به گزارش خبرنگار گروه سیاست خارجی خبرگزاری فارس، نشست راهبردهای سیاست خارجی دولت سیزدهم عصر امروز (سه‌شنبه) با حضور «فؤاد ایزدی»، «محمدصادق کوشکی»، «مصطفی خوش چشم»، «سید محمودرضا سجادی» و حجت الاسلام «علی تقی‌زاده» در محل خبرگزاری فارس برگزار شد.
* ایزدی: در سیاست خارجی باید از غرب عبور کنیم و دغدغه اصلی ما نباشد
«فؤاد ایزدی» تحلیلگر مسائل بین‌الملل و استاد دانشگاه طی سخنانی در این نشست عنوان کرد: سیاست خارجی کشورها نباید درگیر و دار رقابت‌های داخلی کشورها گیر کند.
به گفته وی زهری برای سیاست خارجی ایران یا هر کشور دیگری است که ابزاری برای رقابت‌های سیاسی داخلی شود.
ایزدی اضافه کرد: هر کشوری برای خودش قانون اساسی و سبک مدیریت در سیاست خارجی دارد و باید براساس آن عمل کند. جمهوری اسلامی قانون اساسی و عقبه معنایی دارد و افرادی که در حوزه سیاست خارجی کار می‌کنند، یا قانون اساسی کشور و اسناد بالادستی را می‌پذیرند که تکلیف مشخص است، یا نمی پذیرند و اگر نمی‌پذیرند، قاعدتا نباید مسئولیت قبول کنند.
وی ادامه داد: به نظرم راهبرد سیاست خارجی از زمان آقای هاشمی به بعد تعامل با غرب و حل مشکلات با غرب و بهبود و عادی سازی روابط با غرب بوده است و خیلی هم جدی و ذیل این راهبرد، کار و برنامه ریزی و رفت و آمد انجام شده است.
این استاد دانشگاه توضیح داد: افرادی که سیاست خارجی کشور را در قوه مجریه مدیریت می‌کردند، می‌دانستند که چه اتفاقی دارد می‌افتد و در همین راستا پروژه‌های مختلفی اجرا شد. در زمان مرحوم هاشمی بحث دعوت از شرکت‌های نفتی آمریکا را داشتیم. در دولت آقای خاتمی بحث تعریف منافع مشترک را داشتیم که قرار بود در افغانستان اجرا شود که نشد. اواخر دولت آقای احمدی نژاد نیز آقای صالحی وزیر خارجه دولت احمدی نژاد بود که مذاکرات در عمان انجام شد و در دولت آقای روحانی هم برجام و پسابرجام را داشتیم.
به گفته ایزدی این راهبرد از زمان هاشمی راهبرد شکست خورده‌ای بوده است و بعد از ۳۰ سال اشتباه فاحشی بوده و به کشور ضرر زده است.
وی خاطرنشان کرد: معطل شدن کشور برای حل مشکل به عنوان مثال معطل برجام، پسابرجام، بایدن، وین و معطلی‌های این چنینی قطعا به کشور ضربه زده است. امید است که این واقعیت که جمهوری اسلامی در حوزه سیاست خارجی باید مشکلاتش را با غرب حل کند و این اولویت اول باشد، حل شود.
ایزدی ادامه داد: در کل ۳۰ سال با روش‌های مختلف در حال گفت‌وگو و مذاکره بودیم و همیشه درگیر این داستان‌ها بودیم و تحریم‌ها هم افزایش یافته است. حتی اگر فردی را متمایل به جریان تند اصلاح طلب در کرسی ریاست جمهوری ببینید، آن فرد باید راهبرد خودش را عوض کند.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل درباره راهبرد جایگزین نیز اظهار داشت: جمهوری اسلامی باید از اولویتش که دیگر غرب نیست و رفع مشکلی که حل شدنی نیست، به سمت ارتباط و کار با کشورهایی برود که می‌خواهند با ما کار کنند. کار با همسایگان اولویت می‌یابد و غالبا همسایگان جمهوری اسلامی برای داشتن رابطه با ایران تمایل دارند و این جایگزین سیاست خارجی فعلی می‌شود.
