کتابخانه‌های عمومی، از ابزارهای اصلی توسعه فرهنگی در جوامع کنونی به شمار می روند و در کنار دانشگاه‌ها و سایر مراکز علمی و فرهنگی، نقشی غیر قابل چشم‌پوشی در تربیت نیروی انسانی آگاه و کارا دارند. به عنوان یکی از مهم ترین نهادهای خدمات فرهنگی شهری مطرح هستند و نقش مهمی در افزایش سطح سواد جامعه به عهده دارند.
توسعه فرهنگ کتابخوانی و بهبود سرانه مطالعه مولفه‌هایی است که اهمیت در اثر گذاری بر ارتقای آگاهی و سطح فرهنگ عمومی بر همگان روشن است و نیازی به توضیح بیشتر ندارد اما کارشناسان و پژوهش‌های گوناگونی استدلال کرده‌اند که چگونه دسترسی به مراکز فرهنگی چون کتابخانه به عنوان محرکی قدرتمند در این زمینه عمل می‌کند.
استان بوشهر امروز ۷۶ کتابخانه شهری و روستایی دارد و شهرستان بوشهر ۱۰ کتابخانه، اما جای خالی کتابخانه‌ای با درجه استاندارد دست‌کم در مرکز این استان به خوبی احساس می‌شد. هر چند اجرای کتابخانه‌ای با این شاخصه در بوشهر از سال ۸۹ مطرح شد اما ساخت آن در پیچ‌وخم‌های توقف ماند تا اینکه ساخت آن از سال ۹۶ سرعت گرفت و دو سال بعد افتتاح شد.
خلیج فارس، این‌بار نام بزرگترین و تنها کتابخانه استاندارد بوشهر شد و مدیرکل وقت کتابخانه‌های عمومی این استان، در آیین افتتاح آن که با حضور سورنا ستاری و جمعی ازمسئولان استانی برگزار شد، گفت: نسل آینده رویداد فرهنگی افتتاح بزرگترین کتابخانه عمومی با نام خلیج فارس را از یاد نخواهند برد.
اکنون پس از اشاره‌ای کوتاه به اعتبار هزینه شده و مساحت و ابعاد فضایی "خلیج فارس"، یک به یک به نیازهایی می‌پردازیم که این کتابخانه به آن پاسخ گفته و جاهای خالی که در این بخش پر کرده است.
آنطور که سیدعلی هاشمی ( مدیرکل سابق کتابخانه‌های عمومی استان بوشهر) در شهریور آغاز به کار این کتابخانه گفت: این کتابخانه با شش میلیارد و ۴۰۰ میلیون ریال اعتبار در ۲ هزار و ۷۵ متر مربع اجرا و تجهیز شده و محوطه‌سازی آن در یکهزار و ۱۹۰ متر مربع انجام شده است.
و آنطور که رستمی مدیر کل راه و شهرسازی استان اضافه کرد: از سال ۹۶ با تزریق اعتباری خوب تحولات اساسی در اجرای آن رخ داد و به طور میانگین هر متر مربع از آن با اعتبار سه میلیون تومان ساخته شد.
اگر کتابخانه خلیج فارس را اولین کتابخانه‌ی بندر بوشهر و در برخی موارد، در سطح استان بنامیم بیراه نگفته‌ایم چرا که دارنده نخستین و تنها سالن‌های مطالعه ویژه و مرجع مجازی و مکتوب در استان، بخش کم‌بینا و نابینایان شهرستان، بخش نسخ خطی استان و بسیاری دیگر از امکانات و تجهیزات است که آن را در مقام درجه‌بندی، استاندارد کرده است.
این کتابخانه عمومی به گفته رئیس اداره کتابخانه‌های عمومی شهرستان بوشهر بیشترین تعداد اعضا را در میان ۱۰ کتابخانه فعال شهرستان دارد.
زینب جعفری ادامه داد: به تبع آن بیشترین شمار مراجعه کنندگان و امانت دهی کتاب نیز در این کتابخانه بوده است.
