اقتصاد آنلاین – سیده زهرا محمودی؛ نزدیکی به روزهای انتخابات، وعده‌های نامزدها را نیز در پی داشته و روزبه روز نبرد وعده‌های عجیب کاندیداها در حال افزایش است. اقتصاد آنلاین قصد دارد تا هر شب ساعت ۲۰ در کلاب هاوس به نقد و بررسی امکان‌پذیری این وعده‌ها بر اساس علم اقتصاد بپردازد. نخستین برنامه از این گفت‌وگوها شنبه هشتم خرداد ماه برگزار شد و اقتصاددانانی چون میثم هاشمخانی، محمدرضا داوودالحسینی، مرتضی زمانیان، عباس دادجوری توکلی، صادق الحسینی و... در این برنامه به ارائه نظرات خود در خصوص این وعده‌ها پرداخته‌اند.
صادق الحسینی در ابتدای این برنامه اظهارکرد: بسیار خوب است که با علم اقتصاد بررسی کنیم آیا وعده‌ها شدنی است یا خیر؛ منابع قابل وصول است یا خیر و می‌خواهیم کاندیدا بداند حرف‌ها و وعده‌هایش هزینه دارد و این موضوع اقدام خوبی است.
عباسیان، سردبیر اقتصادآنلاین بحث را با اشاره بر وعده رضایی مبنی بر افزایش یارانه نقدی به مبلغ ۴۵۰هزار تومانی آغاز کرد و گفت: در یکی دو سال اخیر همواره ما از این وعده حمایت کردیم که یارانه نقدی به صورت درآمد پایه همگانی با منابع مشخص توزیع شود. ما می‌گوییم این درآمد برای همه باشد؛ زیرا شناسایی افراد در دهک‌های مختلف ساده نیست و ملاحظات اجرایی سبب می‌شود تا نشدنی شود. اما موضوع ایشان در قسمت منابع هم مشکل دارد. منابعی که ایشان تعریف کردند، فروش بنزین به دهک دهم با قیمت واقعی و قیمت پایین به سایر دهک‌هاست؛ سوالی که مطرح می‌شود این است که این دهک‌ها چه طور شناسایی خواهد شد؟ شناسایی دهک‌ها کاری شدنی نیست و این مساله کمی غیرشفاف است و به نظر می‌رسد به دلیل لحظات ملاحظات اجرایی شدنی نباشد.
وی ادامه داد: ایشان درباره شغل محسوب شدن خانه‌داری نیز موضوعاتی مطرح کردند و وعده پرداخت حقوق به بانوان خانه دار را داند که منابع آن مشخص نیست. یک منبع دیگر پرداخت یارانه‌‌ها ۴۵۰هزار تومانی ارز نهاده‌ها مطرح شد که جزییات آن هنوز شفاف نشده است. هزینه این طرح‌ها چند صد هزار میلیارد تومان است. یا حتی آقای قاضی‌زاده نیز وعده وام ۵۰۰میلیارد تومانی دادند که منابع آن ۲۵۰هزار میلیارد تومان است که یک سوم بودجه عمومی کشور است و مشخص نیست چه بلایی سر اقتصاد خواهد آمد. همه به کنترل تورم اشاره دارند اما به نظر می‌رسد هیچ سازگاری در صحبت‌هایشان وجود ندارد.
امیر مهدی‌زاده، دبیر سرویس بورس اقتصادآنلاین هم در ادامه اشاره کرد: ممکن است موضوع حقوق خانوارها بر حساب مالیات باشد. به نظر می‌رسد حرف آقای قاضی‌زاده چیزی مانند تهسیلات مسکن باشد که بانک‌ها موظف به وام دادن شوند و در نهایت شاهد مشکلات پیشین باشیم.
محمدعلی جنت‌خواه گفت: می‌شد وعده‌های معقول‌تری مانند حل مسائل سربازان داد؛ اما تمرکز بر وعده هایی به این نحو گذاشته شده که نمی‌دانیم دلیل آن چیست. من درکی از اینکه به هر کسی ۴۵۰هزار تومان دهند، ندارم. ساز و کار آن نیز بحث دیگری است که هیچ درکی در این خصوص وجود ندارد.
عباسیان در پاسخ به وی گفت: البته ستاد کل نیروهای مسلح اعلام کرد که کاندیداها وارد این مساله سربازی نشوند.
جنت‌خواه پاسخ داد: ستاد کل بگوید؛ اگر قصد کاندیدا خدمت است، باید به این مساله بپردازد و در سطح قوانین تصویب‌شده ورود کند.
