به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، پانزدهمین کمیته جهانی میراث ناملموس سازمان علمی، آموزشی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو - UNESCO) که به دلیل شیوع بیماری کرونا به صورت مجازی (آنلاین) برگزار می شود کار خود را از روز دوشنبه ۲۴ آذر ۹۹ به میزبانی جامائیکا آغاز کرده و به مدت ۶ روز تا ۲۹ آذر ۹۹ (۱۴ تا ۱۹ دسامبر ۲۰۲۰) هر روز به صورت آنلاین از ساعت ۴ تا ۷ بعدازظهر ادامه دارد.
محمدحسن طالبیان در حاشیه اجلاس به خبرنگار فرهنگی ایرنا گفت: در جلسه عصر چهارشنبه (۲۶ آذر ماه) پرونده هنر نگارگری (مینیاتور) به صورت مشترک با کشورهای ترکیه، جمهوری آذربایجان و ازبکستان کمیته جهانی مطرح شد و خوشبختانه پس از بررسی با رای اکثریت آرا و بدون مخالفت به عنوان پانزدهمین میراث ناملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد.
وی با تبریک ثبت جهانی نگارگری به به همه ایرانیان و هنرمندان و نگارگران و تمام افرادی که در تدوین پرونده تلاش کردند، افزود: ثبت جهانی نگارگری نشان از جایگاه فرهنگی و هنری رفیع و والای ایران در جهان است. باید به همه هنرمندان که در طول تاریخ این هنر را خلق و پاسداری کردند تبریک گفت؛ از این به بعد مسئولیت همه ما برای حفظ و نشر این هنر متعالی سخت تر است و باید این ارزش والای فرهنگی را در تراز جهانی حفظ و به آن توجه ویژه داشته باشیم.
معاون میراث فرهنگی کشور تاکید کرد: آموزش های نگارگری و برگزاری نمایشگاه های آثار آن می تواند به پاسداری این هنر کمک کند تا نسل به نسل به آیندگان برسد. وقتی یک هنر از چنین جایگاه والایی برخورد است مطمئنا باید نسل های آینده هم آن را بشناسند، حفاظت و پاسداری کنند. همچنین رسانه ها و دستگاه های فرهنگی و هنری متولی، باید در این مسیر وزارت میراث فرهنگی را یاری کنند تا جریان سازی و پویایی آن در عرصه کشور تداوم داشته باشد.
طالبیان افزود: البته نگارگری طرفداران زیادی در ایران دارد، اما همین رویدادهای فرهنگی هنری کمک می کند تا افرادی که اطلاعات کمتری دارند با این هنر بیشتر آشنا شوند و در پاسداری از آن بیشتر تلاش کنند.
نگارگری می تواند جایگاه منطقه را در زمینه تنوع فرهنگی در جهان ارتقا دهد
طالبیان با تشکر از دفتر ثبت آثار، حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی و سیدعبدالمجید شریف‌زاده مدیر گروه پژوهشی هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری و مسئول تهیه بخش ایرانی پرونده در خصوص اهمیت ثبت هنر نگارگری (مینیاتور) گفت: ثبت یک هنر خاص برای یک کشور جایگاه نیاکان مردمان آن کشور را برجسته کرده و نوعی واکنش عاطفی را نسبت به میراث‌فرهنگی و هنری ایجاد خواهد کرد.
معاون میراث فرهنگی کشور بیان کرد: ثبت هنر مینیاتور می‌تواند ضمن ارتقای جایگاه منطقه در زمینه تنوع فرهنگی جهان، قدرت تخیل و تأسیس یک هنر منحصر به‌فرد را در آگاهی عمومی جامعه تقویت کند و به‌عنوان محرکی نیرومند در زمین مطالعات هنری در زمینه و بافت فرهنگ جهانی، ایفای نقش کند.
طالبیان نگارگری را نوع خاصی از نقاشی عنوان کرد که بر اساس ویژگی‌های فرهنگی، ادبی و الزامات مبتنی بر مواد اولیه از قبیل طلا، نقره، شنگرف و لاجورد و نوع نگاه به جهان، طبیعت و تفسیر آن، در جوامع سنتی شکوفا شده و تا به امروز باقی مانده است.
هنرنگاری (مینیاتور) ایرانی
نگارگری، هنری است که در آن هنرمند نگارگر آنچه را که در پرده خیال دیده به تصویر می کشد و با چنگ انداختن به ریسمان معنوی و بهره‌گیری از تعالیم اسلامی، مفاهیم فرهنگی به خلق اثر هنری ایرانی اسلامی می‌پردازد.
نگارگری ایرانی به عنوان هنری برگرفته از مفاهیمی چون تعالی روح و رسیدن به عالم معنا و جاودانگی با نگرش حقیقت‌گرا و هنر قدسی در سراسر دنیا شناخته شده است. اوج شکوفایی این هنر با ظهور چهرههایی چون کمال‌الدین بهزاد و رضا عباسی در عهد صفویه شکل گرفت که بیانگر دوران طلایی آن و مایه مباهات هر ایرانی است.
