌دهد.
معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان سمنان با اشاره به وجود مشکلاتی در مسیر ساماندهی این بنای تاریخی گفت: برای ساماندهی با مالکینی طرف هستیم که از سال‌ها پیش در محدود عرصه تاریخی مشغول کشت و کار بودند.
یغمایی گفت: بر اساس ضوابط و قوانین اجرای برخی فعالیت‌ها در عرصه تاریخی ممنوع است و ازاین‌رو نیاز تا در رفع این مشکل مشارکت لازم انجام شود.
وی از مدیران استانی و شهرستانی خواست تا اقدامات لازم برای رفع مشکل و تملک آن انجام دهند.
معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان سمنان با اشاره به برنامه‌های این اداره کل برای ساماندهی و مرمت این تپه تاریخی در دامغان گفت: اعتبار 2 میلیارد و 300 میلیون تومان برای مرمت این تپه تاریخی اختصاص‌یافته است.
حال باید از مسئولان پرسید که برای مرمت و ساماندهی بنایی تاریخی به عظمت «تپه حصار دامغان» آیا اعتبار 23 میلیارد ریالی کافی است؟ به‌طور حتم پاسخ این پرسش نیز «خیر» است.
کارهایی که باید انجامش داد...
و اما چه اقدامات دیگری برای ساماندهی بناهای مهم گردشگری مانند تپه حصار دامغان می‌توان انجام داد؟
بدون تعارف، تشکیل کارگروهی هدفمند و برنامه محور بر پایه اندیشه ضرورت رونق صنعت گردشگری و توابع آن به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌های سرعت بخشیدن به رشد اقتصاد شهرستان دامغان است.
البته منظور کارگروهی فراتر از ارائه گزارش‌های شکلی و حرف محور است، در طرح مدنظر فرمانداری شهرستان، اداره میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری، شورای اسلامی شهر و شهرداری، دفاتر فعال خدمات گردشگری، سازمان‌های مردم‌نهاد فعال در این زمینه، اصحاب رسانه و خبرنگاران و نمایندگانی از فعالان صنایع‌دستی عضویت دارند، اهداف تعیینی در نشست‌های این کارگروه (رونق گردشگری و تولیدات صنایع‌دستی دامغان) بدون از شعارزدگی دنبال شود و کارگروه ضمن چاره‌اندیشی برای مسائل ریزودرشت پیش رو، بررسی راهکارهای مواجهه و رفع این مشکلات، افزایش همکاری‌های بین بخشی، استفاده از تجارب موفق شهرهای دیگر در این زمینه، مقاصد قابل‌تعریف را با اتکا به حوزه فعالیت توانمندی‌ها و نظرات هر یک از اقشار و نهادهای عضو این کارگروه دنبال کنند.
ذکر این نکته ضروری است که تشکیل این کارگروه، موازی کاری با گزاره‌های نظیر خود در زیرمجموعه میراث فرهنگی، فرمانداری و یا شورای اسلامی شهر نیست، بلکه در صورت تشکیل می‌تواند با افزودن پتانسیل بخش خصوصی اصحاب رسانه و نیروی جوان و خلاق در مسیرهای همچون ارائه و به مقصد رساندن اهداف مهم و پیش‌نیاز رونق گردشگری و تولید صنایع‌دستی شهرستان، نظیر معرفی کامل، شایسته و مستمر داشته‌های فراوان تاریخ و فرهنگ دامغان، توانمندی‌های هنرمندان، ایجاد جذابیت‌های بیشتر فرهنگی برای نیل به هدف کارگروه و نظایر آن را به‌عنوان مقدمه مهم‌تر از متن فعالیت مجموعه دنبال کند.
انتهای پیام/363/ ع
