به گزارش ورزش سه، ۴ بازی، ۴ پیروزی مقابل ازبکستان، بوسنی، سوریه و هنگ‌کنگ، آن هم در شرایطی که تنها یکی از این سه بازی در تهران برگزار شده است، ۱۰ گل زده و تنها ۲ گل خورده. دراگان اسکوچیچ، روی کاغذ، آمار خوبی را در تیم ملی ایران پیش از دیدار فوق‌العاده حساس روز دوشنبه مقابل بحرین به‌جای گذاشته است. اما این اعداد و ارقام، همه‌ی ماجرا نیستند.
ایران در ۴ بازی خود تحت هدایت اسکوچیچ، از ۳ آرایش پایه‌ی متفاوت استفاده کرده است: ۲-۴-۴ لوزی( ۲بار)، ۲-۴-۴ خطی و ۲-۵-۳. آرایش ۳ دفاعه در دومین بازی و مقابل حریف قدرتمندی به نام بوسنی مورد استفاده قرار گرفت و دیگر هم به کار گرفته نشد. در این آنالیز و آنالیز بعدی، سعی خواهیم داشت تیم ملی را در دو بخش دفاع و حمله به‌صورت مجزا و بر اساس سه بازی‌مان مقابل ازبکستان، سوریه و هنگ‌کنگ مورد بررسی قرار دهیم. بررسی بازی با بوسنی به دو دلیل حذف شده است؛ نخست آن که تیم ملی در آن دیدار از آرایش ۳ دفاعه استفاده کرد که بعید است مقابل بحرین یا عراق از آن بهره ببرد، دوم آن که با توجه به سطح فنی فوتبال بوسنی، نوع رویکرد ایران مقابل این تیم با نوع رویکردش نسبت به دیدار‌های با بحرین و عراق متفاوت خواهد بود.
۱- دیدار با ازبکستان
همان‌طور که اشاره شد، ایران بازی را با آرایش پایه‌ی ۲-۴-۴ لوزی آغاز کرد: نیازمند درون دروازه، محرمی، کنعانی، خلیل‌زاده و محمدی در خط دفاع، نوراللهی رأس عقب لوزی، امیری و حاجی‌صفی دو بازوی او، قلی‌زاده رأس جلوی لوزی و زوج آزمون و طارمی در خط حمله. ازبکستان با سه آرایش ۲-۴-۴ «High-press» و ۱-۵-۴ «Mid-press» یا «Mid-block» از تیم ایران دفاع می‌کرد. آرایش ما هنگام ساخت بازی از عقب زمین تا دقیقه‌ی ۳۵ به حالت ۳-۲-۳-۲ بود: کنعانی و شجاع در عقب، جلوی آنها نوراللهی که در کنار خود دو مدافع کناری تیم، محرمی و محمدی را می‌دید، جلوی این عرض ۳ نفره، امیری و حاجی‌صفی و در خط حمله هم قلی‌زاده، طارمی و آزمون. البته ۳ بازیکن جلوی زمین ما هم‌عرض نبودند؛ بلکه معمولاً طارمی و قلی‌زاده در دو نیم‌فضای راست و چپ و آزمون در رأس خط حمله حضور داشتند.
تصویر ۱: آرایش ۳-۲-۳-۲ ایران هنگام ساخت بازی. بجز ۳ نفر جلوی زمین، بقیه‌ی بازیکنان در این تصویر مشخص‌اند.
تصویر ۲: ادامه‌ی صحنه‌ی قبل. سه نفر جلوی زمین ایران در آرایش ۳-۲-۳-۲.