امروز با گذشت کمتر از ۲ سال از افتتاح، ۲۱ هزار نسخه منابع شامل مجلات، کتاب‌های کمک درسی، کتاب‌های کودک و نوجوان، بریل و گویا و مخزن اصلی دارد و به گفته سمانه آذر پرا مسئول این کتابخانه عمومی، اگر چه در ابتدا به دلیل عدم آشنایی استقبال از مراجعه و مطالعه در آن کم بود اما رفته رفته جای خود را در میان مردم باز کرد و امروز شاهد مراجعه اعضا برای استفاده از بخش‌های مختلف آن هستیم.
آذرپرا گفت: سال گذشته افزون بر ۳ هزار و ۵۰۰ نسخه کتاب از این کتابخانه به امانت برده شده و این در حالی است که کرونا در روزهای بسیاری از سال این مرکز فرهنگی را به تعطیلی کشانده بود و فعالیت‌ها به صورت مجازی در جریان بود.
کتابخانه‌گردی در خلیج فارس
مخزن اصلی، بخش مرجع مجازی و مکتوب، کتاب‌های کمک درسی، بخش ویژه نابینایان، بخش کودک و نوجوان، نسخ خطی و نفایس چاپی، کلاس‌های آموزشی، نشریات، بوشهرشناسی، سالن‌های مطالعه خواهران و برادران، سالن مطالعه VIP، سالن اجتماعات، سالن آموزش مبتنی بر وب، سالن جلسات و آمفی‌تئاتر، نمازخانه از جمله بخش‌های بزرگترین کتابخانه عمومی استان بوشهر است.
یکی از نخستین‌های کتابخانه‌ای بوشهر مرجع مجازی و مکتوب است که خلیج فارس جای خالی آن را پر کرد. به گفته آذرپرا این بخش دسترسی به پایگاه‌های اطلاعاتی را برای پژوهشگران، دانشجویان و محققان فراهم کرده است و آنها می‌توانند در بخش مجازی به دانلود مقاله‌های علمی معتبر بپردازند.
روز پنج‌شنبه سری به این کتابخانه زدیم، جواد مشایخی جوان بوشهری که در بخش مرجع مکتوب و مجازی مشغول مطالعه بود تا خود را برای آزمون نظام مهندسی آماده کند، به خبرنگار ایرنا گفت: راه اندازی این بخش بسیار مفید است و پیش از این مرکزی چنین در بوشهر نبود که البته باید در سطح شهر افزایش یابد.
بخش ویژه نابینایان از دیگر نخستین‌ها البته در شهرستان بوشهر است که امروز امکان دسترسی به منابع متناسب را برای جمعیت نابینای بوشهر فراهم کرده است و اهمیت این افتتاح از جایی روشن تر می‌شود که بدانیم ۲ هزار و ۳۸۷ نابینا و کم تحت پوشش بهزیستی بوشهر هستند.
مسئول کتابخانه عمومی خلیج فارس درباره منابع این بخش، بیان کرد: ۴۴۵ نسخه گویا و ۷۵۹ نسخه کتاب بریل در این کتابخانه در اختیار اعضای نابینا است که البته قرار است تجهیزات این بخش به زودی تقویت شود.
این بخش یکی از مواردی است که در هفته کتاب سال گذشته و یک سال پس از افتتاح ، فعالیت خود را آغاز کرد تا نشان داده شود که راه‌اندازی این کتابخانه سنگ بنایی است که مسیر بلند برای تقویت منابع در پیش دارد.
پیش از این و از سال ۹۶ کتابخانه شهید بهشتی برازجان تنها کتابخانه عمومی استان بود که بخش ویژه نابینایان داشت.
بخش کودک و نوجوان کتابخانه خلیج فارس از دیگر بخش‌هایی است که علاوه بر مخزن امکانات سالن مطالعه را نیز برای کودکان و نونهالان بندر نشین بوشهری فراهم کرده است. اکنون پای بسیاری از کودکان بوشهری بویژه در محله‌های بهمنی و دواس به این بخش باز شده است و با کتاب و کتابخوانی انس گرفته‌اند.