عباسیان؛ قاضی‌زاده البته در برنامه تلویزیونی خود به برنامه سربازی و اصلاح آن اشاره کردند؛ اما به جزییات اشاره نکردند. ایشان وعده دیگری هم داشتند و گفتند بورس را می‌توان سه روزه نجات داد؛ آیا همچنین چیزی امکان دارد؟
هاشم آردم درباره وعده نجات سه روزه بورس اظهارکرد: من خودم هم تعجب کردم اما بازار و تنور انتخابات است دیگر؛ در ابتدا باید بدانیم مشکل بورس چه هست که در سه روز آن را حل کنیم؟ به نظر می‌رسید همچنان یک نگاه دستوری به اقتصاد وجود دارد؛ البته آقای رییسی گفته‌اند اقتصاد را نمی‌توان دستوری اداره کرد؛ اما به نظرم همچنان آن نگاه دستوری وجود دارد و درک درستی از این قضیه شکل نگرفته است.
وی افزود: یکی از نکات کلیدی کاندیداها باید بازار سهام باشد؛ چرا که این اتفاقات مهم بوده؛ برای مثال یک رای منفی برای آقای همتی در این خصوص وجود آمده است. به نظر می‌آید آقای قاضی‌راده روی این موضوع حساب باز کرده است. اما برای حل موضوع باید دید مشکل چیست؟
مهدی‌زاده نیز در این خصوص اظهارکرد: آقای قاضی‌زاده در این باره تصور اشتباهی دارد؛ به نظر من هم پس ذهن ایشان این مساله وجود دارد که می‌توان با اجبار بازار را در مسیر صحیح قرار داد. ایشان این را در حرف نمی‌گوید اما در عمل به دنبال این موضوع است.
عباسیان خطاب به هاشمخانی تصریح کرد: ما در مورد یارانه ۴۵٠هزار تومانی صحبت کردیم؛ که به نظر می‌آید از لحاظ اجرایی دشوار باشد؛ نظر شما در این خصوص چیست؟ آیا این ایده شدنی است؟
هاشمخانی پاسخ داد: من خودم طرفدار پرداخت درآمد پایه همگانی هستم؛ اما آنچه آقای رضایی مطرح می‌کند، پیچیدگی‌های بسیاری دارد؛ در این مورد من فکر می‌کنم تا کنون بحث آقای جلیلی دقیق‌تر و قابل دفا‌ع‌تر بوده است؛ به گفته ایشان سهمیه‌ای از انرژی به همه مردم داده شود و خود مردم تصمیم بگیرند با آن چه کنند و فکر می‌کنم تنها بحث ایشان جدی و قابل اعتنا بوده است؛ مگر اینکه آقای رضایی توضیحات واقع‌بینانه‌تری ارائه دهند.
عباسیان با اشاره به اینکه آقای جلیلی، از یک نظام توزیع فوق هوشمند برای توزیع کالاهای اساسی در شرایط خاص صحبت کرده‌اند، گفت: به نظر می‌آید ایشان هم قصد ایجاد سامانه‌ای مانند سایر سامانه‌ها دارند؛ آقای کریمی نظر شما چیست؟
علی کریمی، دبیر سرویس کلان اقتصادآنلاین در این رابطه اظهارکرد: آقای جلیلی درست می‌گویند؛ باید از توزیع هوشمند استفاده کرد؛ اما توزیع هوشمند همان بازار است و دخالت در بازار مساوی است با همانچه در این سال‌ها تجربه کردیم. ایده من این است که احتمالا مشارکت در انتخابات پایین‌تر از دوره‌های قبلی است. صحبت‌ها بیشتر از بعد مشکلاتی است که دهک‌های پایین با آن درگیر هستند. شعارهای انتخاباتی دهک‌هایی را هدف گرفته که مشکلات اساسی دارند. اما دولت نه بودجه دارد نه منابع درآمدی و قطعا این شعارها شدنی نیست و قرار است دولتی با کمترین مشارکت از این انتخابات بیرون‌اید و شاهد شعارهای پوپولیستی هستیم. به نظرم این شعارها منبع علمی ندارد و رسانه‌ها باید تلاش کنند به مردم نشان دهند تا پشت این وعده‌ها چیزی جز تورم نیست.
محمدرضا داوودالحسینی، اقتصاددان با تاکید بر اینکه دو مساله در مورد این پرداخت‌ها وجود دارد، گفت: دیگر هم مردم و هم اقتصاددانان به یک بلوغ رسیده‌اند و متوجه شدیم که این پرداخت‌ها شوخی ندارد؛ دو حالت دارد که می‌توان پرداخت‌ها را مطالبه کرد؛ یا UBI که به همه یک درآمدی دهیم که مصارف و منابع آن مساوی باشد و یا شناسایی دهک‌ها را واقعا انجام دهیم و برنامه داشته باشیم که برای شناسایی قرار است چه کنیم و اگر می‌خواهیم پرداخت‌های نابرابر را انجام دهیم، باید به صورت پلکانی باشد و چند نوع پرداخت باشد که خطای آن کم شود؛ اما مشکلات اجرای آن زیاد است. اگر کسی قرار است این کار را کند باید برنامه اجرای آن را بدهد. این حرف‌های کیلویی که از سال ٨۴ آغاز شده به مردم کمکی نمی‌کند.
