محمد زینالی اُناری پژوهشگر فرهنگ عامه در یاداشت خود به نقل از روزنامه ایران در خصوص اینکه خانه به مثابه قلمرو اجتماعی است، اظهار کرد: ازنظر ریخت شناسی اجتماعی، واحد اجتماعی منسجم ما در دوره ی پیش از آغاز عصر جدید، شبکه های طایفه ایلی به همراه دو یا سه تجمّع روستایی و سازمانی منسجم از محله های شهری بود. مدت ها بعد، نوسازی شهری صورت دیگری از نظام اجتماعی را رقم زده و خیابان را جایگزین کوچه و به تدریج مجتمع ها، شهرکها و بلوارها را جایگزین محله های در هم تنیده ی شهری کرده و همه را به سوی خود فرا خواند. این تحول که بازارهای شهری میراث جبّه های اولیه ی تجارت شهری بودند، تداوم یافته و به شکل گیری اجتماع های تجارتی شهری ما انجامیدند. به موازات همین تحولات خانواده ی ایرانی هم از خویشاوندی گسترده به خانواده ی هسته ای حال حاضر تغییر شکل داد.
به گفته این جامعه شناس، اما این گذار به صورت کامل رخ نداده و ما سال های سال با «خانواده ی کشسان» یعنی خانواده ی هسته ای مستقر در شهرهای بزرگ ولی دور از بستر اولیه اش در روستا مواجه بودیم که تعلق شدیدی به رجعت به بسترش در اعیاد و تعطیلات داشت. لذا در کنار این که فضاهای مشترک میان مجتمع ها و شهرک ها به عنوان قلمروهای اجتماعی جدید به شمار می روند، موجودیت و تعلق خانواده های هسته ای هم به شدت وابسته به بستر اولیه ی مهاجر فرست و شکل دادن به ساختار خانواده ی گسترده در اعیاد و تطعیلات بود تا جایی که به تدریج به گفتمان مسلط زیست آئینی خانواده ی ایرانی تبدیل شد. اما کرونا بی توجه به این عادت ها و آئین ها، قلمروهای اجتماعی و تجمع خاندانی را در هم کوبیده و به سرعت آن ها را به تاریخی دوردست پرتاب کرد. تنها چیزی که فعلا مانده ارج و قرب «خانه»ی شخصی و در نتیجه خودآئین شدن خانواده ی هسته ای است.
زینالی اضافه کرد: اگر یک زمانی شکل آئینی «شب یلدا» در گرو کارکرد آئینی و مناسبتی خانواده ی گسترده و باز گشتن همه به آغوش خانواده های پدری و حلقه زدن دور سفره ی حاج خانم، آقاجون و ردیف نشستن برادران و اقوام در تقویم ویژه ی سال بود، امروز، این شکل نه تنها فرو پاشیده، بلکه از نقطه نظر بهداشتی، زندگی سالم و رعایت دستورالعمل های بهداشتی، «تابو» محسوب می شود. اینک دید و بازدید حضوری میتواند به مثابه ی خیانت به جامعه و جنگ پنهان علیه سلامتی هنگانی محسوب شود.
این پژوهشگر خاطرنشان کرد: خانه ی شخصی، در کنار قلمروی ارتباطی در فضاهای جدید شبکه ای، به قلمروی بنیانی تعامل اجتماعی تبدیل شده و این بار آئینی چون شب یلدا، همچون تجربه ی نوروز، با محوریت سفره ی آن برگزار خواهد شد. اما باید گفت که سفره های بزرگ شب یلدا، هنوز محو نشده اند و می توان با خلاقیت با ارسال پستی هدایا به صورت سفره های فرزندان تکثیر شوند. اینک، به جای پدربزرگ ها و مادر بزرگ ها، لازم است که همسران نوگرای خانواده های هسته ای نبض جریان ها و آئین های اجتماعی را ازدل خانه به دست گرفته و خود را و خویشاوندان خود را از خطر بیماری «کرونا» مصون دارند.
انتهای پیام
