اگر چه صدای ترامپ پس از شکست در رقابت های انتخاباتی ۲۰۲۰ کمتر شنیده می شود اما او از هر فرصتی برای حمله به سیاست های داخلی و خارجی دولت جدید این کشور سود می جوید. ترامپ روز شنبه پانزدهم خردادماه با ایراد سخنانی در کنفرانس سالانه حزب جمهوری‌خواه ایالت کارولینای شمالی، سیاست خارجی بایدن را «شرم‌آور» خواند و گفت که «بایدن بزدلانه تحریم های ایران را برداشته است و اگر من بودم ظرف مدت یک هفته با ایران معامله می‌کردم.» ترامپ در حالی مدعی معامله با ایران در صورت رای آوردنش شده است که ایران هرگز به درخواست وی برای مذاکره پاسخ مثبت نداد. حتی در شرایط کنونی که دولت بایدن حاضر به لغو بخشی از تحریم ها شده، هنوز مذاکرات مستقیمی بین تهران و واشنگتن شکل نگرفته است. از این رو «رابرت مالی» سرپرست مذاکره کنندگان آمریکا که در وین حضور دارد، در جمع اعضای کمیسیون مشترک برجام حاضر نمی شود و به طور غیرمسقیم در جریان مذاکرات قرار می گیرد.
شکست آشکار ترامپ در پروژه تحریم و فشار بر ایران
ترامپ در شرایطی به سرزنش دولت بایدن در مذاکرات هسته ای پرداخته که چهار سال فشار اقتصادی و تهدیدات او علیه ایران کارساز نشد. با وجود اصرار دولت ترامپ بر کارساز بودن پیشبرد پروژه تحریم و فشار بر ایران، این پروژه به هیچکدام از اهداف آمریکا منتهی نشد؛ اهدافی چون تغییر رژیم در داخل، تغییر رفتار ایران در منطقه و فرامنطقه و همچنین کشاندن تهران به پای میز مذاکره ای که دولت ترامپ چیده بود. تا جایی که بسیاری از کارشناسان و مقامات آمریکا بر شکست پروژه فشار حداکثری بر ایران اعتراف می کنند.
اسفندماه پارسال بود که «مایک پمپئو» وزیر خارجه ترامپ به ناتوانی آمریکا در برابر ایران اذعان کرد و گفت «در خصوص وادار کردن ایران به کوتاه آمدن و وارد شدن شان به توافقی که واقعاً مانع از دستیابی به سلاح هسته‌ای شود، تمام آنچه که امیدوار بودیم به‌دست می‌آوریم، حاصل نشد.» پس از اعتراف پمپئو، رهبر معظم انقلاب و رییس جمهوری کشورمان بخشی از پیام های نوروزی خود را به اعتراف وزیر امور خارجه ترامپ اختصاص دادند.
رهبر معظم انقلاب به شکست کشاندن فشار حداکثری دشمن را درخشش دیگری از توانایی‌های ملی در سال ۹۹ برشمردند و افزودند: دشمنان ایران و در رأس آنها آمریکا در صدد به زانو درآوردن ملت ایران بودند. البته ما می‌دانستیم که ملت می‌ایستد و آنها شکست می‌خوردند اما امروز به اعتراف خود آمریکایی‌ها و رفقای اروپایی‌شان، فشار حداکثری شکست خورده است.
همزمان حجت الاسلام والمسلمین «حسن روحانی» رییس جمهوری نیز در پیام نوروزی تاکید کرد: دشمنان با تحریم به دنبال فروپاشی اقتصاد ایران بودند اما با مقاومت مردم به هدف خود نرسیدند. امروز بدخواهان ملت ایران با رسوایی و بدنامی از کرسی قدرت به زیر افتاده اند. امروز دشمنان ملّت اعتراف کرده‌اند که با زبانِ زور و تهدید و تحریم نمی‌توان با ملت بزرگ ایران سخن گفت. لذا پس از سه سال شکست، ناچارند دوباره به مسیر تعاملِ سازنده با ملت ایران باز گردند.
پیامدهای منفی یکجانبه گرایی آمریکا در دوران ترامپ
ناظران بر این باورند که دولت ترامپ به دلیل تکیه بیش از حد بر ابزار تحریم و یکجانبه گرایی در عرصه بین الملل، هزینه زیادی را متوجه منافع ملی آمریکا کرد که نتیجه آن شکست های پیاپی در سازمان های معتبر بین المللی و از دست دادن متحدان دیرینه همچون اتحادیه اروپا بود.
در آن دوره، طرح کاخ سفید برای تمدید تحریم های تسلیحاتی ایران از جمله رسوایی های دولت ترامپ به شمار می رفت. به طوری که مردادماه پارسال به رغم تلاش‌ها و فرافکنی های مداوم تیم ترامپ، قطعنامه پیشنهادی آمریکا برای تمدید ممنوعیت تسلیحاتی ایران در این شورای امنیت سازمان ملل متحد رای نیاورد. در نتیجه این طرح با ۱۱ رای ممتنع (بلژیک، استونی، فرانسه، آلمان، اندونزی، نیجر، سنت ویسنت، آفریقای جنوبی، تونس، انگلیس و ویتنام)، ۲ رای موافق آمریکا و جمهوری دومینیکن و ۲ رای مخالف روسیه و چین به تصویب نرسید.
همچنین در دوره ترامپ حتی اروپایی ها به عنوان متحدان دیرینه آمریکا حاضر به پذیرش مطالبات گزاف ترامپ نشدند. به عنوان نمونه، پس از درخواست آمریکا به شورای امنیت برای فعال کردن «مکانیسم ماشه»، سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه بیانیه‌ای را صادر کردند که به صراحت تاکید داشت «به دنبال خروج آمریکا از برجام، این کشور دیگر عضوی از برجام نیست و ما نمی توانیم از این اقدام کاخ سفید که در تضاد با تلاش‌های کنونی ما برای حفظ برجام است، حمایت کنیم.»
دی ماه پارسال نیز شاهد تلاش آمریکا برای قرار دادن دو بند اضافه بر بودجه ۲۰۲۱ سازمان ملل بودیم که به احیای کمیته تحریم ها علیه ایران اختصاص می یافت اما با مخالفت ۱۴۲ کشور با شکست مواجه شد. استدلال طرف آمریکایی این بود که چون آمریکا از برجام خارج شده و از نگاه واشنگتن دیگر برجامی در کار نیست، کمیته تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران باید کار خود را از سر بگیرد.
این استدلال اما توجیهی منطقی برای رفتار ضدایرانی دامنه دار آمریکا نبود. چرا که همه جهان بر خروج یکجانبه آمریکا از توافق هسته ای و فشار تحریم برای رفتار مشابه از سوی ایران واقف بودند. از این رو تنها ۱۰ کشور با این دیدگاه آمریکا همراهی کردند و ۱۱۰ کشور مخالف این طرح بودند. در این میان ۳۲ کشور نیز به طرح مذکور رای ممتنع دادند.
در مجموع تغییر رویکرد دولت جدید آمریکا و تلاش تیم بایدن برای احیای برجام بیش از آنکه منبعث از رویکرد دموکرات ها باشد به خاطر تجربه ای است که آنها از چهار سال مواجهه شدید دولت ترامپ با ایران کسب کرده اند. از این رو دولت بایدن بجای اینکه مسیر بُن بست چهار سال گذشته را بپیماید، مسیر دیگری را در پیش گرفته است؛ مسیری که احیای برجام و بازگشت آمریکا به توافق از آن می گذرد.