این کارشناس مسائل آمریکا درباره روابط ایران و آمریکا نیز بیان کرد: تا زمانی آمریکا، آمریکا است و ایران، ایران است رابطه‌ای برقرار نخواهد شد. آمریکا در حال حاضر رو به افول است و شواهد آن هم زیاد است. آمریکا در حال تبدیل شدن به کشوری معمولی است و زمانی معمولی شد، خیلی از مشکلات حل می‌شود.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: باید از غرب عبور کنیم و نباید دغدغه اصلی ما باشد. عبور از غرب به این معنا نیست که اگر سفیر ما در فلان کشور غربی فرصتی پیدا کرد و پروژه خوبی پیدا کرد، با آن بداخلاقی شود. عبور از غرب، یعنی اولویت شما حل مشکل با غرب نباشد. اگر چنین باشد غربی‌ها راحت‌تر می‌روند به سمت اینکه روابط خصمانه با ایران را اصلاح کنند.
وی همچنین گفت که آمریکایی‌ها زبان قدرت را می‌فهمند و ما نباید نسبت به آمریکا رودربایستی کنیم.
ایزدی در بخشی از اظهاراتش درباره تمدید توافق ایران و آژانس نیز خاطرنشان کرد: مجلسی که مشهور شد انقلابی است نباید احتیاط‌های این چنینی داشته باشد.
وی اضافه کرد: عدم حل بعضی از مشکلات ریشه‌ای در سیاست خارجی نتیجه‌اش این می‌شود که هر کسی بر سر کار بیاید با همان مشکلات مواجه خواهد بود.
* کوشکی: برای تحول در سیاست خارجی نیازمند افرادی هستیم که کارشناس این عرصه باشند
«محمدصادق کوشکی» تحلیلگر مسائل سیاسی و استاد دانشگاه تهران نیز طی اظهاراتی در این نشست، عنوان کرد که ما هنوز تعریف درستی از سیاست خارجی نداریم.
وی همچنین گفت که انقلاب اسلامی به وزارت خارجه صادر نشده و افزود: سازوکار وزارت خارجه به هیچ عنوان با انقلاب اسلامی تحول پیدا نکرده است.
این تحلیلگر مسائل سیاسی اظهار داشت: اگر دولت آینده بخواهد در سیاست خارجی تغییری ایجاد کند، گام اول این است که تعریف از سیاست خارجی باید عوض شود. اگر تعریف فعلی باشد، یک روز ترکمانچای را امضا می‌کنیم، یک روز گفت‌وگوی انتقادی انجام می‌دهیم، یک روز برجام و یک روز گفت‌وگوی وین.
کوشکی افزود: در قرن ۲۱ میلادی هستیم و باید متناسب با روزگار خود سیاست خارجی را تعریف کنیم. سیاست خارجی از انتهای قرن ۱۸ بر روی وزارت خارجه چنبره زده است.
وی به بحث دیپلماسی عمومی نیز اشاره کرد و ادامه داد: دیپلماسی عمومی ظرفیتی است که نمی‌شناسیم و هیچ پرونده‌ای برای آن باز نکرده و سراغش را نمی‌گیریم، در حالی که اصل انقلاب اسلامی دیپلماسی عمومی است.
کوشکی به دیپلماسی اقتصادی هم پرداخت و گفت: دیپلماسی اقتصادی یعنی ببینیم کجا می‌توانیم با حفظ منافع و رابطه اقتصادی، امتیازات در راستای منافع ملی به دست بیاوریم، ولی این نیازمند آن است که سیاست خارجی از شکل فعلی خارج شود.
استاد دانشگاه تهران اضافه کرد: برای تحول در سیاست خارجی نیازمند افرادی هستیم که کارشناس این عرصه باشند.
وی اظهار داشت: چرا همیشه برای تولید علم، بحث نانو را مطرح می‌کنیم؟ تولید علم در سیاست خارجی نیاز است و نباید تولید علم در این حوزه صفر باشد.
به گفته کوشکی دستگاه سیاست خارجی از اتاق عمل تخصصی‌تر است.
این کارشناس مسائل سیاسی اظهار داشت: دولت آینده اگر تغییری در سیاست خارجی ندهد، خواسته ناخواسته راهی را خواهد رفت که از زمان فتحعلی شاه ایجاد شده است.
* سجادی: از کارت روسیه خوب استفاده نمی‌کنیم
«سید محمودرضا سجادی» سفیر پیشین ایران در روسیه نیز از دیگر سخنرانان این نشست بود و اظهار داشت: نتوانستیم سیاست خارجی را آن‌گونه که باید و شاید پویا کنیم.
