محفل قند پارسی وابسته به اداره کل کتابخانه های عمومی استان فارس، با اجرای غلامرضا کافی استاد ادبیات دانشگاه شیراز ، ۱۳ خرداد و در آستانه سی و دومین سالگرد ارتحال امام خمینی (ره)، نشست بین المللی عصاره عصر را همراه با سخنرانی اندیشمندان و استادان فراملی با موضوع بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی و شخصیت ادبی و عرفانی ایشان، همچنین شعرخوانی شاعران و ادیبان داخل و خارج از کشور به صورت مجازی برگزار کرد.
مدیرکل کتابخانه های عمومی استان فارس در این نشست با گرامیداشت ایام ارتحال امام خمینی (ره) به اهمیت کتاب در نظر ایشان پرداخت و عنوان کرد: بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی همواره به موضوع کتاب و مطالعه توجه ویژه داشتند و پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز ساخت کتابخانه و حفظ و حراست از کتابخانه ها بسیار مورد توجه ایشان بود.
روح الله منوچهری گفت: ایشان اعتقاد داشتند که تلخی ها و ناکامی ها را می توانیم با کتاب جبران کنیم؛ کتابداران و مجموعه کتابخانه های عمومی با سرلوحه قرار دادن رهنمودهای متعالی امام خمینی(ره) و همچنین فرمایش های رهبر معظم انقلاب، تمام تلاش خود را برای تحقق این امر انجام خواهند داد تا برخی از دغدغه های امام و رهبری در حوزه فرهنگی برطرف شود.
بیان حال در شعر امام
مدیرکل منابع نهاد کتابخانه های عمومی کشور نیز در این نشست به دنیای شعر و اندیشه ادبی امام و انس ایشان با کتاب پرداخت و گفت: در شعر امام، جمال روحانی او را سراغ می‌گیریم، نه خیال پردازی های حرفه ای شاعران را. این سَبُک‌باری ها در ساحت زبان به ما می گوید که جز به شیوه همدلی، راهی به ژرفناکیِ اندیشه ادبی امام نیست. امام، خود تصریح کرده اند که هیچ گاه سر شعر و شاعری نداشته اند و آنچه گاه سروده اند، بیشتر «بیان حال» بوده است تا «حُسن مقال».
سید باقرمبرعبداللهی، با بیان اینکه شعر امام آفریده روح او بود، نه یکسره برآمده از قوای احساسی و تخیّلی، اضافه کرد: شعر امام بیرون از ساحت کلام و پیام شعر عرفانی ما نیست. امّا شعر او برخلاف شعر بسیاری شاعران عارفانه سرا برخوردار از پشتوانه «تجربه عرفانی» بود. امام هم از «درس» عرفان، حظّ وافر برده است و هم از «حال» عرفانی، نصیبی بسزا اندوخته است.
وی شعر امام را نمونه ای از اقبال عالمان دین به ادبیات دانست و عنوان کرد: ایشان به رغم اشتغال به علوم اسلامی، به ذوق ورزی و ادب نیز دلگرم و با آن سرگرم بوده اند. کارنامه علمی بسیاری از فقیهان، اصولیان، محدثان و مفسران، نشانگر آن است که اینان به ادبیات به عنوان چیزی که فی نفسه دارای ارزش است، می نگریسته اند. در واقع، یکی از جنبه های سترگ کار این عالمان، بعد ادبی آنان است.
میرعبداللهی اضافه کرد: غزل امام، برخوردار از همان حال و هوای غزل پیشینیان است؛ همان لحن، همان بدایع، همان اصطلاحات و همان کنایات در غزل عرفانی ایران. امام به شیوه مرسوم متقدّمان در غزل خود سخن از شکر و شکایت، واله گی و شیدایی، مستی و راستی، وصل و هجران، دلبری و دلنوازی، طعن و تکفیر طاعنان و خرقه پوشان تزویر به میان می آورد.
این استاد فلسفه و کلام اسلامی با اشاره به رسالت نهاد کتابخانه های عمومی کشور و ماهیت فرهنگی این سازمان بیان کرد: با انجام وظیفه و تلاش هایی که در نهاد کتابخانه های عمومی صورت می گیرد تلاش می کنیم آنچه را در توان ماست در حوزه فرهنگ انجام دهیم.
امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی در جهان بسیار موثر بوده اند
سیدعبدالله حسینی، رئیس مرکز اسلامی ژوهانسبورگ از آفریقای جنوبی در این نشست با بیان اینکه صحبت درباره امام کار ساده ای نیست، به بررسی تأثیر اندیشه های امام در خارج از مرزهای ایران پرداخت و عنوان کرد: امام خمینی بیش از آنکه در ایران موثر باشند، درجهان موثر بوده اند؛ شخصیت های بسیار ارزشمندی تحت تأثیر اندیشه های امام بوده و رخدادهای شگرفی منبعث از انقلاب اسلامی در خارج از مرزهای کشور اتفاق افتاده که از دید مردم ما مغفول مانده و خیلی نمود نداشته است.
حسینی به ارتباط بسیار دور کشور ایران و آفریقای جنوب پرداخت و گفت: قبل از پیروزی انقلاب، ایران، آفریقای جنوبی و رژیم صهیونیستی از نظر سیاسی و امنیتی با هم ارتباط گسترده داشتند و رفتارهای مشابه در برخورد با مخالفین انجام می دادند طوری که شکنجه گران ساواک در آفریقای جنوبی آموزش می دیدند و نیروهای کشور آفریقای جنوبی توسط اسرائیل آموزش داده می شدند.
این اندیشمند آفریقای جنوبی گفت: با پیروزی انقلاب اسلامی با رهنمودهای امام یک ضلع از این مثلث شب برداشته شد و در ۱۹۹۴ نیز نلسون ماندلا با انقلاب خود توانست ضلع دوم این مثلث را از بین ببرد و امروز تنها ضلع سوم آن به عنوان رژیم غاصب اسراییل پابرجاست که امیدواریم شاهد فروپاشی آن باشیم.
نام ایران ، امام خمینی را به ذهن مردم بنگلادش می آورد
محمد ابوالکلام سرکار، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه داکا پایتخت بنگلادش نیز در این نشست با بیان اینکه بنگلادش کشوری است که مراکز زبان و ادبیات فارسی و فرهنگ و تمدن ایران بر آن تاثیر زیادی داشته است، گفت: در بنگلادش بزرگان ایران زمین مورد توجه هستند و هرگاه از ایران نامی برده می شود اولین چیزی که به ذهن مردم بنگلادش می آید امام خمینی (ره) است.
ابوالکلام سرکار عنوان داد: برای اولین بار در سال ۱۹۹۱ فریدالدین خان تعدادی از اشعار و دو نامه امام خمینی را به زبان بنگالی ترجمه کرد و با چاپ این کتاب ایشان را به عنوان شاعر به جامعه ادبی بنگلادش و مردم معرفی کرد که تا قبل از این همه وی را به عنوان رهبر جمهوری اسلامی می شناختند.
وی ادامه داد: در ادامه عیسی شهیدی به زبان فارسی پایان نامه دکترای خود را با عنوان «تجلی عرفان در اشعار امام خمینی» نوشت که بعد از این، پایان نامه ها و مقالات زیادی درباره شعر، عرفان، اندیشه، رهنمودها، زندگی و ... امام خمینی به زبان بنگالی و فارسی منتشر شده است.
این استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه داکا اضافه کرد: درنهایت در سال ۲۰۱۸ عیسی شهیدی «دیوان امام خمینی» را به زبان بنگالی ترجمه و منتشر کرد که این کتاب مورد استقبال زیاد عام و خاص قرار گرفت. امیدواریم در آینده نیز تاثیر اندیشه امام خمینی در بین مردم بنگلادش بیشتر شود.
شخصیت امام خمینی(ره) ابعاد مختلفی دارد
سیدسلمان صفوی، رئیس آکادمی مطالعات ایرانی لندن نیز در این نشست مجازی درباره نقش امام خمینی در ادبیات عرفانی عنوان کرد: شخصیت امام خمینی(ره) ابعاد مختلفی دارد؛ ایشان از لحاظ ادبی در حوزه فقه و اصول، فلسفه و عرفان و حوزه اندیشه سیاسی و به زبان فارسی و عربی تألیفاتی داشته اند.
وی ادامه داد: از لحاظ ادبی آنچه که متمایز است و قلم خاص ادبی امام را نشان می دهد نوشته های عرفانی، فلسفی و اخلاقی ایشان است که در این حوزه به عنوان شارح کتب عرفانی تألیفاتی داشته اند.
رئیس آکادمی مطالعات ایرانی لندن نقطه اوج شخصیت امام از لحاظ ادبی را کتاب «دیوان اشعار» ایشان دانست و گفت: این کتاب در سبک عراقی و بیشتر تحت تأثیر حافظ سروده شده است که جذابیت و شیرینی خاصی دارد که این به خاطر سوختگی و حرارتی است که در شخصیت امام وجود داشته است. زبان قلم عرفانی امام زبان دل ایشان است دلی که منور به نور حق گشته است و باعث نورانی شدن این کتاب شده است.
