اقتصاد آنلاین – سیده زهرا محمودی؛ در سال‌های اخیر اقتصاد ایران وضعیت پرتلاطمی را پشت سر گذاشته است؛ وضعیتی که معاش بسیاری از مردم را با مشکل روبه‌رو کرد. حال در روزهای نزدیک به انتخابات، کاندیداهای انتخاباتی، معیشت سخت مردم را هدف شعارهای اقتصادی خود قرار داده و سعی دارند با وعده‌های عوام‌فریب نقش خود را در کارزار انتخاباتی پررنگ کنند؛ اقتصاد آنلاین ساعت ۲۰ هر شب در کلاب هاوس خود به شفاف‌سازی این وعده‌ها و امکان تحقق آنها می‌پردازد. چهارمین قسمت از این برنامه در روز یازدهم خرداد برگزار و در آن وعده‌های نامزدها مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه مشروح این وعده‌ها و نیز نقدهای سعید عباسیان سردبیر اقتصاد آنلاین، امیر مهدیزاده دبیر سرویس بورس اقتصاد آنلاین و علی کریمی دبیر سرویس اقتصاد کلان اقتصاد آنلاین درباره وعده‌های داده‌شده را خواهید خواند.
وعده‌های رضایی در مورد یارانه، بورس، جاذبه تولید و...، وعده‌های مهرعلیزاده در مورد تک رقمی شدن تورم، یارانه، وعده‌های رییسی در مورد ساخت ۴میلیون واحد مسکونی، بنگاه‌های اقتصادی ورشکسته و...، وعده یارانه‌ای همتی، وعده جلیلی در مورد حذف ارز ترجیحی و وعده‌های قاضی‌زاده هاشمی در مورد بورس، رمز ارز‌ها و کرونا از جمله مباحثی بود که در این برنامه مورد بررسی قرار گرفت.
امیر مهدیزاده آغازگر این گفت‌وگو بود و بحث را با صحبت‌های دیشب آقای محسن رضایی آغاز کرد. رضایی در این باره گفت: آن ۴۵٠هزار تومان یارانه‌ای که پیشتر وعده دادم، قابل پرداخت بوده و به ۴٠میلیون ایرانی (پنج دهک) داده خواهد شد. وی محل آن را نیز یارانه‌های پنهان دانست. او گفت با هدایت سرمایه‌های بورس به سمت تولید شاخص بورس را در سال اول حداقل به یک میلیون و ۵٠٠هزار واحد خواهد رساند. منابع صندوق جبران را نیز از رو طریق یعنی حقیقی‌هایی که در آخر پول خارج کردند و بخشی دیگر را از سوی دولت عنوان کرد. رضایی همچنین گفت: آقای همتی نقدینگی را کنترل نکردند و اگر بر سر کار بیاید، تورم ۵٠درصدی خواهیم داشت. ایشان همچنین وعده پرجاذبه‌شدن تولید را داد. رضایی همچنین خبر از ایجاد بانک طلا داد و تاکید کرد که سود آن هم به صورت طلا پرداخت خواهد شد و این بانک و ذخایر طلا را بدون دخالت دولت پشتوانه تولید ملی خواهد کرد. همچنین گفت ایران را به هاب کشاورزی بدل خواهد کرد.
امیر مهدیزاده در خصوص این وعده‌ها با اشاره بر وعده اول مبنی بر یارانه ۴۵۰هزار تومانی به ۵دهک جامعه تصریح کرد: نخستین بحث ایشان یارانه بود که این قضیه که بخواهیم دهک‌ها را تفکیک کنیم نشدنی است. زیرا دهک‌ها با این یارانه جابه‌جا خواهد شد و در نهایت قدرت شناسایی دهک‌ها کاهش خواهد داشت. همچنین در رابطه با بورس نیز باتوجه به اینکه پیشتر هم خیلی گفته می‌شد که بورس سبب رونق تولید و مهار تورم می‌شود، اما چنین چیزی اتفاق نیفتاد و اصلا پول و نقدینگی به راحتی قابل هدایت نیست. رضایی همچنین در مورد رساندن بورس به شاخص یک میلیون و ۵٠٠هزار واحد وعده داد و در این باره هم مشخص نیست بر چه اساس چنین وعده‌ای داده شده است. اصلا عدد دادن در این خصوص درست نیست. مشخص نیست چه در ذهن ایشان اتفاق افتاده که چنین وعده‌ای دادند. این کارها دخالت در بازار بوده و اساسا سازمان بورس باید جلوی این دخالت‌ها را بگیرد.