آرایش تیم ملی هنگام ساخت بازی، این امکان را به ما می‌داد با انتقال از فاز اول به دوم و سوم بازی‌سازی( به معنای عبور از نیمه‌ی زمین خودی و رسیدن به ۱/۳ میانی یا تهاجمی حریف)، دو مدافع کناری کمی بالاتر روند و در هر یک از گوشه‌های زمین، یک مثلث تشکیل شود: مثلث سمت راست با حضور محرمی، امیری و قلی‌زاده؛ مثلث سمت چپ با حضور محمدی، حاجی‌صفی و طارمی. از سه نفر این مثلث، یا دو بازیکن در نیم‌فضاها جای می‌گرفتند و یک بازیکن در گوشه‌ی زمین، یا دو بازیکن در گوشه‌ها جای می‌گرفتند و یک بازیکن در گوشه‌های زمین.
تصویر ۳: مثلث سمت چپ ایران. امیری کنار نوراللهی برای مهار ضدحملات یا کمک به ریکاوری توپ باقی مانده است. قلی‌زاده و آزمون آماده‌ی اضافه شدن به محوطه‌ی جریمه هستند.
تصویر ۴: مثلث سمت راست زمین. حاجی‌صفی کنار نوراللهی برای مهار ضدحمله یا کمک به ریکاوری توپ باقی مانده است. طارمی و آزمون آماده‌ی حمله به محوطه‌ی جریمه‌اند. الگوی حمله‌ی ایران در دو سمت زمین کاملاً مشابه یک‌دیگر‌اند.
تشکیل این مثلث‌ها البته چیز چندان عجیبی در فوتبال امروزی نیست و از زمان حضور پپ گواردیولا در دنیای مربیگری و ترویج سبک «Positional play» توسط او، تشکل مثلث در کناره‌ها با حضور دو بازیکن در نیم‌فضاها و یک بازیکن در گوشه‌ی زمین رواج یافته است. تیم ملی در تشکیل این مثلث‌ها تا حدود زیادی موفق عمل می‌کرد، اما در ۱/۳ تهاجمی و ارسال پاس نهایی بازیکنان چندان خوب کار نمی‌کردند و به‌نظر می‌رسید چندان با حرکات هم در انتهای زمین حریف آشنا نیستند. اتفاقی که در اولین بازی سرمربی جدید، امری بدیهی به‌نظر می‌رسید. از دقیقه‌ی ۳۵ به بعد، آرایش ایران هنگام ساخت بازی به ۴-۴-۲ تغییر یافت و دیگر خبری از آن مثلث‌ها در کنارههای زمین و حضور پرتعداد بازیکنان بین خطوط هافبک و دفاع حریف نبود؛ تنها آزمون و طارمی، دو مهاجم ایران، بین خط هافبک و دفاع ازبک قرار می‌گرفتند، اما حضور امیری چپ پا در سمت راست و قلی‌زاده‌ی راست پا در سمت چپ، این امکان را به دو بال تیم ملی می‌داد تا بتوانند توپ را به داخل به حرکت درآورند. در نهایت گل اول ایران مقابل ازبکستان هم از همین طریق به‌دست آمد.
تصویر ۵: آرایش ۴-۴-۲ ایران هنگام گل اول به ازبکستان. قلی‌زاده‌ی چپ‌پا، پا‌به‌توپ به داخل دریبل می‌زند و پاس زیبایی را به آزمون که بین خط هافبک و دفاع ازبک‌هاست، می‌دهد. آزمون می‌چرخد و با یک شوت زیبا دروازه را باز می‌کند.
تصویر ۶: آرایش ۴-۴-۲ ایران هنگام ساخت بازی. این بار قلی‌زاده به راست آمده و امیری به چپ زده است.
یکی از نکات مثبت تیم ملی، نقش بسیار کارآمد شجاع خلیل‌زاده و محمدحسین کنعانی‌زادگان در باز کردن خط هافبک تیم ازبکستان بود. ازبک‌ها در دقایقی از مسابقه با آرایش ۱-۵-۴ Mid-press و گهگاهی هم Mid-block دفاع می‌کردند و عملاً به امیری، حاجی‌صفی و نوراللهی فضا و زمان کافی را نمی‌دادند. در چنین شرایطی قدرت بازی‌سازی کنعانی و شجاع به داد ایران می‌رسید و می‌توانست تیم را مستقیماً از فاز اول به سوم بازی‌سازی انتقال دهد.