سجادی همچنین گفت: نگاه یک طرفه به برخی کشورهای خاص سرلوحه ما بوده است. یک نکته مهم در سیاست خارجی این است که آنقدر کشورهای استکباری قلدری کردند که امروز کشورهای متعددی از بین دوستان خودشان هستند که احساس می‌کنند این روند نمی‌تواند ادامه یابد.
سفیر پیشین ایران در روسیه گفت: معرفی یورو به عنوان پول مشترک اتحادیه اروپا نمونه‌ای است که اروپایی‌هایی که از آمریکا می‌ترسند، فکر کردند تا ابد نمی‌توانند تحت تاثیر دلار باشند. تحریم‌های نابخردانه غرب علیه چین، روسیه و ونزوئلا و ۲۸ کشور دیگر باعث هوشیاری آنها شده و اینکه به دنبال راه‌های دیگر باشند.
وی همچنین گفت که دو دستگاه می‌توانند در سیاست خارجی نقش کلیدی ایفا کنند، وزارت نفت و بانک مرکزی ولی وزارت نفت ما هیچ وقت متعلق به انقلاب نشده و از اول انقلاب در دست منافع خارجی‌ها گیر کرده است.
سجادی درباره مناسبات با روسیه هم اظهار داشت: ما با دو آفت در این خصوص روبرو هستیم و نمی‌توانیم خوب از کارت روسیه استفاده کنیم. اول اینکه کلا در ایران شناخت از روسیه وجود ندارد. روسیه امروز روسیه زمان جنگ چالدران و ترکمانچای نیست، امروز دو رژیم در روسیه عوض شده است. دوم اینکه شناختی که از روسیه داریم، شناخت با منشاء غرب است و بیشتر روسیه را از کانال غرب می‌شناسیم.
سفیر پیشین ایران در مسکو با ذکر این نکته که من هیچ مشکلی در ۱۵ سال کار و انجام ۲۰۰ پروژه با گروه‌های روسی نداشتم، خاطرنشان کرد: روسیه منطق و تفکری دارد که باید آن را بشناسیم. به عنوان مثال روسها در جنگ سوریه وارد نمی‌شدند، چون فرضشان این بود که آقای اسد مثل علی عبدالله صالح و حسنی مبارک قطعا رفتنی است و تصورشان این بود که این حرکتی مردمی است. اینقدر با آنها نشستیم و به آنها گفتیم که شما منافع خود را در مدیترانه و ... از دست خواهید داد.
وی بیان کرد: روسها می‌توانند شرکای خوبی باشند؛ به خصوص هیچ کشوری با ما منافع مشترک و تهدیدات مشترک به اندازه روسها ندارد. در افغانستان، آسیای میانه و ... دارای منافع و تهدیدات مشترک هستیم.
وی افزود: برخلاف آن‌چه در رسانه‌ها گفته می‌شود که ما درباره سهم خود در دریای خزر با روسها درگیر هستیم، ولی اصلا چنین نیست و طرف بحث ما روسها نیستند.
سفیر پیشین ایران در مسکو خاطرنشان کرد: اعتمادی که روسیه قبلا به اروپا و آمریکا داشت و به دنبال تشریک مساعی در مسائل بین‌المللی بود، دیگر نیست و الان روسها نگران اروپا و آمریکا هستند.
وی گفت: روسها امروز به عنوان یک ابرقدرت منطقه‌ای ما را می‌بینند. با عربستان و امارات رابطه دارند ولی در چارچوب سیاست‌هایشان است و آنها مثل ما عربستان را به عنوان دشمن نمی‌بینند.
* خوش چشم: نقشه راه برای سیاست خارجی ترسیم و استراتژی مهار آمریکا را خنثی کنیم
«مصطفی خوش‌چشم» کارشناس مسائل بین‌الملل هم امروز (سه‌شنبه) در نشست راهبردهای سیاست خارجی دولت سیزدهم که در محل خبرگزاری فارس برگزار شد، طی سخنانی به تشریح وضعیت سیاست خارجی در کشور پرداخت و اظهار داشت: تک سناریو بازی کردن دولت به ویژه در حوزه سیاست خارجی و معطل کردن همه چیز به سیاست خارجی و آن هم به یک حوزه یعنی آمریکا و حل اختلاف با آمریکا که براساس محاسبات اشتباه انجام شد، بی توجهی مفرطی را نسبت به سایر حوزه‌ها ایجاد کرد.
