به گزارش مشرق، گزارش کمیسیون اصل ۹۰ در مورد محصولات تراریخته و وضعیت واردات این محصولات به کشور در این کمیسیون نهایی و برای قرائت در صحن علنی مجلس به هیأت رئیسه ارسال شده تا در دستورکار صحن مجلس قرار گیرد.
حجت الاسلام نصرالله پژمانفر نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی و رئیس کمیسیون اصل نود مجلس، از جزئیات این گزارش گفته است که متن کامل آن در زیر می‌خوانید:
* تولید محصولات کشاورزی به صورت تراریخته در سطح جهان چه وضعیتی دارد و چند سال است که کشورها به این سمت روی آورده‌اند؟
پژمانفر: موضوع تراریخته حدود ۲۵ سال است که در سطح دنیا به صورت جدی مطرح است و چند محصول است که تولید آنها به صورت تراریخته در سطح دنیا انجام می‌شود که این محصولات کلزا، پنبه، سویا و ذرت است که تولید به صورت تراریخته سرجمع یک درصد محصولات تولید شده در حوزه کشاورزی است.
در سطح دنیا پنج کشور هستند که محصولات کشاورزی را به صورت تراریخته تولید می‌کنند که اسامی آنها عبارت است از کانادا، ایالات متحده آمریکا، برزیل، آرژانتین و هندوستان که ۹۰ درصد تولیدات محصولات کشاورزی فوق‌الذکر به‌صورت تراریخته در این کشورها تولید می‌شود و حدود ۲۰ کشور دیگر هم هستند که اقدام به تولید محصولات کشاورزی به صورت تراریخته می‌کنند. تولید محصولات تراریخته در این کشورها ۱۰ درصد کل جهان را شامل می‌شود.
محصولات تراریخته مصرف مستقیم انسانی ندارد
نکته قابل ذکر در اینجا و در مورد محصولات تراریخته این است که هیچ یک از محصولات تولیدی به این شکل به صورت مستقیم مصرف انسانی ندارد و هیچ یک از این محصولات را انسانها به صورت مستقیم استفاده نمی‌کنند و مصرف مستقیم آنها برای دام است؛ به عنوان مثال کلزا و سویا برای تولید روغن مورد استفاده قرار می‌گیرند و روغنی که از آنها گرفته می‌شود برای مصارف انسانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
* در بحث استفاده از محصولات تراریخته مباحثی مطرح می‌شود که این محصولات دارای ایراداتی از نظر ژنتیکی هستند و مخالفت‌هایی با مصرف آن در کشور صورت می‌گیرد و عده‌ای مصرف آن را دارای مخاطراتی برای مردم می‌دانند. آیا در این زمینه کار تحقیقاتی جامعی که مشخص کند مصرف محصولات تراریخته برای انسان ضرر دارد یا خیر، انجام شده است؟
پژمانفر: آنچه که در بحث تولیدات تراریخته دارد اتفاق می‌افتد تغییرات ژنتیکی است که در این محصول صورت می‌گیرد که ما نسبت به این موضوع باید چند نکته را مد نظر قرار دهیم، اما در گزارش کمیسیون اصل ۹۰ در مورد محصولات تراریخته به آن توجه داشته ایم.
یک نکته این است که آیا تحقیقات کاملی راجع به محصولات تراریخته در کشور ما وجود دارد که یک اطمینانی نسبت به مصرف این محصولات برای مردم ایجاد کند؛ و به صورت قطعی این موضوع را تایید کند که محصولات تراریخته هیچ مشکلی را در مصارف انسانی برای افراد ایجاد نمی‌کند، که پاسخ منفی است، در واقع یک کشمکش بین کسانی که مخالف و موافق مصرف محصولات تراریخته هستند در این زمینه وجود دارد که موافقان این محصولات می‌گویند مصرف محصولات تراریخته مشکلی را ایجاد نمی‌کند و ضرری ندارد و مخالفان مصرف این محصولات نیز آن را دارای ضرر و زیان‌های زیادی می‌دانند.
اگر ما بخواهیم یک کار تحقیقاتی جامعی درباره شناخت ضرر و زیان‌های احتمالی محصولات تراریخته داشته باشیم و نسبت به این موضوع از این طریق اطمینان کسب کنیم، نیازمند ۱۴ الی ۱۵ سال هستیم و در این مدت این محصولات کشت شود و محصولات آن به مصرف برسد و مراقبت‌های دائمی در این زمینه صورت گیرد تا به صورت قطعی پس از تحقیقات جامع در این حوزه بتوانیم حکم قاطع و محکمی در این زمینه داشته باشیم. اما این در حالی است که در کشور ما ۱۵-۱۴ سال که هیچ، حتی یک کار تحقیقاتی و بررسی جامع در یک مدت زمان چندماهه هم در این زمینه صورت نگرفته است.
عموم کسانی هم که مدعی هستند محصولات تراریخته قابل استفاده است استنادشان به مقالاتی است که توسط کمپانی‌هایی نوشته شده که خود آن کمپانی‌ها تولیدکنندگان محصولات تراریخته هستند و درواقع در این زمینه تعارض منافع وجود دارد که این تحقیقات و مقالات طبیعتا قابل اتکا نیست.
* موضوع دستگاه‌های مسئول در بحث محصولات تراریخته و صدور مجوز برای آن این جمع‌بندی وجود دارد که محصولات تراریخته چه وضعیتی دارد و آیا مشکلی را ایجاد خواهد کرد یا خیر؟
پژمانفر: در کشور چند مجموعه و موسسه هستند که موظفند نسبت به موضوع تراریخته نظر قطعی خود را بدهند که یکی از این مجموعه‌ها و موسسات وزارت جهاد کشاورزی است؛ دوم سازمان محیط زیست و سوم وزارت بهداشت و درمان است.
