به گزارش ایرنا از جمله سنت های رایج در استان لرستان ، تلاش یک قوم برای راهیابی فردی از طایفه آنها به پارلمان های ملی و منطقه ای، فارغ از توانمند و شایسته بودن فرد برگزیده، یک پیروزی بزرگ برای قوم محسوب می شود.
اهمیت طایفه در هر انتخابات چه در سطح استان و چه پارلمان های ملی آنقدر مهم است که گاهی درگیری هایی در حین برگزاری این رویداد رخ می دهد که این اختلاف ها در بسیاری از موارد بر پایه هیجان های قومی و قبیله ای استوار است و دلیل جدی ندارد، هرچند امروزه بسیاری از مردم استان حتی قشر تحصیلکرده و اجتماع دیده معتقد هستند انتخابات طایفه ای دیگر راهگشا نیست، اما عرق قومی در زمان برگزاری انتخابات، کار دست مردم می دهد و در آخرین ثانیه ها، بسیاری از آنها انتخابی از روی احساس و تعصب قومی را به صندوق می اندازند.
این امر در مورد انتخابات ریاست جمهوری نیز صدق می کند، برای مردم لرستان مهم است رییس ستادهای انتخاباتی هر نامزد از کدام تیره و طایفه هستند، مهم است که مثلا بزرگ فامیل و قوم طرفدار کدام کاندیدا است و همین هم باعث می شود بسیاری از جمعیت آن طایفه، بر اساس سفارش بزرگان و متنفذین خود انتخاب کنند.
انتخابات طایفه ای به حدی در لرستان مرسوم و عادی شده است که حتی یک شوخی مصطلح نیز در رابطه با آن وجود دارد، با توجه به اینکه بسیاری ازطوایف بزرگ و تیره های آن در این استان پسوند " وند" دارند، افراد در زمان نزدیک به برگزاری انتخابات از همدیگر سوال می پرسند طرفدار کدام " وند" هستی؟!
اما با همه این تفاسیر، بدون شک انتخابات بر بستر طایفه گرایی موجب افزایش مشارکت مردم می شود و هیجان خاصی از حضور مردم رقم می زند، اما آسیب هایی در پی دارد که یکی از نتایج آن عقب ماندن استان لرستان از قطار توسعه است.
به گفته یک جامعه شناس می توان برای شروع از کمرنگ شدن انتخابات طایفه ای، گزینه شایسته تر و توانمندتر را از بین نامزدهای هر طایفه انتخاب کرد تا دست کم نتایج بهتری از عملکرد این افراد در پارلمان های شهر و روستا حاصل شود.
فرهاد طهماسبی که دکترای جامعه شناسی دارد معتقد است باید به مروز زمان جایگزین های قوی برای اتحادیه های ایلی در زمان انتخابات پیدا کرد و تا زمان تحقق کامل این مهم، چند طایفه می توانند با هم متحد شوند و بهترین و لایق ترین داوطلب هر قوم را راهی شوراهای اسلامی شهر و روستا کنند.
انتخاب طایفه ای، خوب یا بد؟
به گفته این استاد دانشگاه در تعاریف جامعه شناسی، خوب یا بد مطلق وجود ندارد و این مهم به شرایط و موقعیت های اجتماعی هر پدیده در جامعه بستگی دارد بنابراین طایفه گرایی یا گرایش های طایفه ای در انتخابات نیز ممکن است در مقاطعی از زمان خوب یا بد باشد.
وی سوگواری و سختی هایی را که برای یکی از خانواده ها پیش می آید مثال می زند و می گوید: در این موارد افراد بسیاری از طایفه و یا حتی وابستگان سببی این افراد با حضور در منزل فرد مشکل دار برای کمک به او و رفع مشکلش همراهی و همفکری می کنند و این یکی از مزایای جوامع طایفه گرا است.
وی افزایش مشارکت را مهمترین مزایای انتخابات طایفه گرایانه می داند و اعتقاد دارد در انتخابات، طوایفی که ریشه و منافع مشترکی دارند از طریق پیوندهای سببی و نسبی اتحادیه های ایلی ایجاد می کنند تا برگزیده شدن گزینه مورد نظر آنها هم موجب پیشرفت امور زندگی باشد و هم گام مثبتی در راستای وفاق، امنیت و همبستگی ایلی برداشته شود.