امام خمینی به اسلام عزتی دوباره داد
هنا سعاده، نویسنده و فعال رسانه الجزایر و دیگر مهمان فراملی این نشست با اشاره به اینکه نه تنها مردم ایران بلکه تمام جهان اسلامی در سالروز ارتحال امام خمینی دردمند و سوگوارند، گفت: امام خمینی بردباری پیامبران را به نمایش گذاشت و با قیام و انقلاب خود به اسلام عزتی دوباره بخشید و دولتی مستقل بی تکیه بر دولت های غربی پدید آورد.
سعاده گفت: امام راحل بود که با حکمت و درایت خود تمام مرزهای جغرافیایی، مذهبی، قومی و سیاسی را درنوردید و نزاع های بی پایان بین طبقات مختلف مسلمانان را پایان داد.
این نویسنده جهان عرب با اشاره به جنبه های مختلف شخصیتی امام خمینی، اضافه کرد: از مهم ترین وجوه شخصیت ایشان بعد فرهنگی و ادبی است. او از بزرگان ادب معاصر به حساب می آید و شخصیت او مجموعه ای از دین و فقاهت، علم و سیاست و ادب و فرهنگ است؛ طوری که بعد سیاسی ایشان بر وجه ادبی او پرده نینداخته است. امام خمینی، دیوان اشعار و ۴۵ تالیف در موضوعات عرفان، فلسفه، فقه و اخلاق دارد.
هنا سعاده با تأکید بر اینکه شعر امام از دلپذیرترین اشعار روزگار ما به حساب می آید، اضافه کرد: اشعار امام خمینی از آرایه های ادبی خالی نیست و دربرگیرنده مفاهیم اصل عرفان و تصوف است و به زبان حافظ شیرازی بسیار نزدیک است و به نظر می رسد با دیوان مولانا و عطار نیز انس داشته است.
وی با اشاره به آثار برجا مانده از امام اضافه کرد: نقطه عطف آثار امام کتابی است شامل رباعیات ایشان. برخی از کتب علمی امام به زبان های عربی و انگلیسی ترجمه شده است. اهمیت آثار امام به گونه ای است که بخش قابل توجهی از ادبا و نویسندگان به شرح آثار وی پرداخته اند. چنان که نزار قبانی شاعر شهیر سوری در قصیده ای پس از سرزنش حکام عرب به خاطر زبون شدن در مقابل رژیم صهیونیست، به تمجید از امام و انقلاب می پردازد.
امام خمینی(ره) عرفان جدید به جهان ارائه داد
دکتر منوچهر اکبری، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران نیز در این نشست به بررسی شخصیت ادبی امام(ره) پرداخت و گفت: شعر امام در واقع بازگشت ادبی بود که با چاپ دیوان او رقم خورد. همانگونه که خودایشان بازگشتی به اسلام ناب داشتند. امام در واقع یک آیینه تمام نمایی از سعدی، مولانا و دیگر سرآمدان شعر فارسی است.
وی اضافه کرد: امام گونه دیگری از ادبیات عرفانی را ارئه دادند؛ مشرب همه شعرای عرفانی ما، «سنت» بوده است؛ اما آبشخور فکری امام خمینی، حضرت علی (ع) و نهج البلاغه بود که عرفان شیعه را وارد شعر کرد. در شعر پیشینیان به شخصیت امام علی (ع) اشاره شده ولی به عرفان او نه، امام خمینی این بعد تازه را وارد ادبیات فارسی کردند.
اکبری بیان کرد: سیره شعری امام تحت تاثیر حافظ است و ریشه ملامتی که در اشعار عراقی و حافظ است در آثای او نیز دیده می شود.
استاد ادیبات دانشگاه تهران موضوعیت ادبی را محور دیگری از اشعار و آثار امام دانست و اضافه کرد: امام خمینی جزو استثنایی ترین شخصیت هایی بود که شاعران درباره سه برهه از زندگی او شعر گفتند. دوران تبعید و بازگشت امام؛ حضور 10 ساله امام در ایران و سوگ سرود شاعران در هجران خرقه پوش حلقه روحانیان.
سروده ها و بدرود
نغمه مستشارنظامی دبیر شورای ادبی نهاد کتابخانه های عمومی کشور نیز ضمن تسلیت ایام رحلت امام خمینی(ره) و شهادت امام صادق(ع) به خوانش غزلی از سروده های خود به مناسبت این ایام پرداخت.
همچنین نورشعیب، بانوی شاعر اهل کشور لبنان و فاطمه فاضلی و عبدالرضا مروتی از شاعران نامور شیراز به خوانش سوگ سروده های خود درباره امام خمینی پرداختند.
