به گزارش روز جمعه ایرنا، حجت الاسلام و المسلمین احمد واعظی در آیین پایانی همایش مجازی علوم انسانی اسلامی، پژوهش و فناوری افزود: گسترده شدن پژوهش و فناوری در علوم انسانی اسلامی ضروری است.
وی بیان داشت: سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا با وجود ضرورت حضور و تاثیرگذاری فقه در عرصه حکم رانی و مدیریت کلان جامعه ما نیازمند به علوم انسانی اسلامی هستیم؟ و چرا عرصه زندگی و حیات جمعی برغم اعتقاد به جامعیت فقه ما را مستغنی از رجوع و استمداد و بهره مندی از علوم انسانی اسلامی نمی‌کند؟
واعظی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: منظور ما از علوم انسانی بخشی از علوم انسانی است که با عرصه زندگی و حیات اجتماعی درگیر است نه مطلق علوم انسانی، این را نیز باید بدانیم که کارکرد و حضور پژوهشگاه های حوزه مطالعات انسانی در عرصه حکم رانی خیلی اهمیت دارد.
وی ادامه داد: برخی مواقع تصور این است که با توجه به جامعیت فقه اسلامی و کارکردها و موضوع هایی که فقه اسلامی دنبال می‌کند شاید برای اداره جامعه اسلامی و تنظیم ساحت های مختلف حیات جمعی نیازمند منبع معرفتی دیگری اعم از علوم انسانی و اجتماعی حتی با پسوند اسلامی نباشیم.
واعظی با بیان اینکه فربهی و شکوفایی فقه اسلامی و رشد بیش از حد فلسفه نیازمندی به سایر علوم را کمتر کرده بود گفت: در گذشته چون حکمت نظری رشد زیادی پیدا کرده بود ضرورتی نمی دیدند که به حکمت عملی بپردازند.
وی اضافه کرد: به ۲ دلیل مهم لازم است که در ساحت حکم رانی و مدیریت کلان جامعه علاوه بر استمداد از فقه، از علوم انسانی معطوف به عرصه زندگی نیز استفاده کنیم که نخست پیچیده تر شدن مقوله حکم رانی است یعنی بعد از این که دولت مدرن تشکیل می‌شود ساحت حکم رانی و مدیریت جامعه به قدری پیچیده می‌شود که صرفا با بخش فقهی و حقوقی نمی‌شود مقوله حکم رانی را پیش برد و نیازمند دانش هایی از جنس اجتماعی و عرصه زندگی هستیم که متناسب با معارف و اصول اسلامی باشد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: دلیل دوم لزوم نهادسازی های همسو با فرهنگ و ارزش های اسلامی است که این نهادسازی گرچه بخش فقهی و حقوقی هم دارد ولی فقهی و حقوقی محض نیست.
وی اضافه کرد: نه تنها با پیروزی انقلاب اسلامی حتی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی جریان های اسلام گرای سیاسی نیز جهان اسلام همواره یکی از شعارهای اصلی اش تطبیق الشریعه بوده است و می خواسته وفق اصول و ارزش های اسلامی جامعه سازی کند که در تمام جریان های اسلام خواه معاصر نیز مشاهده می شود.
وی در ادامه عنوان کرد: آرمان بزرگ انقلاب اسلامی پیاده کردن دین و عینیت بخشی اصول و ارزش های اسلامی در جامعه بوده است و اگر چهل سال قبل را تحلیل کنیم می بینیم این آرمان به یک صورت تئوریزه نشده است.
رئیس دفتر تبلیغات ادامه داد: بلکه یک صورت بسیط دارد و بسیط ترین وجه تئوری این آرمان را در دهه اول انقلاب مشاهده می کنیم که عقیده داشتند اگر ما به مرّ فقه عمل کنیم و رساله های عملیه را پیاده کنیم به این آرمان دست پیدا می کنیم که پیش فرض آن نیز خودبسندگی فقه موجود و فقه منعکس در رساله های عملی برای تحقق آن آرمان اسلامی کردن جامعه و تشکیل حکومت دینی بود.
رئیس دفتر تبلیغات با اشاره به اینکه رویکرد دوم معتقد به کفایت نداشتن فقه متعارف موجود و لزوم تقویت فقه اجتماعی است گفت: این رویکرد معتقد بود اگر فقه اجتماعی اسلام را تقویت کنیم می توانیم به آرمان اسلامی کردن جامعه و اقامه دین برسیم.