تصویر ۷: پاس طولی کنعانی برای طارمی. می‌بینید که هافبک‌های ایران، نوراللهی، امیری و حاجی‌صفی در دسترس نیستند.
تصویر ۸: پاس طولی عالی خلیل‌زاده برای طارمی و باز کردن خط هافبک ازبکستان.
جدول ۱: آمار پاسهای تفکیکی شجاع خلیل‌زاده مقابل ازبکستان. به دقت پاس عالی شجاع در ارسال پاس به ۱/۳ میانی و تهاجمی حریف و هم‌چنین تعداد بالای پاسهای رو‌به‌جلوی او دقت کنید.
جدول ۲: آمار پاسهای تفکیکی محمد حسین کنعانی‌زادگان مقابل ازبکستان. به دقت پاس بالای او در ارسال پاس به ۱/۳ میانی و تهاجمی حریف دقت کنید.
هم‌چنین در این مسابقه شاهد انتقال‌های سریعی از تیم ایران از فاز دفاع به حمله بودیم: بخشی از این سرعت را می‌توان به پای سرعت فیزیکی طارمی، آزمون، قلی‌زاده و امیری نوشت، اما بخش دیگری از آن به این دلیل بود که در اغلب دقایق مسابقه، وظیفه‌ی دفاعی چندانی روی دوش طارمی، آزمون و قلی‌زاده نبود و این ۳ اصطلاحاً در حالت «Rest offence»، آماده‌ی ضدحمله می‌ماندند.
تصویر ۹: خلیل‌زاده در دقیقه‌ی ۱۴:۱۱ توپ را برای ایران بازیابی می‌کند.
تصویر ۱۰: ۱۰ ثانیه‌ی بعد، آزمون با دروازه‌بان ازبکستان تک به تک شده است.
۲- دیدار با سوریه
در اولین و تا به امروز آخرین بازی ایران تحت هدایت اسکوچیچ در تهران، ایران ۱۰ فروردین‌ماه به مصاف سوریه رفت و با ۳ گل این تیم را بدرقه کرد. دراگان باز هم بچه‌ها را با آرایش ۲-۴-۴ لوزی و تنها با دو تغییر نسبت به بازی با ازبکستان به میدان فرستاد؛ بیرانوند به‌جای نیازمند درون دروازه و جعفر سلمانی به جای صادق محرمی در پست دفاع راست. ایران از همان ابتدا با آرایش ۳-۲-۳-۲ هنگام ساخت بازی جلو رفت و همین آرایش را تا پایان هم ادامه داد.
تصویر ۱۱: آرایش ۳-۲-۳-۲ ایران هنگام ساخت بازی. به نحوه‌ی جای‌گیری طارمی و قلی‌زاده دقت کنید؛ یکی در نیم‌فضای چپ و دیگری در نیم‌فضای راست قرار گرفته تا به تشکیل مثلث در هر یک از جناحین کمک کنند.
آمار پاسهای مدافعان کناری ایران در این مسابقه هم خود گویای تمایل ایران به تشکیل این مثلث‌ها در دو سمت زمین بوده است. سلمانی، مدافع راست ایران، ۵ پاس به قلی‌زاده و ۱۱ پاس به وحید امیری داده است؛ محمدی، مدافع چپ ایران، ۴ پاس به طارمی و ۱۷ پاس به حاجی‌صفی داده است( بیش‌ترین پاس ارسالی محمدی برای حاجی‌صفی بوده است) اما یک تفاوت کوچک در نحوه‌ی آرایش بازیکنان نسبت به بازی با ازبک‌ها وجود داشت: در دیدار قبلی، زمانی که مثلثی در سمت چپ زمین تشکیل می‌شد، حاجی‌صفی وظیفه داشت یکی از رئوس آن مثلث باشد و امیری در مرکز زمین کنار نوراللهی باقی می‌ماند تا در پوشش ضدحملات یا ریکاوری توپ‌ها به تیم کمک کند. ( همان‌طور که در تصاویر ۳ و ۴ دیدید) اما در مقابل سوریه تیم کمی آرایش تهاجمی‌تری به‌خود می‌گرفت و اگر برای مثال مثلثی در سمت چپ با حضور حاجی‌صفی، محمدی و طارمی تشکیل می‌شد، امیری به‌جای ماندن کنار نوراللهی، به بین خط هافبک و و دفاع سوریه می‌رفت و در کنار آزمون و قلی‌زاده قرار می‌گرفت. برعکس این اتفاق در سمت دیگر زمین هم برای حاجی‌صفی تکرار می‌شد.
