تغییر الگوی ارتباطات در ایران

ارتباطات بیشتر در خانوارهای جنوبی‌ 
مرکز آمار و اطلاعات وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از جزئیات پولی که مردم ایران در سال برای استفاده از خدمات پستی، تجهیزات تلفن و تلفکس و خدمات ارتباطات تلفنی می‌پردازند، رونمایی و اعلام کرد: هزینه ارتباطات نسبت به هزینه کل یک خانوار شهری در 3‌استان حاشیه خلیج فارس، شامل استان‌های بوشهر با  3.4 درصد، هرمزگان 3.2  و خوزستان با 3‌درصد در بالاترین رتبه کشور قرار دارد و خانوارهای ساکن در استان‌های گیلان، خراسان رضوی و سیستان و بلوچستان هر کدام با 1.9‌درصد کمترین هزینه را به حوزه ارتباطات اختصاص داده‌اند. این نهاد پژوهشی و آماری می‌گوید که سهم هزینه‌های ارتباطات از هزینه کل یک خانوار شهری، در 13 استان کشور، بیشتر از میانگین سهم کشوری به میزان 2.3 درصد بوده ‌است. 

تغییر ذائقه
به گزارش همشهری، رشد ارتباطات مبتنی بر اینترنت و شبکه‌های اجتماعی باعث شده تا سهم هزینه‌های استفاده مردم از تلفن و تلفکس به شدت کاهش یابد و به جای آن هزینه ارتباطات اینترنت آنها افزایش یابد.  مرکز یادشده در گزارش خود فاش می‌سازد که سهم هزینه‌های ارتباطات مبتنی بر استفاده از تلفن و تلفکس‌، به استثنای استان‌های خراسان شمالی، گلستان، هرمزگان، سمنان، ایلام، قم، کردستان، قزوین و یزد که روند افزایشی داشته، در اکثر استان‌ها کاهش یافته و در خانوارهای شهری استان‌های البرز، کرمانشاه، همدان و سیستان و بلوچستان هیچ تغییری نکرده است.
بررسی‌های همشهری نشان می‌دهد که تغییر در الگوی ارتباطی مردم طی سال‌های اخیر به ویژه با افزایش نفوذ اینترنت باعث شده تا شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات مخابراتی و ارتباطی سرمایه‌گذاری سنگینی را برای در اختیار‌گرفتن سهم بیشتر از بازار خدمات ارتباطات آنلاین انجام دهند و به تدریج خانوارهای ایرانی در حال فاصله‌گرفتن از روش‌های سنتی ارتباطات از جمله گفت‌وگوی تلفنی و یا ارسال پیام از طریق فکس هستند. 
چنین وضعیتی را در روستاهای ایران می‌توان مشاهده کرد؛ به ویژه اینکه طی 8 سال گذشته دولت حسن روحانی نه تنها ظرفیت دسترسی به اینترنت در مناطق روستایی را افزایش داده بلکه با بهبود کیفیت خدمات ارتباطی نوین، راه را برای دسترسی روستایی‌ها به اینترنت و روش‌های نوین ارتباطی هموار کرده است.

ارتباطات سنتی در روستاها
داده‌های رسمی می‌گوید که سهم هزینه ارتباطات سنتی از هزینه کل یک خانوار روستایی در استان‌های بوشهر با 3.5  درصد، سمنان 3.2  و هرمزگان 3.1 از بالاترین سهم برخوردار بوده و استان‌های گیلان، اردبیل و آذربایجان شرقی هر سه با 1.7 درصد کمترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند. سهم هزینه ارتباطات از هزینه کل در خانوارهای روستایی 13 استان کشور بیشتر از سهم کشوری گزارش شده است. به این ترتیب  به استثنای استان‌های بوشهر، هرمزگان، سمنان، خوزستان، فارس، کردستان، اصفهان، کرمان و خراسان رضوی  که با افزایش سهم هزینه ارتباطات مواجه شده‌اند، در سایر استان‌ها این سهم کاهش یافته و تنها بین خانوارهای روستایی استان‌های زنجان، قزوین، یزد و گلستان هیچ تغییری مشاهده نشده است.

