طی روزهای گذشته رسانه‌ها گزارش داده‌اند دولت کشور کانادا در اقدامی خلاف عرف بین‌المللی یک بار دیگر اعلام کرده با درخواست ایران برای برگزاری سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری در آن کشور موافقت نکرده است.
«سید اسماعیل موسوی»، سخنگوی ستاد انتخابات کشور درباره عدم همراهی دولت کانادا در برگزاری مستقیم انتخابات ریاست جمهوری دوره سیزدهم در خاک آن کشور گفته این موضوع از طریق نمایندگی دائم ایران در تماس با سفیر کانادا در سازمان ملل مورد پیگیری قرار گرفته است.
موسوی با بیان اینکه با درخواست سفیر کانادا، یادداشتی در این خصوص از سوی وزارت امور خارجه تنظیم و برای تحویل به دولت کانادا به سفارت سوئیس به عنوان حافظ منافع کانادا در تهران تحویل داده شده تصریح کرد: «متاسفانه تاکنون پاسخ درخور و لازم از سوی دولت کانادا در راستای برگزاری انتخابات مستقیم ریاست جمهوری در این کشور دریافت نشده است.»
این اقدام دولت کانادا، البته مسبوق به سابقه است؛ اتاوا در انتخابات سال‌های 1392 و 1396 هم همکاری‌های لازم را برای مشارکت صدها هزار ایرانی ساکن این کشور در انتخابات ایران به عمل نیاورد؛ هر چند که در آن دو انتخابات تلاش کرد با بهانه‌هایی مثل اقدام دیرتر از موعد ایران یا تعلل در دایر کردن صندوق‌های رأی، تهران را مقصر اقدامات خارج از عرف خودش جلوه دهد.
مثلاً در یازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری در سال 1392، با آنکه «کاظم سجادی»، مدیر کل وقت امور ایرانیان خارج از کشور از کانادا به دلیل دایر نکردن صندوق رأی در آن کشور انتقاد کرده بود، وزارت خارجه کانادا در بیانیه‌ای مدعی شده بود دولت ایران اقدامی برای دایر کردن صندوق‌های رأی نکرده است. کانادا در آن بیانیه، در کمال تعجب مدعی شده بود اینکه ایران اقدامی در جهت دایر کردن صندوق رأی در آن کشور نکرده «نشان می‌دهد که حکومت ایران انتخابات را تبلیغاتی پوچ می‌داند.»
در انتخابات سال 1396، دولت کانادا مدعی شده بود ایران دیرتر از موعد مناسب اقدام کرده و اتاوا به همین دلیل قادر به فراهم کردن تسهیلات لازم نبوده است. وزیر خارجه کانادا در آن زمان گفته بود که از اهمیت این انتخابات برای مردم ایران آگاه است اما برای ایجاد مراکز اخذ رای در کانادا رفع "برخی مشکلات فنی" ضرورت دارد.
در عرصه بین‌الملل، قوانین مشخص و مورد تأیید عموم درباره اینکه کشورها باید در چه شرایطی انتخابات سایر کشورها را در خاک خودشان برگزار کنند و آیا باید این کار را انجام دهند یا خیر، وجود ندارد و این مسئله تا حد زیادی به روابط دوجانبه میان کشورهای متبوع بستگی دارد.
روابط ایران و کانادا در سال 2012 میلادی قطع و دفاتر دیپلماتیک دو طرف در کشورهای یکدیگر بسته شد. در آن زمان، وزیر خارجه سابق کانادا با خط گرفتن از رژیم صهیونیستی جمهوری اسلامی ایران را «بزرگترین خطر و تهدید برای صلح و امنیت» توصیف کرد. دولت کانادا از آن زمان به بعد سعی کرده در انتخابات ایران تشکیک کرده و فعالانه در جهت تضعیف مردم‌سالاری در کشورمان حرکت کند.