خوش‌چشم اضافه کرد: آن‌چه برای دولت آینده نیاز داریم تدوین یک نقشه راه راهبردی و استراتژی استفاده از روابط با کشورهای خارجی در کل جهان است که می‌توان در قالب گروه‌بندی‌ها یا سازمان‌های بین‌المللی یا روابط دوجانبه، منافع ملی را حاصل کرد. این نقشه راه باید ترسیم و به شکلی کنشگرانه و نه منفعلانه با مقوله سیاست خارجی برخورد شود.
این کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: نیاز است در دستگاه وزارت خارجه که نوک پیکان نقشه راه باید باشد این راهبرد ایجاد شود.
خوش چشم با بیان اینکه متاسفانه در چند زمینه ضعف مفرط وجود دارد، عنوان کرد: اولا وزارت خارجه ما دارای یک بصیرت یا استراتژی نیست، اگر بود این عدم توازن و تعادل در گسترش روابط با کشورهای دیگر پیش نمی‌آمد که اهم کار و وزن به برجام داده شود.در صورتی که چین که نه فقط در راستای منافع دوجانبه ما، بلکه برای خنثی سازی یا تضعیف استراتژی مهار آمریکا می‌تواند به ما کمک کند، مورد بی توجهی قرار گرفته و سفارت ما در این کشور ماه‌ها خالی بماند.
وی اضافه کرد: این عدم تعادل و توجه بیش از حد سیاسی و جناحی به مقوله سیاست خارجی است. اول باید استراتژی ترسیم کنیم، قطعا اهداف کلان و راهبردی از طریق مقام معظم رهبری و کلیت نظام و نهادهای مختلف در حوزه‌های نرم، نیمه سخت و سخت و... مولفه‌هایی هستند که منافع سیاست خارجی و اهداف اصلی سیاست خارجی ما را می‌توانند ترسیم کنند، ولی آن‌چه برای رسیدن به این اهداف مهم است این است که باید نقشه راه داشته باشیم.
خوش‌چشم ادامه داد: به عنوان مثال وقتی در حوزه تمدنی ما در قفقاز، مقام معظم رهبری هدف را می‌گذارند که سرزمین‌های مسلمان‌ها باید به مسلمان‌ها برگردند، این هدف استراتژیک ماست و نقشه راه را باید وزارت خارجه و دستگاه‌های مرتبط مثل شورای عالی امنیت ملی و بقیه ارائه می‌کردند، نه اینکه همان حرف را تکرار کنند و منفعلانه بنشینند.
این کارشناس مسائل بین‌الملل اضافه کرد: استراتژی و نقشه راه باید فعالانه و کنشگرانه و سیاست خارجی تهاجمی باشد. مقام معظم رهبری در دوره دوم احمدی نژاد برای کادر وزارت خارجه تاکید کردند و همچنان این رویکرد فعالانه کنشگرانه و تهاجمی را نمی‌بینیم.
وی خاطرنشان کرد: برای این کار باید کادر و ابزار مناسب را داشته باشید. بسیاری از کلیدی‌ترین سفارتخانه‌ها براساس نقشه راه و نیازها و مهارت‌های مورد نیاز باید مورد سنجش قرار بگیرند. به ویژه سفارتخانه‌های کلیدی که سفرا در آخر دوره هستند، مثل نمایندگی ما در نیویورک و انگلستان و غیره و همه اینها باید به گونه‌ای باشد که مهارت‌ها به صورت یک شبکه در راستای آن هدف باشد.
خوش‌چشم یکی از ارکان خنثی سازی استراتژی مهار آمریکا را تقویت بنیه اقتصادی برشمرد و افزود: باید از این بهره ببریم. وقتی وزارت خارجه ساختارسازی کرد و بخش اقتصادی را در چارت وزارت خارجه آورد، توقع بر این بود که دیپلماسی اقتصادی به شدت رشد کند، ولی از ۲۰ نفری (رایزن اقتصادی) که باید به ماموریت‌ها می‌رفتند، الان فکر می‌کنم چهار نفر فقط مانده‌اند. بنا به دلایلی مثل کمبود بودجه. مگر چقدر بودجه می‌برد و این نشان می‌دهد نگاه دقیقی نیست و نگاه براساس استراتژی مدون و درست نبوده و بیشتر با اهداف دیگری دنبال می‌شده است.
