پکی در استقبال مرگ

اتوموبیل به محله رسیده و گوشه‌ای دور از چشم‌ها پارک می‌کند، از هر گوشه آرام آرام جوانان و نوجوانانی به سمتش رهسپار می‌شوند،  برخی پژمرده و تابلو هستند و برخی ریخت و قیافه‌شان به معتادان اصلا نمی‌خورد،  کارتن‌های کفش را سریع به افرادی خاص می‌دهد و  به سرعت بسته‌های پولی از آنها می‌گیرد؛ رهگذری به شوخی می‌پرسد: نذری کفش می‌دهی و عبور می‌کند.

اکثر جوانان و نوجوانانی که اینجا تردد می‌کنند بدون استثنا سیگار به دماغ دارند، برخی قهقهه‌ای  سر می‌دهند، برخی بی‌خودی  دور خود چرخیده  و آواز می‌خوانند  و برخی نیز در لابلای درختان و گوشه دیواری خمیده و در میان دود و دم  فرو رفته‌اند.

جوانان اینجا مرگ را پک می‌زنند، از ۱۶ ساله بگیر تا ۴۵ ساله، هر یک دلیلی بر مبتلا شدن دارند، یکی می‌گوید دوستم مرا آلوده کرده، دیگری می‌گوید نمی‌دانستم  یک پک سیگار و قلیان چه بر سرم می‌آورد، یکی عاشق بوده و می‌گوید: پدر عشق بسوزد که آتش به زندگی‌ام زد و یکی از رفیقان نارفیق می‌نالد.

جواد از نوجوانی و نخستین تجربه کشیدن مواد می‌گوید: یک روز میثم آمد تا با موتور دور بزنیم؛ عاشق موتور بودم و هر روز دور دور، بر ترک میثم و گاهی او بر ترک من می‌نشستیم و می‌چرخیدیم، برای اینکه ادای بزرگترها و آرتیست‌های فیلم‌های فارسی را درآورم آن روز سیگار تعارفی میثم را کشیدم، سرفه‌ای و دیگر عادت شد و نفهمیدم کی سیگار من حشیشی شد و بدنبالش تریاک، هرویین و شیشه سراغم آمد.

 خانواده‌ام چند بار بستری‌ام کردند اما هر بار که بیرون زدم وسوسه مواد دوباره مرا به سوی خود ‌کشید،  اکنون بریده از خانواده و فامیل و دوست آواره خیابان‌ها و دشت و بیابانم؛ دزدی ، فریبکاری ، گدایی و خیلی کارهای دیگر؛  نمیدانم چه وقت از خماری  ماشینی در وسط بزرگراه به من خواهد زد و یا از توهم شیشه از بالای ساختمان مخروبه‌ای شوق پرواز خواهم کرد و تمام.

گرفتاران اعتیاد، از رانندگان تا زنان خانه‌دار 

آمار اعتیاد همچنان در استان اردبیل به‌ریز اعلام نمی‌شود ولی با وجود تلاش دستگاه‌های مربوطه هنوز خیلی‌ها گرفتار آن بوده  و خانواده‌های بسیاری در حال فرو پاشی است، اعتیاد گزینش‌ خاصی ندارد  و همه جور آدم را گرفتار خود می‌کند، از آنهایی که پز روشنفکری می‌دهند تا آدم‌های معمولی ،  از راننده بگیر تا دکتر و مهندس، پیر و جوان و نوجوان هم  برایش فرقی نمی‌کند. 

 بر اساس بررسی‌های آماری حدود نیمی از رانندگان خودرهای سنگین در استان مبتلا به اعتیاد هستند و در سال‌های اخیر اعتیاد زنان هم در این استان افزایش یافته است.

بهنام بهشتی دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان اردبیل گفت: مطابق مطالعاتی که انجام شده، گرایش رانندگان به اعتیاد بالا است و نیمی از رانندگان وسایل نقلیه سنگین معتاد به تریاک هستند و دلیل آن را بیدار ماندن به دلیل رانندگی‌های طولانی مدت عنوان می‌کنند.

وی افزایش اعتیاد زنان را نگران کننده دانست و افزود: در صورت اعتیاد یک مرد، مادر خانواده می‌تواند قوام زندگی را حفظ کند اما با اعتیاد زن، یک خانواده فرو می‌پاشد و تاثیرات سوء آن به مراتب بیشتر است.