بازدیدی از این فضای شاد و کودکانه و در عین حال غنی داشتیم و قدمی در میان قفسه‌های کوتاه این بخش زدیم، مسئول کتابخانه عمومی خلیج فارس گفت: این بخش بیش از ۲ هزار نسخه کتاب ویژه ۴ تا ۱۲ ساله‌ها دارد و هرچند کرونا روند بازدید مدرسه‌ها و مهدکودک‌ها برای آشنایی و معرفی را متوقف کرده است اما امروز ۲۲۰ کودک و نوجوان عضو خلیج فارس هستند.
او افزود: علاوه بر این برگزاری دوره‌های قصه گویی، مسابقه و کلاس نقاشی، اریگامی، کارگاه‌های حافظ خوانی و شاهنامه خوانی و دیگر دوره‌های آموزشی نیز ویژه این گروه سنی در میان برنامه‌های کتابخانه بوده است و اکنون نیز با اداره کل حفاظت از محیط زیست بوشهر تفاهم شده است تا دوره‌های محیط زیست باکودکان و نوجوانان برپا شود.
پس از آن به مخزن اصلی رفتیم و سپس سری به اتاق نگهداری نسخه‌های چاپ سنگی و سربی و نفایس چاپی زدیم که با استانداردهای نور و دما و تحت نظارت متصدی کارآموخته نگهداری می‌شد و توانستیم چند عکس از قفسه‌های پوشیده آن بیندازیم.
این بخش نیز یکی از نخستین‌های استان بود که خلیج فارس آن را در خود جای داده بود. آذر پرا گفت: در زمان حاضر ۱۴ نسخه چاپ سنگی و سربی در این مرکز نگهداری می‌شود که باید به ۵۰ نسخه برسد.
او از خیران، محققان و پژوهشگرانی که آثاری از این گونه و متعلق به سال‌های پیش از ۱۳۳۵ را در دست دارند، خواست برای نگهداری اصولی و حفظ این میراث فرهنگی ارزشمند، آنها را به کتابخانه خلیج فارس اهدا کنند تا زیر نظر متصدی متخصص نگهداری و حفاظت شوند.
پس از آن سری به طبقه دوم زدیم و سری به سالن‌های مطالعه عمومی زدیم که البته این روزها کرونا رنگ سکوتی بیشتر از آنچه باید، بر آن زده بود. این سالن‌های مطالعه که ویژه بانوان و آقایان تفکیک شده بود در مجموع ۱۶۰ نفر ظرفیت دارد و در روزهای آبی و زرد کرونایی با ۳۰ درصد از جمعیت فعال هستند.
و پس از آن سالن‌های مطالعه ویژه که تنها و نخستین سالن‌های مطالعه VIP کتابخانه‌های عمومی استان است و آنطور که کتابدار کتابخانه گفت: این فضا برای استفاده در روزهای کرونایی بسیار کاربردی است.
در بازدید از این سالن‌های استاندارد و دنج، مسئول کتابخانه خلیج فارس گفت: ۶ سالن مطالعه ویژه در این کتابخانه وجود دارد که بر اساس ساعت کار کتابخانه و بر اساس مقررات مدون در اختیار اعضا قرار می‌گیرد و از ابتدا مورد استقبال بسیار خوبی قرار گرفته است.
همچنین سالن کنفرانس، سالن آمفی تئاتر و کلاس‌های آموزشی مجهز به امکانات دیجیتال از دیگر بخش‌هایی بود که در طبقه دوم این کتابخانه مهیا شده بود و آذر پرا درباره این فضاها گفت: آمفی تئاتر با ظرفیت ۶۰ نفر و امکانات صوتی و تصویری میزبان نشست‌های نقد کتاب، نشست‌های کتابخوان، جشنواره رضوی و دیگر نشست‌های فرهنگی با محوریت کتابخانه است و کلاس آموزشی محل برپایی کلاس‌های متنوع علمی و فرهنگی بوده است که بسیار هم مورد اقبال قرار می‌گرفت اما امروز کرونا در برگزاری آن خلل وارد کرده است.