به گفته طهماسبی همین شیوه انتخاب منجر می شود طوایفی که گزینه مورد نظر آنها برگزیده انتخابات شود امتیازهایی در خصوص انتصاب، واگذاری امتیازها، استخدامی و حتی انتخاب پیمانکاران طرح های عمرانی به آنها واگذار کند و این یعنی در برهه ای از زمان، بخشی از جامعه موفقیت بیشتری خواهد داشت و مابقی نیز رشد چندانی نمی کنند.
وی معایب انتخاب طایفه ای را بسیار بیشتر از مزایای آن می داند و معتقد است چون در این نوع انتخاب، گرایش و منافع گروهی و فردی به اجتماعی ارجحیت داده می شود، بخش هایی از جامعه نادیده گرفته و فراموش می شود و همین هم باعث خواهد شد تا " نافرمانی اجتماعی" شکل بگیرد.
به گفته طهماسبی ممکن است این نافرمانی های اجتماعی به یک خشم نهفته تبدیل شود بنابراین انتخابات باید از شکل طایفه ای خارج و به سمت لیاقت و شایسته سالاری سوق داده شود.
وی با بیان اینکه اتحادیه های ایلی به دلیل حرکت به سمت زندگی های شهری بسیار تضعیف شده اند می گوید این اتحادها در زمان انتخابات تقویت می شود اما در مجموع باید تقویت کننده های مثبتی جایگزین آنها برای تمام مواقع سال شود.
انتخابات طایفه ای در کدام مناطق لرستان بیشتر است؟
به گفته این استاد دانشگاه لرستان از لحاظ فرهنگی یکپارچه و همگون نیست و تحلیل یکنواختی از شرایط انتخابات در این استان اشتباه است، مناطق نورآباد، دلفان، سلسله، خرم آباد، چگنی، کوهدشت، رومشکان و پلدختر هرچند آرام به سمت رفتارهای امروزی پیش می روند اما کاملا طایفه ای هستند و رفتارهای طایفه ای در آنها بسیار است.
طهماسبی معتقد است الیگودرز حالت بینابین طایفه ای و امروزی دارد، گرایشات طایفه ای در بروجرد از ابتدا نقش چندانی نداشته است و ازنا و دورود نیز تا حدودی از این گرایش ها عبور کرده اند.
وی می گوید: درحالیکه بیشتر شهرهای استان روند عبور از انتخابات و گرایش های طایفه ای را به کندی طی می کنند اتفاق برعکسی در بروجرد رخ داده است، به این معنا که درحالیکه مردم این شهرستان سال های قبل انتخابات طایفه ای نداشتند اما طی این سال ها با ورود طوایفی از خرم آباد و سایر شهرهای استان و سکونت آنها، رفتارو انتخاب های طایفه ای در بروجرد تقویت شده است چراکه طوایف وارد شده به این شهرستان برتری جمعیتی دارند.
جایگزین های انتخابات طایفه ای کدام است؟
طهماسبی معتقد است باید تقویت کننده های مثبتی جایگزین اتحادیه های ایلی در زمان انتخابات شود، شکل گیری و تقویت نهادهای مدنی، تدوین سیاست های منطقه ای مناسب و اجرای آن و تقویت احزاب را از مواردی نام می برد که می تواند با ساز و کار درست، جایگزین انتخابات طایفه ای شود.
وی می گوید: نهادهای مدنی قوی و با پشتوانه علمی بسیار خوبی در استان وجود دارد اما مردم از وجود آنها اطلاعی ندارند و برخی هم با وجود آگاهی از فعالیت این نهادها، نمی خواهند ساز و کار درست آنها را در رابطه با انتخابات بپذیرند چراکه همچنان گرایش خود را به گرایش عمومی ارجح می دانند.