پس از انتخاب «جاستین ترودو» به سمت نخست‌وزیر کانادا در سال 2015، او برای برقراری رابطه دیپلماتیک با ایران ابراز تمایل کرد و مذاکرات میان تهران و اتاوا برای از سرگیری روابط آغاز شد؛ اما اکنون که حدود 6 سال از روی کار آمدن دولت اصطلاحاً میانه رو «ترودو» در کانادا می‌گذرد کماکان روابط دیپلماتیک میان تهران و اتاوا از سر گرفته نشده است.
با وجود این، صرفنظر از نبود قوانین مشخص بین‌المللی در این حوزه، در سال‌های گذشته پدیده‌هایی مانند گسترش مهاجرت یا افزایش سفر و کار به کشورهای دیگر در پرتو جهانی‌شدن ضرورت اقدام کشورها برای تضمین حق رأی برای ساکنان کشورهای دیگر در خاک آن کشورها را به یک عرف تبدیل کرده؛ از منظر حقوق بین الملل تبعه هر کشوری حق دارد در سرنوشت کشور خود مداخله داشته باشد و بحث نزاکت سیاسی هم ایجاب می‌کند که کشورها برای تعامل با یکدیگر به اتباع کشورهای دیگر اجازه دهند که حقشان اعمال شود و این مسئله به خصوص برای کشورهایی مانند کانادا که خودشان را در جایگاه داور و تراز دموکراسی در دیگر کشورها می‌نشانند اهمیت مضاعفی پیدا می‌کند.
اقدام دولت کانادا در مانع‌تراشی برای رأی دادن بیش از 400 هزار ایرانی ساکن در آن کشور در حالی صورت می‌گیرد که مقام‌های دولت این کشور بارها تلاش کرده‌‌اند خودشان را مدافع حقوق شهروندی مردم ایران جا بزنند. کانادا باید بین حمایت از دموکراسی و سلب حق دموکراسی از صدها هزار شهروند یکی را گزینش کند.
«حشمت‌الله فلاحت‌پیشه»، نماینده سابق مجلس شورای اسلامی هنگام برگزاری انتخابات 4 سال پیش به این نوع رفتارهای متناقض کانادا در سیاست بین‌الملل اشاره کرده و گفته بود: «کانادا در تقسیم کاری که با کشورهای غربی برای فشار به ایران داشته است، مسئول پرونده‌های حقوق بشری ایران شد در حالی که امروز مهم ترین نقض حقوق بشر یعنی ممانعت از مشارکت سیاسی اتباع یک کشور را انجام می دهد.»
نداشتن حاکمیت مستقل و دنباله‌روی از آمریکا برای تضعیف انتخابات ایران از جمله دلایل رفتارهای اتاوا در این زمینه قلمداد می‌شود. «محمدجواد جمالی نوبندگانی»، نماینده سابق مجلس شورای اسلامی ضمن تکرار و تأیید بخشی از نظر آقای فلاحت‌پیشه گفته است: «کانادا هیچ گاه روابط خود با ایران را مستقل از آمریکا تعریف نکرده و وابستگی کامل به سیاست های این کشور داشته است. در تقسیم کاری که غربی‌ها برای پرونده‌سازی علیه ایران انجام داده‌اند، کانادا مسئول ساخت پرونده‌های واهی حقوق بشری علیه جمهوری اسلامی است و در این خصو قطعنامه‌های زیادی علیه کشورمان منتشر کرده است.»
نوبندگانی مقصود کانادا از چنین رفتارهایی را این دانسته که انتخابات را تحت‌الشعاع مسائل حقوق بشری قرار دهد. او می‌گویند: «بسیاری از ایرانیان مقیم کانادا نیروهای نخبه و تأثیرگذار هستند و یکی از دلایلی که این کشور اقدام به منع برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ایران در این کشور می کند این است که انتخابات را تحت الشعاع مسائل حقوق بشری قرار دهد در حالی که در واقع کاناداست که نقض حقوق بشر می کند.»