نگارگری مفهوم عام دارد و روش ها و سبک‌های گوناگون نقاشی ایرانی را شامل می شود، چه آنها که در کتاب و نسخه های خطی صورت گرفته شامل تذهیب، تشعیر، حاشیه‌سازی، جدول‌کشی، گل‌ومرغ و چه آنها که بر دیوار بناها و بوم های دیگر خلق شده است.
از سوی دیگر، نگار در ادبیات عرفانی ما ذات باریتعالی است و در ادبیات عاشقانه نیز به معشوق می‌گویند و در هنر نگارگری، خداوند، نگار حقیقی است و همه نگاه‌ها به اوست و او نیز در صورت‌های مختلف به جلوه‌گری می پردازد. با این تعریف، نگارگر، تصویرکننده جلوه حق است و گاهی به مقامی می‌رسد که از حق چهره می‌کند و آن را چهره گشایی می نامند.
اگر چه هنر نقاشی در آثار تصویری کهن ایران به زمان مانی و حتی گذشتگان او بر می‌گردد، اما بعد از ورود اسلام به ایران و جلوه‌گر شدن مبانی فکری و اعتقادی جدید در زندگی انسان‌ها، رویکرد تازه‌ای پیدا می‌کند و از حدود قرن سوم هجری به بعد شاهد بوجود آمدن نگاه جدیدی در هنر نقاشی ایران هستیم. این تفکر جدید زیر بنای خلق آثار ارزنده نگارگران ایرانی از گذشته دور تا امروز است و اکنون نام و آثار مرحوم حسین بهزاد( شاعر رنگ‌ها) و استاد محمود فرشچیان (گنجینه زنده بشری) از هنرمندان نقاش و نگارگر ایرانی در جهان شناخته شده است.
آثار ناملموس ایران که جهانی شده اند
آیین باستانی و کهن نوروز و ردیف‌های موسیقی سنتی ایران در سال ۲۰۰۹-۱۳۸۸، آئین پهلوانی و زورخانه‌ای، هنر نمایشی آئینی تعزیه، مهارت فرش‌بافی کاشان، مهارت فرش‌بافی فارس و موسیقی بخشی‌های خراسان شمالی در سال ۲۰۱۰- ۱۳۸۹، دانش سنتی لنج‌سازی و دریانوردی در خلیج فارس و نقالی، قصه‌گویی اجرایی ایرانی در سال ۲۰۱۱- ۱۳۹۰، آئین قالی‌شویان مشهد اردهال در سال ۲۰۱۲- ۱۳۹۱ تا پیش از آغاز دولت تدبیر و امید در یونسکو به ثبت رسید.
فرهنگ پخت نان لواش و آئین نوروز (با تکمیل پرونده) برای دومین بار در سال ۲۰۱۶- ۱۳۹۵، هنر ساختن و نواختن کمانچه، چوگان، بازی سوار بر اسب همراه با روایت‌گری و موسیقی در سال ۲۰۱۷-۱۳۹۶ و ساختن و نواختن دو تار ایرانی در سال ۲۰۱۹- ۱۳۹۸ پنچ اثر معنوی ایرانیان است که از آغاز فعالیت دولت تدبیر و امید تاکنون در فهرست میراث ناملموس یونسکو به ثبت رسیده‌اند.
سه پرونده تا پایان هفته تعیین تکلیف می‌شود
قرار است سه پرونده زیارت تادئوس مقدس به صورت مشترک به ارمنستان، مهارت شاختن و نواختن عود به صورت مشترک با کشور سوریه و جشن مهرگان به صورت مشترک با تاجیکستان در این دور از اجلاس بررسی شود که در صورت موافقت اعضای کمیته جهانی، تعداد آثار ملموس ثبت شده ایران در یونسکو به ۱۸ اثر می رسد.
محمدحسن طالبیان معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در جریان سفر به استان گلستان گفته بود که با توجه به محدودیت‌های سهمیه‌ای یونسکو، این چهار پرونده به شکل مشترک با کشورهای همسایه تدوین شده است تا بتوان از ظرفیت سهمیه مشترک با دیگر کشورها برای ثبت جهانی میراث‌فرهنگی ناملموس کشور بهره گرفت.
وی با اشاره به پیشنهاد ریفر (refer) دو پرونده جشن مهرگان و مهارت ساختن و نواختن عود توضیح داد که «منظور از ریفر کردن پرونده، ارجاع پرونده به اجلاس بعدی یونسکو برای ثبت جهانی است. این پرونده‌ها به دلیل اینکه به‌شکل مشترک با کشورهای دیگر تنظیم شده، ظاهراً ابهام‌هایی برای کمیته ارزیابی جهانی بر روی نقاط مشترک برگزاری این عناصر فرهنگی در کشورهای تهیه‌کننده پرونده مطرح شده است، البته ایران به همراه سوریه و تاجیکستان به‌شکل مشترک دفاعیه‌های کارشناسی و فنی خود را ارائه کرده است.»