وی به کادر وزارت خارجه نیز اشاره کرد و گفت: وزارت خارجه یک کار تخصصی است و نمی‌شود یک شبه و یک هفته، رویکرد را با تعویض آدم‌ها تغییر دهیم. در همین وزارت خارجه افرادی مثل شهید رکن آبادی، امیرعبداللهیان و باقری، مرحوم شیخ الاسلام و بسیاری از افراد دیگر و دوستان انقلابی هستند. نگرش حاکم بر وزارت خارجه ما متاسفانه غیر از اینکه الان هشت سال است تک نفره و یک نگاه شخص محور است، آن نگرش به خاطر غرب گرایی است و دوستانی که شاید کنشگرتر و انقلابی‌تر بودند، یا با یأس و سرخوردگی و یا به خاطر عدم توفیق در زیر مانده‌اند.
خوش چشم با بیان اینکه نگرش باید عوض شود، اضافه کرد: انقلابی، نه فقط شعار، بلکه به معنای خردگرا بودن، تحول و کنشگر بودن براساس منطق است. در رهبری کادر وزارت خارجه یک مشکل عمده این است که اکثر دوستانی که هدایت وزارت خارجه را عهده دار هستند، کسانی هستند که در سازمان‌های بین‌المللی فعالیت می‌کردند و در پست سفارت نبودند، یا کمتر آدمی هست که قبلا سفیر کبیر بوده باشد و روی روابط دوجانبه با کشورهای کلیدی کار کرده باشد. بنابراین ظرفیت گسترش روابط با بسیار از کشورها از جمله کشورهای خلیج فارس، روسیه و چین کمتر مورد توجه بوده است.
وی خاطرنشان کرد: گسترش روابط با کشورها به صورت دوجانبه و چندجانبه در منطقه ما مغفول بوده است. نمونه اینکه آقای روحانی بعد از شش سال ریاست جمهوری به عراق سفر کرد و این نیست، مگر بی توجهی به ظرفیت‌های موجود برای بهبود حتی معیشت و اقتصاد مردم.
خوش چشم ترانزیت کالا به سوریه را یکی از نمونه‌هایی برشمرد که معطل مانده است.
این کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: فرصت بسیاری از دست رفت، ولی می‌شد قطب اقتصادی مقاومت را در راستای محور مقاومت بررسی کرد.
وی درباره آمریکا نیز اظهار داشت: آمریکا بخشی از این است و قطعا نباید نادیده گرفته شود، ولی استراتژی آمریکا استراتژی مهاری است که بر پایه مولفه‌هایی مثل تحریم و تهدید است. برای اینکه با آمریکا طرف شویم، دو راه بیشتر نیست، یکی برچیده شدن همه تحریم‌ها از طریق مذاکره که امکانپذیر نیست. او اسلحه نساخته که کنار بگذارد، یا از طریق تقویت بنیه اقتصادی از داخل، روابط منطقه‌ای و روابط جهانی با کشورهایی مثل چین و ...
این کارشناس مسائل بین‌الملل خاطرنشان کرد: باشگاه تحریمی‌هایی که اصلا روی آن کار نمی‌کنیم، یک فقره ونزوئلا این همه به ما جواب داده و نشان داده ما کار نمی‌کنیم و همه چیز را معطل نگهداشتیم.
خوش چشم بیان کرد: پتانسیل‌های زیادی برای کار کردن وجود دارد و رویکرد باید عوض شود. در زمینه آمریکا هم معتقدم که باید روی خنثی سازی و کم اثرسازی استراتژی مهار آمریکا فکر و اقدام شود.
* تقی‌زاده: استفاده از دیپلماسی دعوت
حجت الاسلام و المسلمین «علی تقی‌زاده» مسئول گروه سیاست خارجی مرکز راهبری برهان هم طی سخنانی در این نشست اظهار داشت: ما باید زمین بازی را در پرونده‌های مختلف طراحی کنیم.
وی افزود: ما دیپلماسی توده‌ای جدی داریم و نام آن را دیپلماسی دعوت می‌گذاریم. اگر دیپلماسی دعوت را فعال کرده و از ظرفیت‌ها در ادبیات دینی برای جذب نخبگان استفاده کنیم، سیاست خارجی دولت بعدی متفاوت خواهد بود.
انتهای پیام/