تصویر ۱۲: تشکیل مثلث در سمت چپ زمین قبل از دقیقه‌ی ۱. در ادامه‌ی همین صحنه، کرنر منجر به گل اول تیم ایران به دست می‌آید. به نحوه‌ی جای‌گیری امیری دقت کنید؛ او آماده‌ی اضافه شدن به محوطه‌ی جریمه است.
تصویر ۱۳: تشکیل مثلث در سمت راست زمین. به نحوه‌ی جای‌گیری حاجی‌صفی دقت کنید. او آماده‌ی اضافه شدن به محوطه‌ی جریمه است. باز هم الگوی حمله ایران در دو سمت زمین کاملاً مشابه یک‌دیگر‌اند.
چیزی که بار دیگر در این مسابقه هم خودنمایی می‌کرد، سرعت بالای ایران در انتقال از فاز دفاع به حمله بود: این بار علاوه بر سرعت فیزیکی بالای عناصر تهاجمی ایران، شروع مجدد‌‌های عالی بیرانوند چه با پا و چه با دست هم به وقوع این اتفاق کمک می‌کرد. در نهایت گل دوم و سوم ما در این بازی روی انتقال از دفاع به حمله به دست آمد.
تصویر ۱۴: در دقیقه‌ی ۸۰:۰۶ توپ برای ما توسط سیامک نعمتی بازیابی می‌شود.
تصویر ۱۵: ۱۳ ثانیه‌ی بعد، انصاری‌فر گل سوم ما را می‌زند.
اما یکی از نکات منفی تیم ایران در این مسابقه هنگام تصاحب توپ، واکنش تیم نسبت به High-press حریف بود. سوری‌‌ها در دقایق بسیار اندکی با ۵ یا ۶ نفر تیم ایران را در نیمه‌ی خودش تحت فشار می‌گذاشتند، اما در همان معدود صحنه‌ها تیم ما یا توپ را از دست داد، یا از توپ‌های بلندی استفاده کرد که به مقصد نرسیدند. مشابه این اتفاق مقابل ازبکستان هم تکرار شد و باید دید راهکار کادرفنی برای رفع این نقیصه مقابل عراق و بحرین چه خواهد بود.
تصویر ۱۶: ازبکستان تیم را زیر پرسینگ خود برده است، در حالی که فشردگی طولی مناسبی هم در پرسینگ آنها وجود ندارد و فاصله‌ی خط اول و دوم فشار آنها زیاد است، اما باز هم پاس نیازمند برای محمدی به بیرون می‌رود.
تصویر ۱۷: مشابه تصویر قبل، این بار بیرانوند تحت فشار سعی می‌کند با یک پاس چیپ محمدی را صاحب توپ کند، اما توپ به بیرون می‌رود.