عباسیان در این ادامه اظهارکرد: بنظر می‌رسد همان مسائلی که در سالیان گذشته اقتصاد ما با آن رو به رو بوده است، در وعده‌ها هم با همان‌ها رو به رو بودیم. بحث پول پاشی از طریق یارانه ها، قیمت‌گذاری دستوری و هدایت نقدینگی که آقای رییسی به آن اشاره کردند مصادیق بارز این موارد است. ایشان با وجود اینکه گفتند اقتصاد را نمی‌توان دستوری اداره کرد، گفتند می‌شود تورم را کنترل کرد البته شفاف نیست منظورشان با چه سازوکاری است، چرا که از افزایش تولید و برنامه‌ریزی به عنوان ابزاری که به این هدف کمک می‌کند نام بردند. همچنین ایشان به نصف شدن هزینه درمان اشاره داشتند که منابع آن مشخص نیست.
وی ادامه داد: وقتی ایشان اهمیت تورم را به درستی اشاره کردند، بنظر می‌رسد باید درباره نقدینگی حرف‌های متقاوتی بزنند، اما برای مثال گفتند نقدینگی باید حتما به سمت تولید برود تا تورم ایجاد نکند: درحالی که این بحث تصور اشتباهی است و هم علم اقتصاد و تجربه هم نشان داده نقدینگی قابل هدایت نیست و نتیجه محتوم آن تورم است.
امیر مهدی‌زاده در ادامه بحث بیان کرد: آقای رییسی بحثی مبنی بر بازدید از بنگاه‌های تولیدی که به دلیل بدهی و... تعطیل شدند داشتند و گفتند این بنگاه‌ها نباید تعطیل شود؛ اما باید گفت ادامه فعالیت بنگاه‌ها زدن از جیب مردم است و در نهایت سودده نخواهد بود و هرچه هم بانک‌ها بخواهند آن را حمایت کنند، شاهد بنگاه‌داری بانک‌ها خواهیم بود و این مانعی بر سر بخش خصوصی خواهد بود و این تفکر زنگ خطری است و من فکر می‌کنم در این حوزه‌ها انسجام فکری وجود ندارد. تفکر این چنینی، نوید یک وضعیت خطرناک را می‌دهد.
عباس دادجوی توکلی، پژوهشگر اقتصادی نیز با اشاره به اینکه منابع هزینه‌های یادشده کاندیداها اعلام نشده است، گفت: در مورد این بحث‌هایی که در مورد هدایت نقدینگی می‌شود، همه کاندیدها اغراق دارند؛ ما از لحاظ حقوقی در اقتصاد خود ضعف زیادی داریم و حقوقدانان ما درک درستی از خلق پول ندارند و قواعد به شکلی است که اجازه سواستفاده دو طرف بانک و مشتری می‌دهد. مثلا در مورد آقای رییسی، راهش این بود که ایشان یقه بدهکاران دانه درشت بانکی را می‌گرفتند، اگر می‌خواهید نقدینگی را مهار کنید باید مصادیق آن را غیرفعال کنید و دانه‌درشتان آن را مهار کنید.
وی افزود: اگر در حوزه نقدینگی قرار است کاری کنیم باید ابتدا مصادیق محو پول را مشخص کنیم. من امیدوار بودم که درخصوص محو نقدینگی و منابع ارزی که هدر رفت، صحبت شود. کاندیداهایی هستند که چند سال است خوب کار می‌کنند اما هنوز برنامه خاصی ندارند و امیدوارم در مسائل پولی و بانکی برنامه خوبی ارائه کنند.
عباسیان با اشاره به توییت اخیر همتی پرسید، از داودالحسینی پرسید آیا سیاست‌های ارزی ایشان موفق بود و چه فرقی با قبل داشت؟
داوودالحسینی با بیان اینکه قطعا آقای همتی دست و فرمان بانک مرکزی را از قبل پیچاند گفت: اگر با دست فرمان قبل می‌رفتیم، اقتصاد از بین می‌رفت. آقای همتی برخی از این مسائل را معکوس کرد؛ ایشان ارز پاشی نکرد.