هرچند او این را هم اضافه کرد که نقد و رونمایی کتاب، نشست‌ها، کارگاه‌های آموزشی گوناگون و تولید محتواهای فاخر بر بستر فضای مجازی صورت می‌گیرد و این حرکت بالنده در آینده نیز ادامه خواهد یافت.
خلیج فارس؛ سنگ‌بنایی برای تقویت منابع کتابخانه‌ای بوشهر
کتابخانه خلیج فارس از سال ۹۸ بسیاری از نداشته‌های کتابخانه‌ای بندر بوشهر و استان را جبران کرده است اما در گفت‌وگو با مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان، رئیس اداره کتابخانه‌های عمومی بوشهر و مسئول کتابخانه عمومی خلیج فارس، سخن از لزوم تقویت منابع این کتابخانه به میان آمد.
عباس نعمتی سرپرست کتابخانه‌های عمومی بوشهر یکبار نیز در نشست با شهردار بندر بوشهر این مساله را مطرح کرد و خواست که منابع کتابخانه دکتر حمیدی پارک شغاب که تعطیل شده‌است، به کتابخانه خلیج فارس منتقل شود تا مردم بتوانند از این کتاب‌ها بهره‌مند شوند.
مسئول کتابخانه عمومی خلیج فارس از ۸ هزار و ۵۰۰ نسخه کتابی خبر داد که در سال ۹۹ از سوی اعضا و خیران، ناشران و نویسندگان به این کتابخانه اهدا شد و رییس اداره کتابخانه های عمومی شهرستان بوشهر گفت: بر اساس درجه بندی از کتاب‌های تامینی نهاد کتابخانه‌های عمومی، بیشترین سهم نصیب این کتابخانه می‌شود.
اما راه اندازی خلیج فارس سنگ بنایی میمون است که با فضایی استاندارد بستری مناسب برای ارتقای منابع کتابخانه‌ای بوشهر فراهم کرده است.
کتابخانه خلیج فارس، امروز پس از گذشت کمتر از ۲ سال، با همه ریزش‌های کرونایی که کتابخانه‌های عمومی در شمار اعضا تجربه کرده‌اند، نزدیک به ۹۰۰ عضو دارد. اعضایی که ۳ هزار و ۵۰۰ کتاب را به امانت برده‌اند.
علاوه بر نیاز و البته تحقق افزایش منابع کتابخانه‌ای، راه اندازی مرجع مجازی و بخش ویژه نابینایان، آغاز به کار پیک کتاب از سال ۹۹ برای ارسال به اعضایی که در خانه ماندن را در روزهای جولان کرونا ترجیح می‌دهند از دیگر گام‌ها در راهی است که خلیج فارس در مسیر رسیدن به چشم‌انداز برداشته است.
بهره‌برداری حداکثری از داشته‌های خلیج فارس
امروز بزرگترین کتابخانه عمومی استان در کرانه خلیج فارس بستر و برندی فرهنگی است که لازم است شایسته و بیشتر به مردم و فرهنگ دوستان بوشهری معرفی شود تا استفاده‌ای حداکثری از منابعی و امکاناتی صورت گیرد که از داشته‌های ارزشمند شهر است؛ این نقش را رسانه‌ها، گروه‌های پر مخاطب مجازی و فعالان فرهنگی می‌توانند عهده دار شوند.
مسئول کتابخانه عمومی خلیج فارس بوشهر در این راستا گفت: یک قطعه عکس، کارت شناسایی، مبلغ اندک عضویت تنها مدارکی است که لازم است تا پس از آن بتوانید از امکانات و منابع شاخص و ارزشمند این کتابخانه استفاده کنید و خواست تا رسانه‌ها با کارکرد اجتماعی و مخاطبی که دارند از ظرفیت خود برای معرفی بیشتر کتابخانه و خدمات آن استفاده کنند.