۳- دیدار با هنگ‌کنگ
ایران بازی را با دو تغییر غیرقابل پیش‌بینی آغاز کرد: اولی به حضور وحید امیری در پست دفاع چپ به جای میلاد محمدی برمی‌گشت و دومی که برخلاف تصور عام عجیب‌تر هم بود، فیکس شدن علی‌رضا جهان‌بخش به‌جای احسان حاجی‌صفی و تغییر آرایش پایه‌ی ایران از ۲-۴-۴ لوزی به ۲-۴-۴ خطی بود. این در حالی بود که به نظر می‌رسید اسکوچیچ در مورد استفاده از آرایش ۲-۴-۴ لوزی به عنوان آرایش پایه و به‌کار‌گیری حاجی‌صفی و امیری به عنوان بازو‌های نوراللهی به جمع‌بندی رسیده باشد. در هر حال ایران بازی را با آرایش پایه ۲-۴-۴ خطی آغاز کرد که به هنگام ساخت بازی، در فاز اول به ۴-۴-۲ تبدیل می‌شد؛ جلوی دو مدافع میانی ما، یک عرض ۴ نفره متشکل از محرمی، عزت‌اللهی، نوراللهی و امیری تشکیل می‌شد و جلوی این‌ها هم جهان‌بخش، آزمون، طارمی و قلی‌زاده قرار می‌گرفتند.
تصویر ۱۸: ایران با آرایش ۴-۴-۲ از فاز اول به دوم بازی‌سازی می‌آید.
بعد از انتقال ایران به فاز دوم بازی‌سازی و ۱/۳ میانی هنگ‌کنگ، آرایش ما اغلب به ۳-۵-۲ تغییر می‌یافت. چیزی که در ۳ بازی قبلی تیم ملی آن را ندیده بودیم و به‌نظر می‌رسید با هدف از بین بردن برتری عددی خط هافبک ۵ نفره‌ی هنگ‌کنگی‌ها در آرایش ۱-۵-۴ فشرده‌شان صورت گرفته باشد.
تصویر ۱۹: تغییر آرایش ایران در فاز دوم بازی‌سازی به ۳-۵-۲. قلی‌زاده یک خط عقب آمده و خط هافبک ما را ۵ نفره کرده است.
تصویر ۲۰: آرایش ۳-۵-۲ ایران در فاز دوم بازی‌سازی. این بار جهان‌بخش یک خط عقب‌تر آمده و خط هافبک ما را ۵ نفره کرده است.
اما در عمل این آرایش برای ما کارساز نبود. برخلاف دیدار با سوریه و ۳۵ دقیقه‌ی ابتدایی دیدار با ازبکستان، خبری از تشکیل مثلث در کنارههای زمین نبود و تیم ما اغلب با قرار دادن دو بازیکن در هر یک از گوشه‌ها( جهان‌بخش-محرمی در راست و قلی‌زاده-امیری در چپ) به شکل کلاسیک به ارسال از جناحین می‌پرداخت. تک گل ما هم بر اثر ساخت بازی‌مان با آرایش ۴-۴-۲ و روی هنرنمایی فردی قلی‌زاده و البته خوش‌شانسی‌مان به دست آمد.
تصویر ۲۱: آرایش ۴-۴-۲ ایران در صحنه‌ای که منجر به گل اول ایران می‌شود.
تصویر ۲۲: حضور دو بازیکن در گوشه‌ی راست ایران در صحنه‌ی‌گل.
از دقیقه‌ی ۶۰ و با اضافه‌شدن محمدی و قدوس به‌جای جهان‌بخش و عزت‌اللهی، ایران دوباره به آرایش ۳-۲-۳-۲ هنگام ساخت بازی بازگشت و با حضور پرتعداد بازیکنان‌مان بین خط هافبک و دفاع هنگ‌کنگ از یک سو و تشکیل مثلث در دو سمت زمین از سوی دیگر، توانستیم بیشتر از ۶۰ دقیقه‌ی اول دفاع هنگ‌کنگ را باز کنیم. اما باز هم مشکل بازی اول مقابل ازبک‌ها همراه‌مان بود؛ بچه‌ها در دادن پاسهای آخر به یک‌دیگر در ۱/۳ دفاعی حریف خوب عمل نکردند و به‌نظر هم‌چنان به درک ۱۰۰٪ از حرکات هم‌دیگر در این منطقه از زمین نرسیده‌اند
تصویر ۲۳: تشکیل مثلث در سمت راست زمین. محرمی و قلی‌زاده در گوشه‌ی راست، قدوس در نیم‌فضای راست.
