به گزارش ایرنا سازمان جهادکشاورزی خوزستان اخیرا با انتشار گزارشی سطح زیرکشت نخیلات در ایران را ۲۶۲هزار هکتار و تولید خرما را ۱.۲میلیون تن اعلام کرد که از این میزان سطح زیر کشت ۴۱ هزار هکتار آن در استان خوزستان واقع است. این میزان سطح زیر کشت نشان دهنده جایگاه دوم خوزستان بعد از استان سیستان و بلوچستان در تولید خرما است.
بنا به اعلام سازمان جهاد کشاورزی خوزستان از میزان ۱۷۰ تا ۲۳۰ هزار تن تولید خرمای این استان سالانه ۸۰ هزار تن به خارج از کشور صادر می شود اما حجم بسیار زیادی از خرمای تولید خوزستان به دلیل نبود زیرساخت‌های صادراتی از دیگر مبادی کشور به جز خوزستان صادر می‌شود.
برخی بررسی‌ها نیز نشان می‌دهد که طی چندسال اخیر تولید این محصول در استان خوزستان به‌همان اندازه که در صادرات کاهش داشته با افت‌های متعددی همراه بوده است که از مهمترین دلایل آن شوری حقابه نخلستان‌ها (در پی خشکسالی های چندسال اخیر) و ایجاد تنش در درختان خرما است. این تنش باعث شده تا فرآیند تولید خرما در برخی نخلستان‌های خوزستان با خشکیدگی "برگ درختان" روبه‌رو شود.
عضو هیئت علمی پژوهشکده خرما و میوه‌های گرمسیری مستقر در خوزستان ناکافی بودن حقابه نخیلات در استان را یکی از دلایل مهم و تاثیرگذار بر کاهش کیفیت خرمای تولیدی خوزستان عنوان کرد و ادامه‌داد: این موضوع استان را با محدودیت‌های جدی در بخش توسعه و ارتقاء کیفیت تولید محصول مواجه کرده است.
موسی موسوی به پدیده "خشکیدگی برگ خرما" به‌عنوان بزرگترین مشکل موجود حوزه تولید این محصول در خوزستان نام‌برد و گفت: این عارضه باعث کاهش کمیت و کیفیت تولید گردیده تاجایی که حتی منجر به از بین رفتن برخی از نخلستان‌ها شده است.
وی با بیان اینکه پژوهشکده خرما در استان خوزستان به منظور شناسایی عوامل این عارضه در نخل‌های استان اقدام به تعریف یک مگا پروژه کرده است گفت: در حال حاضر نخلستان‌های استان به دلیل بروز این عارضه به شدت در معرض آسیب قرار گرفته‌اند.
عضو هیئت علمی پژوهشکده خرما و میوه‌های گرمسیری مستقر در خوزستان در خصوص دلایل احتمالی خشکیدگی برگ نخل های خرما اذعان‌داشت: در این رابطه چند نظریه مطرح است که از جمله آن پرشدن روزنه‌های برگ درختان ناشی از بارندگی‌های بعد از وقوع ریزگردها است که این موضوع برای نخل‌ها مشکلات فیزیولوژی ایجاد می‌کند.
موسوی کاهش برگ درخت خرما را نوعی واکنش این گیاه بعد از ورود هرگونه تنش دانست و گفت: شوری آب کشاورزی و هدایت آن به سمت نخلستان‌ها نیز ممکن است یکی دیگر از عوامل بروز این تنش در درخت‌های خرمای خوزستان باشد.
وی همچنین به احتمال حمله قارچ‌ها و عوامل بیماری‌زا مختص درخت‌های خرما در خصوص موضوع خشکیدگی برگ‌های آن اشاره‌کرد و گفت: بررسی نظریه‌ها و احتمالات پیش‌بینی شده در رابطه با وضعیت نخل‌های خوزستان درحال حاضر از سوی پژوهشکده خرما آغاز شده که در آینده نتایج آن رسما اعلام می شود.