بهشتی اضافه کرد: نه تنها گرایش زنان به اعتیاد افزایش یافته بلکه متاسفانه در برخی خانواده‌ها، مردان همسران خود را معتاد می‌کنند.

به گفته وی، در پرونده‌ها مشاهده شده که مرد برای راحتی در مصرف مواد و ممانعت از اعتراض همسرش، او را به اعتیاد تشویق کرده و به این طریق به خود و به مواد مخدر وابسته می‌کند.

وی افزود: در صورتی که چنین خانواده‌ای تا حدودی توان اقتصادی داشته باشد در وهله نخست معضلات آن پوشیده می‌شود اما در صورتی که فقر هم حاکم باشد، سایر آسیب‌ها مشاهده می‌شود و خانواده معتاد برای تامین مواد حتی اسباب و لوازم خانه خود را می‌فروشد.

دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان اردبیل این روند را زمینه ساز فروپاشی خانواده دانست و گفت: بارها مشاهده شده که فرد معتاد دست به خشونت زده و خشونت به دنبال خود، خیانت را به همراه داشته است.

 اکبر بهنامجو استاندار اردبیل  هم گفت: با توجه به مطالعات و نمونه‌گیری‌های صورت گرفته حدود ۶۳ درصد از افراد معتاد متاهل هستند که نجات و کمک آنها نجات و کمک به خانواده های آنها است.

اعتیاد در کنار فروپاشی خانواده ها و تاثیرات سهمگین روانی و اجتماعی در بسیاری موارد به مرگ دهها نفر نیز منجر شده است، بر اساس اعلام مسوولان استان اردبیل  پارسال ۵۷ مرد و هشت زن به خاطر سوء مصرف موادمخدر و تاثیرات ناشی از اعتیاد در استان  جان خود را از دست دادند.

نوجوانان و جوانان قربانیان اصلی اعتیاد

انواع آسیب‌های اجتماعی از طلاق گرفته تا حاشیه‌نشینی، فقر و بیکاری بیش از هر قشری نوجوانان و جوانان را در معرض آسیب قرار داده و شکنندگی این قشر آنها را بسیار زودتر از دیگران در ورطه دام اعتیاد کشانده است.

کارشناسان معتقدند: یکی از عوامل مؤثر در اعتیاد نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی ، فقر مادی خانواده ، بیکاری و افزایش حاشیه نشینی در کنار عوامل دیگر است. 

به گفته دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان اردبیل، دسترسی به مواد مخدر به ویژه در حاشیه شهرها و سکونتگاه‌های غیر رسمی افزایش یافته است و به ویژه تبلیغات فضای مجازی به افزایش دسترسی دامن می‌زند.

بهشتی افزود: با اینکه معتادان متجاهر در سطح شهر اردبیل کمتر دیده می‌شود اما نمی‌توان وجود خانه‌های تیمی در حاشیه شهرها را نادیده گرفت.

وی با اشاره به کاهش سن اعتیاد در استان افزود: متاسفانه در بین پرونده‌ها معتاد ۱۶ ساله هم دیده می‌شود و با توجه به سختی ترک اعتیاد، لازم است خانواده‌ها با هوشیاری مراقب فرزندان خود باشند.

بهشتی اضافه کرد: نیمی از خانواده‌ها بعد از گرفتار شدن فرزندشان به اعتیاد، به این موضوع پی می‌برند و در این میان فضای مجازی موجب شده تا گروه سنی کودک و نوجوان با انواع مواد مخدر آشنا شده و گاهی در دام سوداگران مرگ بیفتند.

وی افزود: گاهی شاهد تبلیغ انحرافی مواد مخدر هستیم از جمله اینکه گفته می‌شود مثلا این جنس از شیشه، گیاهی است و وابستگی ایجاد نمی‌کند که در حقیقت، نادرست است و برای به دام انداختن افراد ناآگاه عنوان می‌شود.

وی با تاکید به اینکه اعتیاد شوخی بردار نیست و هر ماده مخدری اثرات سو بر جسم و روان فرد دارد، اضافه کرد: با افزایش تنوع مواد مخدر صنعتی مبارزه با اعتیاد سخت‌تر شده و لازم است تک تک آحاد جامعه خود را در این خصوص مسوول بدانند.