پاسخ روشنی از دستگاه‌های مسئول در مورد ضرر و زیان‌های محصولات تراریخته دریافت نکردیم
ما در مکاتبات متعددی که با این دستگاه‌ها داشته‌ایم و در گزارش کمیسیون هم به آن اشاره شده، اعم از جهاد کشاورزی، محیط زیست، بهداشت و درمان و چه مراکز علمی و دانشگاهی و چه نظارتی، اعم از سازمان بازرسی، پدافند غیر عامل و... این سؤال مطرح شده که آیا به صورت قطعی می‌توانند نسبت به استفاده یا عدم استفاده از محصولات تراریخته و ضرر و زیان‌های احتمالی آن اظهار نظر کنند یا خیر، که متاسفانه در این مکاتبات یک اظهار نظری که دال بر این موضوع باشد که این محصولات هیچ مشکلی ندارند از سوی دستگاه‌های مربوطه به ما واصل نشد و پاسخ‌های آنها به گونه‌ای نبود که بتوان به آنها استناد کرد.
* در بحث واردات محصولات کشاورزی در شرایط فعلی اولویت با کدام نوع محصولات است، تراریخته یا ارگانیک؟
پژمانفر: اصرار و تاکید ما در گزارش کمیسیون بر این است که وقتی این امکان برای ما وجود دارد تا محصولات کشاورزی مورد نیازمان را از کشورهای مبدا به صورت ارگانیک و غیر تراریخته خریداری کنیم، از خرید این محصولات به صورت تراریخته خودداری به عمل آید.
افزایش تولید محصولات تراریخته نهایتا ۱۰ درصد بیشتر از محصولات ارگانیک است
به عنوان مثال وقتی ما می‌توانیم سویای ارگانیک و غیر تراریخته به کشور وارد کنیم چه دلیلی دارد که سویای تراریخته خریداری کرده و به کشور وارد کنیم. ما باید به سمتی حرکت کنیم که بازرگانی ما محصولات غیر تراریخته به کشور وارد کند و نیاز کشور از این طریق تامین شود.
ممکن است عده‌ای بگویند که در کاشت محصولات تراریخته افزایش تولید وجود دارد، پاسخ به این اظهارنظر این است که افزایش تولید در بحث تراریخته افزایش تولید قابل توجهی نیست و نهایتا از نظر علمی افزایش تولیدی که در تولید محصولات کشاورزی به صورت تراریخته انجام می‌شود، ۱۰ درصد بیش از تولید محصول کشاورزی به صورت ارگانیک است و این چندان قابل توجه نیست که ما چنانچه احتمال خطر داشته باشیم، خودمان را در معرض خطر قرار دهیم برای اینکه محصولات تراریخته را تولید کنیم.
چنانچه ما در شرایطی قرار بگیریم که محصولات غیر تراریخته در بازار جهانی وجود نداشته باشد و ما با نیاز در داخل مواجه باشیم، در این وضعیت محصولات تراریخته‌ای که ما به کشور وارد می‌کنیم باید با برچسب تراریخته باشد. به این معنا که وقتی ما روغن از کلزایی گرفته‌ایم که تراریخته است، حتما باید روی بسته روغن این برچسب و نوشته وجود داشته باشد که این روغن از دانه‌های روغنی تراریخته تهیه شده است که این موضوع در قانون برنامه ششم توسعه نیز تکلیف شده که اولا تا جایی که ممکن است از محصولات تراریخته استفاده نشود و چنانچه ناچار به استفاده از این محصولات شدیم، برچسب تراریخته روی محصولات باید وجود داشته باشد.
* تولید محصولات کشاورزی به صورت تراریخته در کشور از نظر قانونی چه حکمی دارد؟
پژمانفر: در داخل کشور هیچ کس حق ندارد اقدام به تولید محصولات تراریخته کند و تولید محصولات کشاورزی در کشور به صورت تراریخته تخلف محسوب می‌شود و دستگاه‌های نظارتی باید با این موضوع برخورد کنند و همان طور که گفتم هیچ کس حق ندارد برنج، حبوبات و دیگر محصولات کشاورزی را در داخل کشور به صورت تراریخته تولید کند و اگر این کار می‌خواهد انجام شود، باید مجوزهای وزارت بهداشت، محیط زیست و دیگر مراکز مسئول در این زمینه اخذ شود که البته با توجه به اینکه هیچ نوع مطالعاتی در بحث محصولات تراریخته در کشور انجام نشده، طبیعتا مجوزی هم اگر در این زمینه از سوی دستگاه‌های مسئول صادر شود، مجوز آنها غیرقانونی خواهد بود.
در رابطه با محصولاتی که مصرف مستقیم انسانی دارد حق تولید این محصولات به صورت تراریخته و فروش آن در بازار را کسی ندارد و همان طور که گفتم تخلف محسوب می‌شود.
واقعیتی در مورد دستگاه‌هایی که در بحث محصولات تراریخته تصمیم‌گیر هستند وجود دارد و آن این است که مسئولانی که در این دستگاه‌ها مشغول به کارند تعارض منافع دارند و در این دستگاه‌ها کسانی تصمیم گیر و مسئول هستند که خودشان در ارتباط با واردات محصولات تراریخته ذی نفع هستند که باید جلوی آن گرفته شود.