توسعه فعالیت‌های تجاری با کشور هند فرصتی مناسب برای صادرکنندگان خرما
مسئول کمیته خرما در کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی اهواز با اشاره به بررسی‌های صورت گرفته مبنی بر کاهش تولید خرما در استان خوزستان گفت: با وجود این شرایط همواره امکان برنامه‌ریزی صحیح برای صادرات این محصول وجود دارد.
وی از صنعت بسته‌بندی و فرآوری به عنوان حلقه مفقوده توسعه فعالیت‌های تجاری در حوزه خرما در خوزستان نام برد و ادامه‌داد: به‌دلیل نبود زمینه لازم برای انجام فرآوری‌های استاندارد، این محصول تولیدی خوزستان به شکل فله‌ای به دیگر استان‌ها ارسال می‌شود تا بعد از بسته‌بندی به سمت پایانه‌های مرزی به منظور صادرات انتقال یابد.
موسوی با تاکید بر انجام برنامه‌ریزی صحیح برای ترسیم چشم اندازی روشن جهت توسعه فعالیت‌های صادراتی محصول خرما در استان بیان‌داشت: کشور هند به‌عنوان یک بازار پرجمعیت و مناسب برای این محصول استان محسوب می‌شود.
مسئول کمیته خرما در کمیسیون کشارزی اتاق بازرگانی اهواز جمعیت مسلمان این کشور را حدود ۲۰۰ میلیون نفر بیان‌کرد و افزود: به واسطه ایجاد روابط متعدد بین ایران و هند و همچنین نزدیکی آن به کشورمان، جامعه مسلمان هند از خرمای تولیدی کشور شناخت خوبی دارند.
موسوی بسته‌بندی مناسب محصولات خرمایی را در افزایش فروش آن موثر دانست و گفت: توسعه فعالیت‌های تجاری با کشور هند فرصت مناسبی برای صادرکنندگان خرما در خوزستان خواهد بود که استفاده از این ظرفیت مستلزم توانمندسازی فعالان این بخش از طریق تسهیل قوانین، ارائه تسهیلات بانکی، مشوق‌ها و معافیت‌های مختلف است.
وی برگزاری نمایشگاه‌های عرضه محصولات خرمای استان خوزستان همزمان با ماه مبارک رمضان در کشور هند را در افزایش حجم صادرات این محصول تاثیرگذار دانست و ادامه‌داد: متاسفانه در این ایام که تجار ایرانی می‌توانند در تامین خرمای مورد نیاز کشورهای مسلمان نقش زیادی داشته باشند؛ دولت صادرات این محصول را ممنوع و یا همراه با عوارض گمرکی اعلام می‌کند.
موسوی همچنین رعایت اصول بسته‌بندی محصولات خرما بر اساس استانداردهای جهانی، نیاز بازار و سلیقه کشور هند را ضروری خواند و تحقق این امر را نیازمند مطالعات دقیق و برنامه‌ریزی شده عنوان کرد.
مسئول کمیته خرما در کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی اهواز خاطرنشان‌کرد: تاسیس شهرک فناوری ویژه خرمای استان خوزستان می‌تواند در معرفی این محصول و ایجاد تمرکز هرچه بهتر و جذب سرمایه‌گذاران خارجی موثر باشد.
وی به تجربه دیگر کشورهای دنیا در زمینه ایجاد شهرک فناوری خرما اشاره‌کرد و گفت: بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که کشور امارات متحده عربی با اجرایی کردن این پروژه به موفقیت‌های چشمگیری دست یافته است.
وی تصریح‌کرد: نبود سردخانه به منظور انبار و نگهداری خرما در استان خوزستان یک ضعف اساسی محسوب می‌شود که لازم است در این رابطه سرمایه‌گذاری ویژه‌ای صورت گیرد.
برنامه‌ریزی صادراتی به هند مستلزم برآورد دقیق تولید استان
معاون اقتصادی و بازرگانی سازمان صنعت، معدن و تجارت خوزستان باتاکید بر اینکه ترسیم چشم انداز صادرات ویژه محصولاتی مانند خرما به کشور هند نیازمند بررسی دقیق میزان تولید آن است گفت: آمارهای ارائه شده از سوی سازمان جهادکشاورزی استان نشان می‌دهد که به دلایل مختلف حجم تولید خرما در خوزستان روبه کاهش است.