توکلی دادجو در این اتاق اظهارکرد: آقای دکتر همتی استاد خود ما بودند و تجربه خوبی داشتند. اینکه برنامه ایشان بهینه بود یا خیر یک بحث است و اینکه می‌شد کار دیگری کرد یا خیر یک بحث دیگر. در مورد ارز، در چند سال اخیر درآمدهای ارزی بانک مرکزی در کمترین حد ممکن است. بررسی ما حاکی از آن است که در دوره ایشان ما پایین‌ترین حد ذخایر ارزی را داشتیم. به نظرم در حوزه ارزی ایشان خوب عمل کردند؛ ذخایر ارزی ایشان محدود است. اما در حوزه نظارت عملکرد مناسب نبود و جای کار بسیاری داشت و باید در بعد نظارت بانک مرکزی را تقویت می‌کرد. اما من همچنان از ایشان برنامه‌ای ندیدم که بدانم برنامه‌شان به عنوان رییس‌جمهوری چیست.
داودالحسینی هم به این نکته اشاره کرد که ایشان در اصلاح نظام بانکی تعلل کردند و می‌توانستند ما را در این زمینه جلو بیندازند؛ اما این کار را نکردند.
مرتضی زمانیان، پژوهشگر اقتصادی نیز با اشاره بر اینکه من هنوز خیلی چارچوب فکری کاندیدها را درک نکردم و گفته‌هایشان به درستی برنامه‌ها را تبیین نمی‌کرد، گفت: موضوعاتی مثل پرداخت یارانه و... بسیار خطرناک است و اگر بد اجرا شود، یک افت و آسیب خواهد بود. اما گفتمان بودن این موضوع، یک دستاورد است. شاخص من برای برنامه‌های کاندید دیگر تحلیل وضع درست نیست. این مسائل آنقدر گفته شده که دیگر به گفت‌وگو عمومی بدل شده است. باید بفهمیم که فضا، فضای انتخابات است. چیزی که برای من جالب است اولویت‌های کاندیدها است. باید ببینیم اولویت دولت چه چیزی انگاشته می‌شود و اولویت مهم‌ترین چیزی است که باید از کاندیداها شنید.
میثم هاشمخانی در جمع‌بندی گفته‌های خود اظهارکرد: اگر بخواهیم برنامه‌های کاندیداها را تا به امروز مشخص کنیم، کاندیداها هنوز قطب‌نمای اقتصادی مشخصی ندارند و تناقضات بسیاری در زمان کوتاه دیده شده است؛ برای مثال آقای جلیلی از یک سو طرح «وان» را مشخص کردند و از طرفی دیگر می‌خواهند همه چیز را عادلانه توزیع کنند که این‌ها دو چیز کاملا متفاوت و متناقض است. جامعه اخیرا اقتصاد را جدی‌تر می‌گیرد و غالب صحبت‌های کاندیدها اقتصادی و معیشتی است و موضوع دیگر این است که کاندیداها بحث‌های متفاوتی در بحث معیشت مطرح می‌کنند و من هم موافقم که هر کاندیدا اولویت خود را تعیین کند.
محمدرضا داوودالحسینی نیز تصریح کرد: من هم با بحث آقای زمانیان در خصوص اولویت‌ها موافقم و باید اولویت‌های کاندیدها گفته شود. نکته دوم بحث تیم اقتصادی است؛ اصلا خوب نیست که کاندیدای ریاست جمهوری نمی‌توانند تیم اقتصادی معرفی کند و معرفی یک تیم اقتصادی باید به یک مطالبه عمومی بدل شود. همچنین بحث دیگر سیاست‌های جمعیتی است. من می‌گویم باید سیاست جمعیتی از نظر اقتصادی به صورت بلند مدت مشخص شود و کاندیداها باید مشخص کنند آیا سیاستی در این حوزه دارند یا خیر و اگر دارند، آن را مشخص کنند.
علی کریمی با بیان اینکه غالبا چهار سال اول ریاست جمهوری با سیاست‌های انبساطی که برای مردم خوشایند است می‌گذرد، گفت: اقتصاد ما بسیار مریض است و به جراحی‌های بزرگی چون یارانه‌های پنهان نیاز دارد. تنها امیدواری ما این است که در این انتخابات مشارکت بالا باشد و ایده‌های پوپولیستی برنده انتخابات نباشند.
سعید عباسیان، در پایان خاطر نشان کرد: به نظر می‌آید این دوره در کنار تمام حواشی، اتفاقات خوبی در حال رخ دادن است و یکی از مهم‌ترین آنها تمرکز بر بحث‌های اقتصادی است که باعث شده بحث بر مفهوم دولت شکل واقعی‌تری بگیرد. اما بین حرف‌های نامزدها همچنان نکات نگران‌کننده دیده می‌شد و کار ما این است که مطالبه را ادامه دهیم تا وعده‌ها در مسیر صحیح و به نفع اقتصاد کشور باشد.