وی یکی از این موسسات را که تاحدودی شناخته شده است مثال می زند و می گوید: این موسسه در یک کار تحقیقاتی و میدانی، از ۱۰۰ داوطلب شورای اسلامی شهر خرم آباد برای انتخابات ۱۴۰۰ با ۴۰ نفر مصاحبه کرده و با توجه به پاسخ های داده شده، فهرست داوطلبانی که احتمال می رود کارایی بیشتری برای توسعه شهر داشته باشند ارائه کرده است.
به گفته طهماسبی این فهرست نه بر اساس فرد و طایفه گرایی، که بر مبنای لیاقت و شایسته سالاری است چراکه فعالیت این موسسه از گرایش های طایفه ای فاصله گرفته است،اعضای آن هرچند متعلق به یک گرایش ایلیاتی هستند اما قومی و فردی فکر نمی کنند بنابراین انتخاب آنها نیز متاثر از علاقه مندی های طایفه ای نیست.
این استاد دانشگاه از نمایشی بودن احزاب سیاسی در کشور و استان نیز گلایه دارد و ادامه می دهد یکی از مشکلات بزرگ جامعه شناختی در ایران و لرستان، قرار گرفتن خودمختاری فردی در مقابل خودمختاری جمعی ( قانون) است.
طهماسبی می گوید رفتارهای جمعی ما هیجانی، بدون شناسنامه و سازمان نیافته هستند و چنانچه می خواهیم طایفه گرایی در انتخابات تضعیف شود باید تشکل های مدنی را جایگزین اتحادیه های ایلی کنیم تا ملاک انتخاب، شایسته سالاری باشد که البته باتوجه به سخت بودن این تغییر در استان های قوم گرا مثل لرستان می توان در گام اول، طوایف با هم متحد شوند و کاندایداهای مشترکی بر اساس توانمندی انتخاب کنند.
وی با بیان اینکه نظام حکومتی باید بر مبنای قانون اساسی به انجام این تغییرات در جامعه کمک کند ادامه می دهد: باید سیاست گذاری هایی در راستای تضعیف گرایش های نامطلوب اجتماعی و فرهنگی صورت گیرد، به طور مثال در حال حاضر این سیاست ها کمتر به صورت منطقه ای تدوین می شود، بلکه کلی ابلاغ می شود و استان ها تنها مجری سیاست های کلان هستند.
این دکترای جامعه شناسی تدوین و اجرای یک نسخه فرهنگی و اجتماعی برای همه مناطق را نیازمند گذشت زمان می داند و اعتقاد دارد: البته مردم هم همیشه در مقابل تغییر مقاومت می کنند بنابراین باید مواظب بود، این تغییرات منجر به شورش های اجتماعی نشود به همین دلیل تغییر در فرهنگ های غلط به زیرساخت مناسب و گذشت زمان نیاز دارد.
طهماسبی تدوین سیاست های منطقه ای مناسب با شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی هر منطقه را ضروری می داند و بر اجرای درست این برنامه ها نیز تاکید دارد، که برای این مهم باید سیاست های تبلیغی، آموزش و اجرایی به صورت مستمر در دستور کار باشد.
وی که اعتقادی به انتخابات طایفه ای ندارد تصریح می کند: تقویت احزاب راهکار دیگر کمرنگ شدن انتخابات طایفه ای است که این نیز در استان محقق نشده است و گاهی احزاب نیز تحت تاثیر گرایش های قومی قرار می گیرند.
در میان سخنان این استاد دانشگاه ۲ عنوان " سفره و قسم" را مطرح می کنم، رفتارهایی که از آنها به عنوان آسیب انتخابات در لرستان یاد می شود و پیش از این نیز گزارشی در مورد آن تهیه کرده ام، به نظر طهماسبی سفره و قسم نیز به نوعی زیرمجموعه انتخابات طایفه ای محسوب می شوند و مادامی که گذر از سنت به مدرنیته در لرستان طولانی باشد، انتخابات نیز با گسترش سفره های بزرگ شام و نهار و پس از آن قسم دادن میهمانان برای رای به نامزد مورد نظر ادامه خواهد داشت.
برای خواندن این گزارش نیز می توانید بر روی لینک https://www.irna.ir/news/۸۳۶۶۷۵۶۳/ کلیک کنید.