دبیر سرویس بورس اقتصاد آنلاین همچنین درباره صندوق جبران زیان رضایی یادآور شد: بخش خطرناک این قضیه سرمایه‌گذاری دولت است. اگر فرصت سرمایه‌گذاری است مردم خود می‌کنند چه نیازی به دولت است؟ در ثانی دولتی که حقوق کارمندان را ندارد چه طور می‌خواهد در بورس سرمایه‌گذاری کند؟ این حرف‌ها تنها عوام فریبی است. من متوجه نمی‌شوم اگر دولت بخرد چه طور شاخص می‌خواهد در یک سال به این عدد برسد؟ این حرف‌ها برای من عجیب است.
مهدیزاده با اشاره به گفته ایشان مبنی بر پرجاذبه‌شدن تولید گفت: این وعده حرف درستی است. رونق تولید نیازمند جذابیت است و بدون جذابیت تولید نمی‌توان آن را رونق داد. اما حرف ایشان مبنی بر کاهش نرخ سود برای جذابیت تولید درست نیست. پایین آوردن نرخ سود به صورت دستوری درست نیست و اگر بخواهیم دستوری نرخ بهره را کاهش دهیم، به افرادی که دسترسی بیشتری به وام دارند رانت داده شده و فساد بالایی ایجاد می‌شود.
سعید عباسیان، سردبیر اقتصاد آنلاین، در ادامه صحبت‌های مهدیزاده اظهارکرد: یک تفسیری وجود دارد که منشا تورم بحثهای پولی است و تفسیر دیگر این است که منشا آن فشار هزینه‌ها است. این تفاسیر سبب شده تا ما سه نرخ در اقتصاد یعنی حامل‌های انرژی، نرخ بهره و نرخ ارز را سرکوب کنیم و احتمالا منشا گفته‌های رضایی نیز همین است تا منجر به سودآوری و رشد تولید شود که البته این دیدگاه صحیح نیست.
سردبیر اقتصاد آنلاین در مورد گفته رضایی مبنی بر اینکه اثر تحریم بر گرانی ٣٠ تا ۴٠درصد است توضیح داد: نکته مهم این است که گرانی در اقتصاد اهمیتی ندارد و این تورم است که مهم است. ممکن است کالایی گران باشد در یک کشور و در کشوری دیگر ارزان و در کشوری که گران است افزایش قیمت نداشته باشیم اما در کشوری که ارزان است افزایش قیمت داشته باشیم. بنابراین تورم است که مهم است نه گرانی که این دو واژه اشتباه به کار گرفته می‌شود.
بعضا بحثهایی هم مطرح می‌شود که سهم هر کدام از تحریم و سوء مدیریت و سیاستگذاری در مشکلات چقدر است؟ این گفته ناشی از آن است که تحریم چیزی جدا از سیاستگذاری و مدیریت تصور می‌شود. درست است که تحریم یک عامل بیرونی است؛ اما تحریم‌پذیر شدن ناشی از سیاستگذاری و مدیریت است. در اقتصاد وابستگی متقابل سبب تحریم ناپذیر شدن خواهد شد و وقتی سیاست‌های درستی نداریم، به راحتی تحریم خواهیم شد.
مهدیزاده در مورد وعده رضایی در مورد بانک طلا باید گفت: من نمی‌دانم چه طور می‌خواهند سود را به صورت طلا بدهند و چه اتفاقی قرار است چیزی که خود پشتوانه است، به صورت طلا سود داده شود. این بحث بسیار ساده‌انگارانه است و این مباحث آنقدر ساده نیست و از پیچیدگی برخودار است. به هرجهت دست بردن در طلا و کاهش کیفیت آن همین تورم دولت‌ها است. در مورد تبدیل ایران به هاب مواد غذایی نیز لازم به ذکر است که به نظر من در مباحث کشاورزی و صادرات مبحث قیمت‌گذاری بسیار مهم است. ما یارانه‌هایی در بخش آب می‌دهیم که منابع آبی را با مشکل روبه‌رو می‌کند و واقعا نظام قیمتی آب و محصولات کشاوزی واقعا مشکل دارد.