طالبیان ابراز امیدواری کرده است با رایزنی هایی که در حال انجام است چهار پرونده پیشنهادی ایران ثبت جهانی شود، البته تصمیم نهایی در خصوص این چهار پرونده، به نظر کمیته میراث جهانی ناملموس در این اجلاس باز می‌گردد.
زیارت تادئوس مقدس آیینی مذهبی در قره کلیسا در آذربایجان غربی در ایران است، که ارامنه هر ساله از جاهای مختلف جهان به این مکان تاریخی (قره کلیسا- کلیسای تادئوس) - که جزو میراث جهانی ثبت شده است- می آیند، و این آیین را برگزار می کنند.
ساز عود (رود) یا بربت (بربط)، سازی متعلق به کشور ایران است که در تقسیم‌بندی سازها، در رده سازهای زهی قرار می‌گیرد. این ساز که زهی زخمه‌ای است در خاورمیانه و کشورهای عربی یکی از محبوب‌ترین سازها به شمار می‌رود. بربط یا عود ایرانی نقش پررنگی در موسیقی ایرانی دارد. محمد رفیع اشعری یکی از متبحرترین سازندگان عود در ایران است که نقش زیادی در رواج این سازه و صادرات آن به کشورهای دیگر دارد. از سوی دیگر، ابراهیم قنبری مهر با خلاقیت هایی در شکل و شمایل عود عربی مانند کوچک‌تر نمودن کاسه و بلندتر کردن دسته، نسخه‌های جدیدی از عود را تولید و به جهان عرضه کرده است.
مهرگان یا جشن مهر یکی از بزرگترین جشن‌های ایران باستان بوده است که در مهرروز از ماه مهر برگزار میشده است. مهرگان پس از نوروز بزرگترین جشن ایرانیان باستان بوده است.
تأیید گزارش ادواری ۲ پرونده میراث جهانی ناملموس در خطر ایران
عصر روز گذشته نیز در دومین روز برگزاری این اجلاس، گزارش ادواری اقدامات پاسدارانه جمهوری اسلامی ایران در خصوص دو پرونده نقالی و مهارت سنتی ساخت لنج ایرانی و دریانوردی با آن در خلیج فارس که در فهرست در خطر و نیازمند پاسداری فوری ثبت شده‌اند، مورد بررسی قرار گرفت و تایید شد.
طابیان در این جلسه بررسی پیش از رای گیری اعضا تاکید کرد که ایرانیان همواره پاسدار عناصر و ارزش‌های ارزشمن فرهنگی سرزمین خود از جمله این دو میراث ناملموس بوده‌اند و به این پاسداری ادامه می‌دهند.
۱۸۰ کشور عضو کنوانسیون ۲۰۰۳ پاسداری از میراث فرهنگی
میراث فرهنگی ناملموس، توسط یونسکو به عنوان همتای آثار جهانی ملموس ترویج می‌شود و تمرکز عمده آن بر جنبه‌های ناملموس معنوی فرهنگ جوامع است؛ یونسکو در سال ۲۰۰۱ با انجام تحقیقی در میان کشورها و سازمان‌های مردم‌نهاد تلاش کرد تا توافق آنان برای ارائه تعریفی از میراث ناملموس و بستن پیمان‌نامه‌ای در این زمینه را به دست آورد که نتیجه آن کنوانسیون پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس بود که در سال ۲۰۰۳ به تصویب رسید و اکنون ۱۸۰ کشور ، عضو کنوانسیون ۲۰۰۳ پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس هستند.
میراث فرهنگی ناملموس به تولیدات و فرایندهای فرهنگی گفته می‌شود که با گذشت زمان و از نسل‌های پیشین باقی مانده‌اند. بخشی از دارایی‌های فرهنگی، محصولاتی ملموس مانند ساختمان‌ها یا کارهای هنری هستند. با این حال بخش‌های زیادی از فرهنگ به‌شکل ناملموس است مانند ترانه، موسیقی، رقص، درام، توانمندی، آشپزی، هنر صنایع دستی و جشنواره‌های گوناگون. اینها شکل‌هایی از فرهنگ به‌شمار می‌روند که که قابل ثبت و ضبط هستند ولی ملموس نبوده و قابلیت ذخیره در محل فیزیکی مانند موزه را ندارند ولی از طریق ابزارها و وسایلی که در آنها به‌کار رفته‌اند قابل تجربه‌کردن هستند. این وسایل فرهنگی توسط سازمان ملل متحد گنجینه‌های بشری نامیده شده‌است.