عبدالرحمان ناصریان افزود: سوء مدیریت، محدودیت در اختصاص منابع آبی و آسیب‌های ناشی از شرایط جوی استان منجر به کاهش ۳۵ درصدی در تولید محصولات خرما در خوزستان شده است.
وی کاهش این میزان از تولید خرما را یک آسیب جدی برای استان خوزستان عنوان‌کرد و ادامه‌داد: باتوجه به سهم ۵۰ درصدی این استان در صادرات خرما چاره اندیشی و جلوگیری از تداوم این شرایط ضروری است.
معاون اقتصادی و بازرگانی سازمان صمت خوزستان باتاکید بر ساماندهی حوزه تولید خرما در استان یادآورشد: در این صورت است که می‌توان به‌منظور توسعه فعالیت‌های تجاری و ترسیم چشم اندازهای صادراتی به هند برنامه‌ریزی کرد.
کاهش چشم‌گیر صادرات خرما از مبادی تجاری خوزستان
سرپرست معاونت امور گمرکی اداره کل گمرکات خوزستان در خصوص میزان صادرات خرما از این استان به کشور هند گفت: تاکنون این محصول به‌صورت مستقیم از خوزستان به هند صادر نشده و احتمالا صادرات آن از دیگر مبادی صادراتی کشور انجام گردیده است.
غلامرضا تنه‌کار به حجم صادرات خرما از مبادی گمرکی خوزستان از سال ۹۵ تا ۶ ماهه نخست سال جاری اشاره کرد و گفت: در سال ۱۳۹۵ بالغ بر ۲ هزار و ۴۸۹ تن و ۸۴۳ کیلو صادرات خرما از خوزستان انجام شد.
تنه کار میزان صادرات این محصول در سال ۱۳۹۶ را یک هزار و ۱۹ تن عنوان کرد و افزود: سال ۹۷ صادرات خرما از استان به ۱۹ هزار و ۲۴۹ تن رسید و این درحالی است که سال ۹۸ این میزان به ۵۱۶ تن رسیده است.
سرپرست امور گمرکی اداره کل گمرکات خوزستان تصریح‌کرد: طی ۶ ماهه نخست سال جاری نیز میزان صادرات خرما از مبادی خوزستان به میزان ۹۱ تن گزارش شده است.
وی در خصوص عوامل کاهش حجم صادرات خرما از مبادی استان گفت: این شرایط ناشی از مشکلات حوزه تولید و همچنین محدودیت‌های پیش آمده به‌دلیل شیوع بیماری کرونا ارزیابی شده است.
تولید خرما در خوزستان نیازمند مشوق های دولتی
صادرکننده خرمای استان خوزستان با اشاره به اینکه طی ۲ سال گذشته مشکلات متعددی در حوزه تجارت خارجی به‌واسطه اعمال تحریم‌ها برای تجار ایجاد شده است گفت: این موضوع در زمینه صادرات خرما نیز قابل مشاهده است و مهمترین دلیل آن را می‌توان نبود زیرساخت‌های لازم برای انتقال مبادلات پولی است.
وی در خصوص مشکلات حوزه تولید خرما در خوزستان بیان‌داشت: تولید این محصول در خوزستان با کاهش روبه‌رو است و مسائلی مانند پیری نخیلات، نبود پوشش بیمه‌ای مناسب ویژه کشاورزان، کمبود نقدینگی واحدهای تولیدی و استفاده از روش‌های سنتی در کارگاه‌های بسته‌بندی، صادرات استان را با مشکلات بیشتری مواجه کرده است.
سید مصطفی حجت نژاد به محدودیت اختصاص منابع آبی به نخلستان‌های خوزستان و در نتیجه شوری حقابه‌ها اشاره‌کرد و گفت: در حال حاضر افزایش نیترات در آب و خاک استان شرایط تولید را با تغییرات مخربی روبرو کرده است.
وی تصریح‌کرد: برخی مستندات رسمی منتشر شده از سوی سازمان جهادکشاورزی خوزستان نشان می‌دهد که بیشترین کاهش تولید در شهرستان‌های کارون، آبادان و خرمشهر بوده است که نگرانی های جدی برای فعالان حوزه خرما را درپی داشته است.