نامزد بعدی که مهدیزاده گفته‌هایش را مورد بررسی قرار داد، مهرعلیزاده بود؛ ایشان گفتند سیستم اقتصاد آلمان را در ایران اجرا خواهند کرد و در بخشی دیگر از گفته‌هایشان تصریح کردند که ارز ۴٢٠٠تومانی مردم را بیچاره کرده و نیز موانع تولید را نظام بوروکراتیک دانستند و گفتند تورم را تا پایان دولت تک رقمی خواهد کرد. ایشان همچنین وعده یارانه پنج برابری پنج دهک را دادند.
مهدیزاده در این رابطه عنوان کرد: باید گفت سیستم آلمان در آن دوره با ایران متفاوت است و سیاست پولی آن تحت سلطه سیاست مالی نیست و بانک مرکزی تعیین‌کننده و دولت پیرو خواهد بود و بعید است چنین چیزی در ایران باشد. در مورد یارانه نیز پیشتر توضیح داده شد. اینکه ایشان گفتند چنبره ٧٠درصدی دولت از اقتصاد از بین رود، درست است اما به سادگی قابل دسترسی نیست و ایشان باید راهکار هم ارائه دهد. در مورد سیستم بروکراتیک نیز با ایشان موافق هستیم.
عباسیان در رابطه با وعده تورمی ایشان گفت: با توجه به کسری بودجه امسال، بعید است که بتوانیم تورم را کنترل کنیم؛ مگر با دسترسی به درآمدهای نفتی که در نهایت این امر نیز سرکوب نرخ ارز و... را خواهیم داشت. ایشان چند روز پیش طرحی در مورد قیمت‌ها دادند و گفتند اگر در تابلوهای سطح شهر قیمت‌ها را بنویسیم، کسی جرئت افزایش قیمت ندارد. این اظهار نظر بسیار نگران‌کننده است. ایشان گفتند از اوراق برای پوشش کسری بودجه استفاده نخواهند کرد و قصد دارند یارانه‌های پنهان را به قیمت واقعی برسانند و از این طریق کسری بودجه را پوشش دهند که سازوکار آن را مشخص نکردند.
سردبیر اقتصاد آنلاین با اشاره به نکته رضایی در مورد تبدیل ایران به هاب منطقه خاطرنشان کرد: اگر ما بحثهای گندم را دنبال کنیم می‌بینیم در مورد کالایی که انقدر برای کشور مهم است با مشکل برخوردیم و برعکس به اهداف خود رسیدیم و به جای خودکفا شدن به واردکننده گندم بدل شدیم که دلیل آن نیز قیمت‌گذاری دولتی و در نتیجه کاهش انگیزه کشاورز برای تولید است و در نهایت یک چرخه شوم را شاهدیم که با دخالت دولت ایجاد شده است. امیدواریم ایده‌های درستی پشت این بحث‌ها باشد. اتفاقی که افتاده این است که کاندیدا شبیه یک مسابقه فوتبال صرفا وضعیت را گزارش می‌کنند. همه از وضعیت آگاه هستند و نیازی به گزارش نیست. ما نیازمند برنامه برای حل مسائل هستیم نه گزارش وضع موجود.
مهدیزاده در ادامه به وعده‌های رییسی اشاره و تصریح کرد: ایشان به ساخت ۴میلیون مسکن در چهار سال اشاره داشتند. همچنین گفتند که دولت تنها باید نظارت کند نه دخالت. در این خصوص باید گفت: منابع ساخت چهار میلیون واحد مسکونی باید مشخص شود که در گفته‌های ایشان گفته شد: هزینه زمین برای این طرح صفر است و... حال باید دید چه اتفاقی خواهد افتاد. همچنین در مورد عدم دخالت دولت و نظارت نیز به نظرم همچنان نگاه دستوری وجود دارد و این مسئله بغرنجی است که در کشور وجود دارد. در مورد اینکه ایشان گفتند کارخانه‌ها با یک جلسه به تولید باز می‌گردند، باید گفت: مشکلات یک شبه و یک جلسه‌ای حل نمی‌شود.