ضرورت اقدامات کارشناسانه در مبارزه با اعتیاد 

امروزه پیچیده‌تر شدن موضوع اعتیاد از تولید متنوع مواد مخدر و قاچاق آن تا گستردگی گرفتاران در دام آن، مقابله با این آسیب خطرناک را سخت‌تر کرده است و این مهم نیازمند مطالعه ژرف ، برنامه ریزی و اقدامات هوشمندانه می‌باشد.

حبیب فضایلی کارشناس علوم اجتماعی در این باره معتقد است: برای پیشگیری از اعتیاد می‌توان راهکارهای مختلفی را برشمرد که هم در سطح فردی و هم اجتماعی موثر واقع شود.

وی افزود: نهاد خانواده و مراکز آموزشی باید در حوزه پیشگیری به صورت استراتژیک هدف‌گیری شوند و برای این امر نیاز است چهار کار بزرگ فرهنگ‌سازی، آگاهی‌بخشی، توجه به ورزش و توسعه صنعت اوقات فراغت انجام شود. 

فضایلی درباره راهکارهای پیشگیری از مواد مخدر میان جوانان و نوجوانان بیان کرد: از اعتیاد در سطح جهانی به عنوان یکی از چهار بحران بزرگ یاد می‌شود. اعتیاد و مواد مخدر بسیار خطرناک و خانمانسوز بوده و باید اذعان کرد که معلول کمبود و نیازهای اساسی است و برای پیشگیری و کاهش آن  باید تحولات بزرگی در اولویت‌های کشور ایجاد شود.

وی افزود: پیشگیری باید به عنوان رویکرد ملی در همه حوزه‌ها انجام شود، مهم‌ترین و جدی‌ترین راهکار برای پیشگیری از اعتیاد اصلاح کل رویکردهای کلان کشور است بطوریکه حوزه سیاست، فرهنگ، اقتصاد و اجتماع را به سمت کارهای پیشگیرانه حرکت دهیم.

 این جامعه شناس گفت: آگاه کردن خانواده‌ها مخصوصا پدران و مادران دررابطه با رفتار فرزندان و تربیت و کنترل صحیح آنها در اجتماع و آشنایی آنها با مضرات اعتیاد،  ایجاد تحول در آموزش و پرورش و تقویت آموزش های مقابله با اعتیاد، ایجاد مراکز فرهنگی و سرگرمی مناسب، ایجاد فرصت‌های  اشتغال، پاکسازی جامعه از مواد مخدر، تقویت هرچه بیشتر معنویات در جامعه، آگاه نمودن مردم از مضرات مصرف مواد مخدر، مردمی کردن مبارزه با مواد مخدر از جمله راهکارهای پیشگیری از اعتیاد است.

در این حال آیت‌الله سیدحسن عاملی نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه اردبیل فرهنگ را مهمترین عامل در پیشگیری و مبارزه با آسیب‌های اجتماعی از جمله اعتیاد برشمرده و گفت: اگر امروزه در حل مسائل و مشکلات اجتماعی و اقتصادی ناتوان هستیم این ناتوانی به علت بی‌توجهی به مقوله فرهنگ در گذشته و حال کشور است.

وی افزود: بسیاری از مشکلات اقتصادی و اجتماعی گریبانگیر جامعه از جمله رواج رشوه، اختلاس، دزدی، اعتیاد و سایر مشکلاتی از این قبیل ریشه فرهنگی دارد و تا زمانی که برای ارتقای سطح فرهنگی جامعه چاره‌ای اندیشیده نشود گسترش آسیب‌های اجتماعی و مشکلات اقتصادی دور از انتظار نیست.

اکبر بهنامجو استاندار اردبیل هم گفت:  ایجاد اشتغال برای افراد معتاد که دارای مهارت هستند ضروری است و باید دستگاه‌های مرتبط برای درمان افراد معتاد و بازگرداندن آنها به زندگی سالم و عادی نقش خود را در قالب برنامه‌های عملیاتی اجرا کنند.

وی شناسایی جامعه هدف برای ارائه آموزش‌های کاربردی را از جمله ضرورت‌های برنامه کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی دانست و گفت: استفاده از جمعیت دانش‌آموزی به همراه خانواده آن‌ها ،  کارکنان دستگاههای اجرایی ، کارگران کارخانجات و اهالی محلات در راستای ارائه مهارت‌های زندگی می ‌تواند درصد زیادی از جمعیت استان را تحت پوشش قرار دهد.