تاثیرات منفی تصمیم گیری آنی در مسیر صادرات
رئیس انجمن ملی خرمای ایران؛ استان خوزستان را دارای ظرفیت‌های بسیار زیاد در حوزه تولید و صادرات خرما معرفی کرد و گفت: با این وجود صنعت خرمای خوزستان با مشکلات متعددی در زمینه تولید، صنایع تبدیلی و صادرات روبه رو است.
محسن رشیدفرخی به روند کاهش صادرات خرمای کشور از سال ۲۰۱۵ میلادی اشاره‌کرد و افزود: یکی از عوامل این کاهش تحریم‌های اعمال شده علیه کشورمان بوده و سپس با شیوع کرونا این رویه شدت یافته است.
رئیس انجمن ملی خرمای ایران عامل دیگر این شرایط را تاثیرات منفی برخی تصمیم گیری‌ها در مسیر صادرات و همچنین تولید خرما بیان‌کرد و ادامه داد: تصمیمات آنی تصمیم‌گیران در بخش صادرات فعالیت‌های تجاری حوزه خرما در کشور را تحت تاثیر قرار داده و منجر به از دست رفتن بازارهای هدف خارجی شده است.
رشیدفرخی افزود: تصمیم آنی وزارت صمت مبنی بر ممنوعیت صادرات خرما درحالی که خرمای صادراتی تجار ایرانی در انتظار ترخیص از گمرک بوده به فعالیت‌های تجارت خارجی کشور آسیب‌های زیادی وارد کرده که باید از تکرار چنین اتفاقاتی پیشگیری شود.
وی یادآورشد: اینگونه تصمیمات درنهایت باعث از دست رفتن بازار خرمای ایران و تصاحب آن از سوی کشورهایی مانند عربستان گردید.
رییس انجمن ملی خرمای ایران از دولت خواست برای جبران بخشی از این خسارت‌ها از اعمال ممنوعیت‌های صادراتی برای ۲ سال آینده (در بخش خرما) جلوگیری کند تا از این طریق امکان برنامه‌ریزی برای صادرات خرمای خوزستان به کشور هند در مسیری روشن و مشخص فراهم شود.
بازارسازی خرمای خوزستان در هند نیازمند تقویت بخش تولید و صادرات است
دبیر شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی استان خوزستان به پیگیری سفیر ایران در کشور هند به‌منظور توسعه حجم صادرات خرمای استان خوزستان به این کشور اشاره‌کرد و بیان‌داشت: با هماهنگی که انجام خواهد شد تلاش می شود تا گونه‌های متنوعی از خرمای استان خوزستان به هند صادر شود.
شهلا عموری با اشاره به دغدغه‌های موجود فعالیت‌های اقتصادی مربوط به حوزه خرما در استان خوزستان گفت: توسعه بازارهای صادراتی ویژه خرمای استان خوزستان یک اولویت است که مستلزم برنامه‌ریزی و پیگیری‌های جدی است.
وی شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی استان‌های خرماخیز را ظرفیتی مناسب برای کمک به کاهش این دغدغه‌ها عنوان‌کرد و افزود: به همین منظور تلاش می‌شود تا در نشست‌های مشترکی که برگزار می‌شود به مشکلات چنین استان هایی رسیدگی شود.
رییس اتاق بازرگانی اهواز یکی از عوامل کاهش تولید خرما را خشکسالی‌های اخیر و شور شدن حقابه نخیلات در جنوب کشور دانست و گفت: افزایش قیمت حامل‌های انرژی و برداشت‌های غیر مکانیزه و سنتی محصولات نیز از دیگر موارد تاثیرگذار بر تولید خرما است.
به گفته عموری کمبود نقدینگی، ضعف صنایع تبدیلی و بسته بندی از مهمترین مشکلات عمده تولیدکنندگان این حوزه هستند.