مردم آنلاین خرج می‌کنند
مرکز آمار و اطلاعات وزارت کار می‌گوید: سهم هزینه خدمات پستی و نیز هزینه تجهیزات تلفن و تلفکس  تغییری نداشته ولی سهم هزینه خدمات تلفن و فکس  با کاهش اندک مواجه شده، به طوری که  سهم آن در سبد هزینه‌ها  از 2.1 درصد در سال 1397 به 1.9‌درصد در سال 1398 رسیده، در حالی که هزینه خدمات پستی، تجهیزات تلفن و تلفکس ، خدمات تلفن و فکس به ترتیب به میزان 112 درصد، 40.7 درصد و 12.5‌درصد افزایش داشته است. 
به بیان روشن‌تر، بیشتر مردم برای خرید تجهیزات و امکانات ارتباطات آنلاین هزینه کرده‌اند و از ارتباطات سنتی در حال فاصله‌گرفتن هستند، به گونه‌ای که هزینه خدمات پستی، هیچ تغییری نداشته اما سهم هزینه تجهیزات تلفن و تلفکس از هزینه کل، در دهک‌های دوم و پنجم، هفتم و هشتم اندکی افزایش پیدا کرده است. همچنین بیشترین مقدار سهم هزینه تجهیزات تلفن و تلفکس مربوط به خرید گوشی ثابت، تلفن همراه و ... مربوط به دهک درآمدی دهم (ثروتمند به میزان 4‌درصد است، در حالی‌که کمترین مقدار سهم مذکور مربوط به دهک درآمدی اول (فقیرترین) با یک درصد سهم برآورد شده، در حالی که سهم هزینه خدمات تلفن و فکس شامل خرید سیم کارت تلفن همراه، مکالمات تلفنی و... از هزینه کل خانوار شهری، در تمام دهک‌ها کمتر شده است.
وزارت کار می‌گوید که دهک‌های اول، دوم و چهارم خانوارهای روستایی هیچ هزینه‌ای بابت خدمات پستی و مرسولات پستی پرداخت نکرده‌اند و به جای آن‌، دهک‌های درآمدی هشتم و دهم با کمتر از نیم‌درصد بیشترین و دهک درآمدی دوم با یک‌دهم درصد کمترین هزینه را برای تجهیزات تلفن و تلفکس انجام داده‌اند و حتی دهک اول هزینه‌ای بابت تجهیزات تلفن و تلفکس نداشته‌اند. اما در خانوارهای روستایی سهم هزینه تجهیزات تلفن و تلفکس، در دهک‌های سوم، هفتم، هشتم و دهم افزایش یافته‌ و بیشترین مقدار سهم هزینه خدمات تلفن و فکس مربوط به دهک‌های درآمدی سوم، چهارم، پنجم، ششم و هشتم و کمترین آن مربوط به دهک‌درآمدی دهم بوده است.

مردم چقدر هزینه داده‌اند؟
طبق آمارها یک خانوار شهری به طور متوسط یک میلیون و 70 هزار تومان و یک خانوار روستایی 600 هزار تومان برای ارتباطات هزینه می‌کند. طبق آمار رسمی  متوسط هزینه ارتباطات در خانوارهای شهری در طول سال‌های 98-1390 روندی افزایشی داشته‌است و از 5 میلیون‌ریال در سال1390 به 11میلیون ریال در سال 1398 رسیده و در سال1398 متوسط هزینه ارتباطات خانوارهای شهری به  2.3 برابر مقدار آن در سال1390 رسیده است.  این گزارش می‌افزاید: متوسط هزینه ارتباطات در خانوارهای روستایی هم در دهه 90 روندی افزایشی داشته به طوری که از 3‌میلیون ریال در سال 1390 به 6‌میلیون ریال در سال 1398 رسیده‌است؛ به عبارت دیگر متوسط هزینه ارتباطات خانوارهای روستایی نیز در طول یک دهه گذشته تا 2‌برابر افزایش یافته‌است.