علی کریمی، در مورد وعده مسکن ریسی خاطر نشان کرد: شرایط اقتصادی الان به شکلی است که غالب وعده‌ها در خصوص اقتصاد و معیشت خانوارهاست و باید این را در نظر داشت که تورم معضل اقتصاد ایران و ریشه تورم نیز کسری بودجه دولت است. کسری بودجه یعنی افزایش فاصله هزینه‌ها و درآمدهای دولت؛ بنابراین هر وعده‌ای در قالب اسامی مختلف مانند یارانه و... که نیازمند هزینه دولت است و منبع آن مشخص نشده باشد، تورم و حیله‌گری است. در خصوص مسکن، این بازار در سه سال اخیر رشد عجیبی تجربه کرده و شدیدترین دوره تورمی مسکن را شاهد بودیم. اما آنچه سبب وضعیت کنونی شده، تنها مربوط به مسکن نیست و در همه بازارها شاهد آن بودیم. این تشدید به دلیل ماهیت بازار مسکن است و با ایده زمین ارزان و... نمی‌توان مشکل را حل کرد. هرچه مسکن بسازیم با نقدینگی افسارگسیخته خورده خواهد شد. هزینه زمین هم هیج وقت صفر نخواهد شد و این بیشتر شعار است و در هر بحثی ایده اصلی کاندیدها باید کنترل تورم باشد. تا وقتی ثبات به اقتصاد بازنگردد هیچ طرحی موفق نخواهد شد. پس اصل را بر این بگذارید که اولویت هر کاندیدا باید کاهش تورم باشد. هر ایده‌ای که منجر به کسری بودجه شود، تورم به دنبال دارد و این چراغ راهی است که می‌توان درست را از غلط تشخیص داد.
عباسیان نیز در ادامه اظهارات کریمی گفت: مسئله اصلی تورم است و تمام بحثهای ما در نهایت به این ختم می‌شود که بدون حل مسئله تورم نمی‌توان کاری کرد و در ابتدا باید تورم را حل کرد. اکنون هر کدام از نامزدها، یکی دو تا از مشکلات را دستچین کرده و می‌گویند می‌خواهند آن را حل کنند. شاید راه‌حل‌ها به صورت موقتی بازار را آرام کند اما تعادل افتصاد کلان را بهم ریخته است. در سال ٨٩ وبا مسکن مهر، مسکن زیادی ساخته شد اما مسئله حل نشد. اتفاق بد در دوره روحانی این بود که پایه پولی افزایش یافت و این فرصتی را در اختیار افرادی که در زمان آقای احمدی‌نژاد بودند قرار داد که بگویند ما حداقل افراد را خانه‌دار کردیم و با وجود رشد نقدینگی در دولتهای یازدهم و دوازدهم این اتفاق در دوره آقای روحانی نیفتاد. فرض کنید چهار سال چهار میلیون واحد بسازیم، بعد آن چه؟ آیا این ۴میلیون مشکلات را حل خواهد کرد؟ شاید راه‌حل‌ها در ظاهر وضعیت مطلوبی ارائه کند، اما در واقعیت این طور نیست.
عباسیان همچنین در مورد بازگشت کارخانه‌ها به چرخه تولید اظهارکرد: اصل اقتصاد این است که بنگاه سرپا باشد اما نه هر بنگاهی. اینکه فکر کنیم تسهیلات را تمدید کنیم تا بنگاه کارش را ادامه دهد، اتفاق خوبی است، تفکر غلطی است و همیشه اینگونه نیست و این امر تنها به بانک فشار آورده، بانک به سمت بانک مرکزی می‌رود و در نهایت تورم را خواهیم داشت.
نامزد بعدی که مهدیزاده بدان پرداخت، همتی بود. آقای همتی به عدم استقلال بانک مرکزی، هدفمندی یارانه‌ها و... اشاره کرد و گفت می‌خواهد به سه دهک پایین حداقل یک میلیون یارانه دهد. مهدیزاده درباره این وعده‌ها توضیح داد: در مورد استقلال بانک مرکزی، به نظر می‌رسد که اگر بانک مرکزی استقلال لازم را داشته باشد، می‌تواند جلوی تورم را بگیرد. کشوری که تورم ۴٠درصدی دارد نیازمند استقلال بانک مرکزی برای کنترل است. در مورد یارانه یک میلیونی هم صحبت‌ها پیشتر گفته شد.