وی به جایگاه پنجم ایران در تولید خرما طی سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۹ در بین ۶ کشور تولیدکننده عمده این محصول اشاره‌کرد و افزود: ایران نسبت به کشورهای تونس، عربستان، امارات متحده عربی ، الجزایر همچنین رژیم صهیونیستی با ارزش صادراتی یک میلیارد و ۴۵ میلیون دلار، ۱۶ درصد تولید و ۲۱ درصد از اراضی سطح زیر کشت خرما را دارد.
دبیر شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی خوزستان تصریح‌کرد: سهم ایران از ارزش صادرات خرما در بین این کشورها ۱۵ درصد در سال ۲۰۱۵ ، ۱۷ درصد در سال ۲۰۱۸ و ۷.۲ درصد در سال ۲۰۱۹ بوده است.
عموری با اشاره به اینکه درحال حاضر صادرات خرمای کشور روبه کاهش است گفت: علاوه بر تحریم و شیوع کرونا می‌باست دیگر دلایل بروز این کاهش صادرات مورد بررسی قرار گیرد.
وی کشورهای مراکش، هند، فرانسه، امارات متحده عربی، آلمان و آمریکا را عمده وارد کنندگان خرما در دنیا اعلام‌کرد و گفت: برای برنامه‌ریزی مشخص در زمینه توسعه بازارهای تجاری خرما می‌بایست سهم استان‌های خرماخیز از صادرات به این کشورها مشخص شود.
رییس اتاق بازرگانی اهواز یادآورشد: باید توجه داشت که در سال ۱۳۹۸ سهم صادرات خرمای کشور به میزان ۳۹ درصد کاهش یافت که این میزان نسبت به دیگر کشورها از عدد قابل توجه‌ای برخوردار است.
ضرورت تبدیل صنعت خرما از حالت معیشتی به تجاری
خرما در خوزستان از گونه های مهم و متنوعی مانند برحی، کبکاب، گنطار، استعمران، زاهدی، دیری، عویدی، خاصی و حلاوی برخوردار است اما توسعه سایر ارقام تجاری باید در دستور کار دستگاه های مربوطه از جمله سازمان جهادکشاورزی خوزستان قرار گیرد. درحال حاضر این محصول به صورت خام فروشی عرضه می‌شود و به‌همین دلیل لازم است تا در بخش فرآوری، تکمیلی و تبدیلی خرما در استان سرمایه گذاری جدی صورت گیرد تا از این طریق شاهد اشتغالزایی بهتر و بالا بردن ارزش افزوده این محصول در خوزستان باشیم.
نخل از مزیت‌های زیادی برخوردار است و می توان گفت این درخت هیچ‌گونه دور ریزی ندارد و همه اجزا و بخش‌های نخل مورد استفاده قرار می‌گیرد بطوری که حدود ۳۲ فرآورده از خرما به دست می‌آید ولی در کشور ما به دلیل ضعف در فرآوری و فقدان سرمایه‌گذاری لازم در این بخش، بیشتر خرمای تولیدی به صورت خام مصرف و صادر می‌شود؛ لذا ضروری است تا فناوری جدید وارد صنعت خرمای استان شود و نخل‌داری از حالت معیشتی خارج و جنبه تجاری و صادراتی به خود بگیرد.
در این بین نیز راه‌اندازی صندوق حمایت از خرما در خوزستان امری است که تحقق آن، گام‌های بلندتری برای احیاء، توسعه نخیلات و ارائه آموزش‌های مربوطه به منظور ارتقاء فعالیت‌های تجاری بخصوص با چشم‌انداز بازارسازی این محصول استان در کشور هند به دنبال خواهد داشت.
بنا به اعلام سازمان جهادکشاورزی خوزستان امسال تولید رطب و خرما در واحد سطح در نخلستان‌های خوزستان با بهبود وضعیت آب و کاهش قابل توجه شوری آن از ۵.۲ تن در هکتار به ۶.۳ تن در هکتار افزایش یافت و با یک جهش ۳۵درصدی نسبت به سال زراعی گذشته به رقم بی‌سابقه ۲۳۰ هزار تن رسید.
بیشتر نخیلات خوزستان در حاشیه اروندرود ، کارون ، بهمنشیر ، شادگان ، بهبهان ، اهواز ، دشت‌آزادگان و هویزه متمرکز هستند.
گزارش: مهدی ممبینی