تصویر ۲۴: تشکیل مثلث در سمت چپ زمین. محمدی در گوشه‌ی چپ، طارمی و امیری در نیم‌فضای چپ.
از دقیقه‌ی ۸۰ و با حضور کریم انصاری‌فرد، آرایش ایران دچار تغییرات جزیی در خط حمله شد. کریم و کاوه رضایی در رأس قرار گرفته و قدوس از پشت سر آنها را حمایت می‌کرد. به واقع خط هافبک ایران کاملاً آرایش لوزی به خود گرفت: نوراللهی رأس عقب، امیری بازوی راست، ترابی بازوی چپ و قدوس رأس جلو. حضور این ۴ هافبک به ما این امکان را می‌داد دوباره در هر یک از گوشه‌های زمین یک مثلث را داشته باشیم: در سمت راست با حضور محرمی، امیری، قدوس و در سمت چپ با حضور محمدی، ترابی و قدوس. گهگاهی این قدوس بود که به خط حمله اضافه می‌شد و از بین کریم یا کاوه، یکی به جناحین متمایل می‌شد تا رأس سوم مثلث ایران باشد.
تصویر ۲۵: تشکیل لوزی در مرکز زمین با حضور نوراللهی، امیری، ترابی و قدوس. تشکیل این لوزی به تشکیل یک مثلث در سمت راست زمین با حضور محرمی، امیری و قدوس هم کمک می‌کند.
تصویر ۲۶: تشکیل مثلث در سمت چپ. می‌بینید که قدوس به‌جای کاوه رضایی، کنار انصاری‌فرد قرار گرفته است.
جمع‌بندی
ایران در مجموع در این ۳ مسابقه از ۳ آرایش متفاوت هنگام ساخت بازی خود استفاده کرده است: ۴-۴-۲، ۳-۲-۳-۲ و ۳-۵-۲. بجز آرایش ۳-۵-۲ که در ۶۰ دقیقه‌ی ابتدایی دیدار با هنگ‌کنگ مورد استفاده قرار گرفت و تیم ما را بسیار قابل‌پیش‌بینی و قابل کنترل مقابل حریف نشان داد، در دو آرایش دیگر شاهد حضور پرتعداد بازیکنان ایران بین خط هافبک و دفاع حریف، کار‌های ترکیبی در دو جناح با تشکیل مثلث و جابه‌جایی‌های مناسب آزمون، طارمی و قلی‌زاده در جلوی زمین بودیم. اسکوچیچ اگر بتواند در روز‌های آتی هماهنگی نفرات جلوی زمین ایران را تا حدی افزایش دهد و ضریب پاسهای اشتباه ما در ۱/۳ تهاجمی حریف کاهش یابد، می‌توانیم به باز کردن خطوط دفاعی احتمالاً فشرده‌ی بحرین و عراق امیدوار باشیم. هم‌چنین یکی از نکات مثبت هر سه بازی ایران، سرعت انتقال خوب تیم ما از فاز دفاع به حمله بود که این هم می‌تواند به افزایش برتری مقابل بحرین و عراق از طریق ضدحملات کمک کند. در هر حال باید منتظر ماند و دید اسکوچیچ در دیدار‌های بسیار حساس پیش روی ما، از یکی از این سه آرایش برای طراحی حملات ما استفاده خواهد کرد یا تصمیم دارد با استفاده از آرایش جدید( مثل دیدار با هنگ‌کنگ) تیم حریف را سورپرایز کند و البته ریسک ناکارآمدی یا عدم هماهنگی بازیکنان در آن آرایش را هم به جان بخرد؟
علی کمانگری
منبع داده‌های آماری: مجموعه‌ی «یازده»