استاندار اردبیل هماهنگی دستگاه‌های مرتبط در این امر را ضروری دانست و گفت: مشاوران این طرح باید به آموزش‌های عملیاتی مجهز بوده و بتوانند تاثیرگذاری بالایی برای نیل به هدف و کاهش آسیب های اجتماعی داشته باشند.

بهروز ندایی معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار اردبیل نیز بیان کرد: در راستای کمک به افراد معتاد و کاهش آسیب‌های اجتماعی باید برای درمان مشکلات جسمی و روانی آنها تلاش شود و در بحث کاهش آسیب‌های اجتماعی دانشگاهیان و نیروهای درمانی می‌توانند کمک کنند.

وی گفت: در درمان بیماری اعتیاد گام اول شناسایی افراد پر خطر و درمان آنها است و برای اینکار لازم است برخی شهرستان ها به صورت نمونه انتخاب شوند و طرح به صورت پایلوت در آنجا اجرا شود و بعد از درمان هم آموزش مهارت و ایجاد اشتغال برای آنها مهم است.

تلاش‌های دولت برای مقابله و مبارزه با اعتیاد 

شناسایی جمعیت معتادان، ایجاد کمپ‌های ویژه و افزایش اقدامات درمانی، آموزش مهارت‌های شغلی و افزایش تدابیر انتظامی و امنیتی برای مبارزه با سوداگران مرگ  از جمله اقداماتی است که دولت در مبارزه با پدیده اعتیاد و گسترش آن در جامعه از سال های گذشته در حال انجام دارد.

شهرام حبیب‌زاده رئیس دانشگاه علوم پزشکی اردبیل در این باره  گفت: ۲۰ هزار نفر از گرفتاران دام اعتیاد در چرخه درمان اعتیاد این استان قرار گرفته‌اند.

وی با اشاره به معرفی بهبودیافتگان از اعتیاد جهت دریافت وام خوداشتغالی توسط بهزیستی افزود: معتادان توسط اداره کل فنی و حرفه‌ای تحت پوشش آموزش و مهارت آموزی قرار گرفته و بر حسب مهارت وام خوداشتغالی می‌گیرند.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی اردبیل بیان کرد: این استان در حال حاضر دارای ۹۲ مرکز درمان سرپایی سوء مصرف مواد مخدر با داروهای آگونیست، یک مرکز گذری کاهش آسیب (DIC)، تعداد ۷ مرکز بهبودی اقامتی میان مدت (کمپ)، تعداد ۲ مرکز اقامتی بلند مدت اجتماع درمان مدار (TC)، یک مرکز سرپناه شبانه مردان و ۵ واحد درمان نگهدارنده با متادون در داخل زندان‌های استان است.

حبیب‌زاده با اشاره به مراکز بهبودی اقامتی میان مدت (کمپ) در استان گفت: در شهرستان اردبیل سه مرکز و شهرستان‌های خلخال، مشگین‌شهر، گرمی و پارس‌آباد هر کدام یک  مرکز بهبودی اقامتی میان مدت (کمپ) در حال فعالیت هستند.

وی اضافه‌کرد: امسال تجهیز و راه‌اندازی مرکز جامع درمان و بازتوانی معتادان استان در ۱۲ هزار متر مربع انجام گرفته و خدمات کاهش آسیب در سکونتگاه‌های غیررسمی استان برای کنترل و کاهش اعتیاد نیز افزایش یافته است.

استاندار اردبیل هم با اشاره به شناسایی تعدادی از معتادان باسابقه ، از تلاش برای  رفع عملیاتی مشکلات این قشر با همکاری نهادهای مردمی خبر داد.

بهنامجو اظهار کرد: خانواده و خود این معتادان توسط نیروهای تسهیلگر و مشاور برای دریافت کمک های آموزشی ، اشتغال و مهارتی شناسایی شده اند و لازم است این طرح با قوت ادامه یابد.

وی بیان کرد: در اجرای عملیاتی برنامه کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی ، رفع و یا کاهش آسیب‌های اجتماعی به اتصال حلقه‌های اجرایی و جامعه هدف ممکن می شود و این زنجیره باید هماهنگی خود را حفظ کند.

استاندار اردبیل گفت: با اجرای عملیاتی کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی به صورت پایلوت برای گروههای آسیب دیده ،گام های بعدی این اقدامات برای گروههای دیگر جامعه نیز اجرایی می‌شود. 

دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان اردبیل گفت: مرکز نگهداری،ترک اعتیاد و بازپروری زنان معتاد بزودی در شهر اردبیل راه‌اندازی و زنان معتاد همه مناطق استان به این مرکز هدایت می‌شوند.

بهشتی از راه‌اندازی مرکز جامع نگهداری معتادان متجاهر استان خبرداد و اظهارداشت: این مرکز در راستای اجرای ماده ۱۶ قانون ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور با صرف ۲۵ میلیارد ریال اعتبار بزودی راه‌اندازی می‌شود.

وی با بیان اینکه این مرکز بزرگترین کمپ ترک اعتیاد دولتی در منطقه شمال غرب کشور است، افزود: ساختمان و محل موردنیاز برای راه‌اندازی مرکز جامع نگهداری و ترک اعتیاد معتادان متجاهر استان خریداری شده و تا پایان آبان آغاز بکار می‌کند.

او ادامه داد: در این مرکز معتادان بی‌بضاعت که توان مالی برای بستری در کمپ‌های ترک اعتیاد بخش خصوصی را ندارند پذیرش و علاوه بر ارائه خدمات بهبود و ترک اعتیاد آنها، خدمات اشتغال بکار با راه‌اندازی واحد پرورش گل رز، واحد نانوایی مکانیزه و چندین برنامه اشتغالزا  پیش‌بینی شده است.

وی افزود: در حال حاضر و با وجود استفاده از ظرفیت ۵۰ درصدی کمپ‌های ترک اعتیاد استان برای درمان و بهبودی معتادان به لحاظ رعایت پروتکل‌های بهداشتی مقابله با کرونا، بیش از ۱۶ هزار معتاد در این استان در چرخه درمان و بهبود قرار دارند.

دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان اردبیل بیان کرد: پارسال ۱۱ میلیارد و ۴۴۰ میلیون ریال برای پیشگیری ،مقابله و درمان اعتیاد در مناطق مختلف این استان هزینه شده است.

بهشتی افزود: اعتبار هزینه شده شامل کمک‌های صورت گرفته به مراکز ترک اعتیاد سرپایی ،کمپ‌های ترک اعتیاد ،بهزیستی و کمک به مقابله با آسیب کرونا و پیشگیری از ابتلای معتادان به این ویروس است.

بهزاد ستاری مدیرکل بهزیستی استان اردبیل نیز از اجرای طرح‌های پیشگیری و کاهش اعتیاد در اردبیل خبر داد و گفت: طرح مصون‌سازی کودکان از خطرات اعتیاد با همکاری و مشارکت دستگاه‌های اجرایی و به همت بهزیستی در تمامی مهد کودک‌ها اجرا می‌شود.

وی  فعالیت پایگاه خدمات و سلامت اجتماعی اردبیل را یادآور شد و گفت: شناسایی و پیشگیری از آسیب‌های فرهنگی، شهری، اجتماعی و اقتصادی محله‌ها از مهمترین اولویت‌های فعالیت‌های پایگاه خدمات و سلامت اجتماعی است.

او اضافه کرد: این پایگاه‌ها در مناطق حاشیه شهرها ایجاد می‌شود تا با استفاده از این ظرفیت، زمینه توانمندسازی خانواده‌ها و پیشگیری از اعتیاد و دیگر اسیب های اجتماعی در این مناطق فراهم شود.

مدیرکل بهزیستی استان اردبیل، بیان کرد: شناسایی آسیب‌های فرهنگی، شهری، اجتماعی و اقتصادی محله و مراجعه خانه به خانه برای اطلاع از آسیب‌های خانواده ،اجرای برنامه‌های مختلف آموزشی از جمله پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، حمایت طلبی از خانواده، شیوه‌های تربیتی و پیشگیری از اولویت برنامه‌های این پایگاه‌ها است.

محمد سیمزاری مدیرکل امور اجتماعی استانداری اردبیل هم با بیان اینکه زنگ خطر اعتیاد به صدا در آمده است گفت:برای پیشگیری از اعتیاد سند ملی پیشگیری و کاهش مصرف مواد مخدر ومشروبات الکلی  تدوین شده و به دستگاه های مربوطه استان ابلاغ شده است

گزارش:یعقوب شاددل