وی افزود: این رویکرد ۲ تقریر ضعیف و قوی دارد که تقریر ضعیف با عقیده به کفایت فقه اجتماعی معتقد است که با همان شیوه مرسوم فقهی که فروعات فقهی استنباط شده است مسائل اجتماعی استنباط نشده است بنابراین اگر با همان شیوه فقهی متعارف سراغ مسائل اجتماعی و سیاسی برویم و فقه اجتماعیات را فربه کنیم به هدف می رسیم.
وی بیان داشت: رویکرد قوی در همین فقه اجتماعی می‌گوید: ما احتیاج به فقه النظام داریم یعنی نیازمند استنباط نظامات اجتماعی سیاسی، آموزشی و تربیتی و غیره اسلامی هستیم، این تقریر قوی، باب نیازمندی به علوم اجتماعی و علوم انسانی اسلامی را باز می‌کند.
وی تصریح کرد: در این جا باید گفت نباید در قضاوت عجله کنیم چون ممکن باز هم کسی صرفا به نظامات اجتماعی اسلام، فقهی بنگرد که در این صورت باز هم مجالی برای علوم انسانی اسلامی گشوده نمی‌شود.
واعظی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: اگر تصویر و تقریر کسی از نظامات اجتماعی اسلام این باشد که نظامات اجتماعی اسلام، مسلما وجه فقهی دارد و یکی از منابع اصلی تنقیح نظامات اجتماعی اسلام نیز فقه است و البته بعد فلسفی، بعد معرفتی و ابعاد دیگری هم دارد این به معنای ضرورت استفاده از فلسفه سیاسی اسلامی و فلسفه تربیت اسلام و امثال آن برای منقح نمودن نظامات می باشد که در این صورت باید از علوم انسانی استفاده نماییم.
وی با بیان اینکه توجه به واقعیت حکم رانی در جهان معاصر و در جهان پیچیده امروز ضرورت نگاه ویژه به علوم انسانی اسلامی را آشکار می‌کند گفت: در طی این چهار دهه با حضور شورای نگهبان، سعی و تلاش زیادی کردیم که تصمیم ها و قوانین و آنچه به کلان مدیریت جامعه اسلامی برمی گردد منطبق با شریعت باشد که در این جا دو سناریو متصور است.
رئیس دفتر تبلیغات در ادامه سخنان خود خاطرنشان کرد: سناریوی اول همان چیزی است که در این چهل ساله به عنوان اسلامی سازی نظام شاهد هستیم که طرح ها و لوایح و قوانینی که در مجلس مصوب می‌شود از حیث انطباق و عدم انطباق با فقه و شریعت بررسی شود حال آیا در این قوانین پیامدهای اجتماعی، فرهنگی، روانی و اموری که به سامان حیات اجتماعی برمی گردد لحاظ می‌شود؟
وی در ادامه افرود: آیا فقه صرفا برای این امور کفایت می‌کند؟ عرض ما در حوزه سناریوی دوم این است که این مسأله حکم رانی موجود، چنان پیچیده شده است که صرف انطباق یا عدم انطباق با فقه و استنباطات فقهی نمی‌تواند مصلحت بودن یا قیودات لازم را برای تصمیم کلان مدیریتی را تنظیم کند.
وی یادآور شد: کسی که در مسند اسلامیت در جامعه اسلامی قرار گرفته باید این جور اطلاعات و علوم و معارف را بداند و دلیل دومی که به سناریوی دوم کمک کند این است که در کنار توجه به این انطباق و عدم انطباق با احکام اولیه اسلامی این گونه مطالعات و معارف اسلامی لازم است.
واعظی بیان کرد: در این چهل ساله کمتر نهادسازی و بیشتر مونتاژ کرده ایم و از تجارب عقلاییه موجود در نظامات اجتماعی دیگر را مثل بانک، قیوداتی زده و آن را اسلامی کرده ایم ولی نهادسازی نکرده ایم.
وی یادآور شد: به نظر می رسد اگر بخواهیم حکم رانی اسلامی داشته باشیم و اهداف و اصولی که اسلام معرفی کرده و تمدن اسلامی را رقم بزنیم و جامعه پردازی دینی کنیم باید در حوزه سیاست، مناسبات مالی، اقتصاد، شئون آموزشی و جنبه های دیگر نهادسازی کنیم که این نهادسازی البته و صدالبته وجه فقهی دارد ولی یک سره برآمده از فقه نیست بلکه باید علاوه بر تکیه بر فقه باید مسلط بر علوم انسانی اجتماعی باشیم.
همایش مجازی علوم انسانی اسلامی، پژوهش و فناوری از سوی مجمع پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی ترتیب یافته بود./