همچنین همتی در مورد خودروهای داخلی نیز گفته است: باید اصلاح جدی در کیفیت خودروهای تولیدی انجام دهیم، زیرا اکنون خودروهایی را که تولید می‌کنیم کیفیت بسیار پایینی دارند، اما با قیمت یک فورد آمریکایی در بازار به فروش می‌رسانیم. مهدی زاده در این رابطه نیز اظهارکرد: در مورد خودرو نیز ما مدت‌هاست که می‌خواهیم از خودرو حمایت کنیم اما این حمایت از طریق تعرفه‌ها و ممنوعیت واردات و... بوده است. تولید خودروی ما در داخل وابسته به واردات قطعات است و ما نتوانستیم آن را بومی کنیم. امیدواریم این عزم به وجود‌اید که این نظام تعرفه‌گذاری که مشکلات زیادی برای صادرات و واردات ایجاد کرده است، در بلند مدت اصلاح شود.
نامزد بعدی که در این برنامه مورد نقد و بررسی قرار گرفت، جلیلی است. ایشان گفتند در این سه سال ارز ترجیحی زیادی اعطا کردیم اما به مردم نرسیده است. به گفته امیر مهدیزاده، ما صحبت‌های زیادی در خصوص ارز ۴٢٠٠تومانی داشتیم. اگر دولت مابه‌التفاوت ارز را به مردم بدهد، خیلی بهتر است. البته ما نمی‌گوییم این کار را کند اما از اینکه ارز ترجیحی به برخی کالا دهیم بسیار بهتر است. ایشان همچنین به ارز آوری از طرفی چون صنعت، کشاورزی و... اشاره داشت و گفت می‌توان بدون نفت ارز آوری داشت؛ به نطر من اگر این ارز آوری از طریق معادن و دولت باشد، در نهایت باز هم بیماری هلندی خواهیم داشت و از باب لطمه به تولید تفاوتی با تولید نفت ندارد.
قاضی‌زاده هاشمی نیز در وعده‌های خود اعلام کرد بورس، رمزارز‌ها و کرونا از اقدامات ایشان در دوره ریاست جمهوری است و تورم را به زیر پنج درصد خواهد رساند و باید به سمت اقتصاد عمومی رفت. همچنین گفتند نرخ ارز باید تک نرخی شود و یارانه به مصرف‌کننده نهایی داده شود. طرح ضربتی کوتاه‌مدت برای اشتغال طراحی کردند و کالاها باید در بورس کالا قیمت‌گذاری شود.
مهدیزاده در در رابطه با این وعده‌ها گفت: اینکه مسائل اورژانسی داریم حرف درستی است اما متوجه نمی‌شوم چه چیزی قرار است برای رمرارزها اتفاق بیفتد. همچنین زیر پنج درصدی شدن تورم، با این کسری بودجه بسیار عجیب است و این وعده‌هایی که ایشان می‌دهند خود تورم‌زا است. در مورد تک نرخی شدن ارز، نیز حرف درستی است و ارز باید تک نرخی شود. منظور ایشان از اینکه نرخ ارز تعیین‌کننده نیست مشخص نیست. نکته آخر نیز این است که ایشان ظاهرا بحثهایی در مورد بورس کالا شنیده‌اند و مسلط به بورس نیستند. اینکه بگوییم قیمت‌گذاری باید در بورس کالا انجام شود، غلط است. کشف قیمت باید در بورس کالا انجام شود. قیمت‌گذاری فرقی ندارد در بازار باشد یا بورس کالا و نتایج خوبی نخواهد داشت.
عباسیان در بحثهای پایانی خود تاکید کرد: همه بحثهایی که مطرح می‌شود از جنس هزینه است و اگر کسی از بیرون بشنود، فکر می‌کند منابعی عظیم داریم و تنها مشکل این است که کجا مصرف کنیم! ما الان در وضعیتی هستیم که دولت برای پرداخت حقوق کارکنان مشکل دارد و ما منتظریم منابع برای ادعاهای عنوان‌شده مشخص شود. برنامه‌ای که برای ریاست جمهوری مطرح می‌شود باید شفاف باشد و جالب نیست که تنها هزینه را اعلام کنیم و جای منبع خالی باشد.
