نامش اصفهان است و نصف جهان، همان شهر زیبای پر رمز و راز که زاینده رودش براستی زاینده بود، از آن روزگاران خاطره انگیز اکنون تنها داغ عطش است که بر پیشانی این کهن دیار نشسته، غمنامه سترگی که سال‌ها زایش و جوشش آب را از ساحت چشمان مردمش زدوده است. دیگر خبری از آن همه سمفونی دل انگیز رود و سنگ نیست، زاینده رود بی رمق تر از همیشه گاهی هست گاهی نیست و در این میان گویی رخسار اصفهان از همیشه اندوهبارتر است.
تا اینکه خبر آمد آب عزم هجرت دارد، این بار پاقدم خلیج فارس به قلب کویر نوید روزهایی بهتر می دهد، گویی قرار است باری از رنج بی آبی این خطه برداشته شود، شاید زاینده رود از قهر دیرینه بازگردد، شاید آن موقع که آب‌های نیلگون خلیج همیشه فارس به رگ‌های خشکیده نصف جهان حیات بخشد، مجالی باشد برای آنکه زاینده رودِ رنجور دمی بیاساید و خنکای آب قدری بیشتر کهنه زخم های زانوان سی و سه پل و خواجو را نوازش کند.
عملیات اجرای ابرپروژه انتقال آب خلیج فارس به فلات مرکزی ایران، در دولت یازدهم آغاز شد و به دنبال آن رییس جمهوری ۴۰۰ میلیون دلار تسهیلات از صندوق توسعه ملی برای این طرح اخذ کرد، به جز این تسهیلات که اقساط آن نیز پرداخت می‌شود، بقیه هزینه‌ها توسط شرکت‌های بزرگ معدنی کشور و بخش خصوصی تامین می‌شود.
با اجرای این طرح در مجموع ۵۵۰ میلیون مترمکعب آب از خلیج فارس به فلات مرکزی انتقال می‌یابد که از این مقدار ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب سهم صنایع استان اصفهان است؛ برای این طرح کلان و ملی بازه پنج ساله تعریف شده است. این طرح در مجموع برای ۷۰ هزار نفر اشتغالزایی دارد. یازده مسیر مختلف برای انتقال آب در چارچوب این طرح توسط شرکت مشاور بررسی شده و در نهایت کوتاهترین و ارزانترین مسیری که نیاز به پمپاژ کمتری دارد و مشکلات زیست محیطی و اجتماعی پایین‌تری خواهد داشت، انتخاب شده است و اقدامات لازم برای آغاز اجرای این طرح که از پیوست‌های زیست محیطی، اجتماعی و امنیتی برخوردار است، انجام گرفت.
خط اول این طرح ۲۴ اسفند ۹۸، از گل گهر تا مس سرچشمه و از مس سرچشمه به چادرملو اردکان توسط رییس جمهوری افتتاح شد. همچنین اسفند سال قبل، قطعه ۲ خط یک انتقال آب خلیج فارس به سرچشمه و قطعه سه خط یک انتقال آب خلیج فارس به اردکان (چادرملو) به بهره‌برداری رسید؛ عملیات اجرای خط دوم نیز از سال گذشته آغاز شد که در آن آب از هرمزگان به کرمان و خراسان جنوبی و سرانجام خراسان رضوی (مشهد) می‌رود و به معادن سنگان می‌رسد.
گام(فاز)های یک، دو و سه به طول ۸۲۰ کیلومتر با ۱۲ باب ایستگاه پمپاژ، با حجم سرمایه‌گذاری ۲۰ هزار میلیارد تومانی اجرایی شده که پتانسیل اشتغالزایی آن در دوران ساخت(تاریخ شروع ۱۳۹۱ و تاریخ اتمام ۱۳۹۹) ۱۶ هزار نفر برآورد شده است.
در خط دوم انتقال آب خلیج فارس به استان‌های کرمان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی، پیش‌بینی و این طرح به طول یک‌هزار و ۵۵۰ کیلومتر با ۱۸ ایستگاه پمپاژ آب، با سرمایه ۴۷ هزار میلیارد تومان، اجرایی و برای ۳۰ هزار نفر اشتغالزایی بدنبال دارد. تاریخ شروع این طرح امسال و تاریخ پایان آن ۱۴۰۴ پیش بینی شده است.
در خط سوم آب خلیج‌فارس به استان‌های یزد و اصفهان منتقل می‌شود. این طرح به طول ۹۱۰ کیلومتر با ۱۰ ایستگاه پمپاژ آب، با سرمایه‌گذاری ۳۵ هزار میلیارد تومانی اجرایی شده و برای ۱۴ هزار نفر اشتغالزایی بدنبال دارد. تاریخ شروع این طرح امسال و تاریخ پایان آن ۱۴۰۴ پیش بینی شده است.
در خط چهارم انتقال آب دریای عمان به استان سیستان و بلوچستان پیش‌بینی شده است. این طرح به طول ۸۲۰ کیلومتر با ۱۱ ایستگاه پمپاژ آب با سرمایه‌گذاری ۳۹ هزار میلیارد تومان اجرایی شده و برای ۱۰ هزار نفر اشتغالزایی بدنبال دارد. تاریخ شروع این طرح امسال و تاریخ پایان آن ۱۴۰۴ پیش بینی شده است.
رییس جمهوری ۴۰۰ میلیون دلار تسهیلات از صندوق توسعه ملی برای این طرح اخذ کرد،به جز این تسهیلات که اقساط آن نیز پرداخت می‌شود، بقیه هزینه‌ها توسط شرکت‌های بزرگ معدنی کشور و بخش خصوصی تامین می‌شود. برای این طرح ۱۲۸ هزارمیلیارد تومان اعتبار پیش‌بینی شده و در زمان حاضر سهامداران عمده شرکت تامین آب اصفهان صفه به عنوان مجری طرح انتقال آب خلیج فارس به این دیار، مجتمع فولاد مبارکه، پالایشگاه اصفهان، ذوب‌آهن، شهرداری، اتاق بازرگانی و سازمان همیاری شهرداری‌های اصفهان است.
پروژه انتقال آب از استان هرمزگان آغاز می‌شود و در مسیر کرمان و خراسان جنوبی به خراسان رضوی انتقال خواهد یافت و می‌تواند به توسعه صنایع گلخانه‌ای و واحدهای صنعتی و معدنی بزرگ این استان‌ها کمک کند.
اجرای این طرح‌ها که در مجموع با لوله‌گذاری به طول سه هزار و ۷۰۰ کیلومتر، آب خلیج فارس و دریای عمان را به هفت استان هرمزگان، کرمان، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، یزد، اصفهان و سیستان و بلوچستان منتقل می‌کند.
مردم به جوسازی‌ها اعتنا نکنند
آنطور که عباس رضایی استاندار اصفهان مطرح کرده است انتقال آب از خلیج فارس به‌عنوان قدمی بسیار مثبت و آرزوی دیرینه مردم اصفهان به شمار می‌رود که در آینده نزدیک محقق خواهد شد.
به گفته وی همه کارهای لازم برای اجرای این طرح در زمینه تخصیص منابع بصورت قانونی و علمی و بر اساس پیوست‌های مختلف انجام شده، این طرح مانع از پیگیری حق‌آبه کشاورزان و تخصیص آب از بهشت‌آباد نخواهد شد و مردم نباید به جوسازی‌ها در فضای مجازی توجهی داشته باشند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد انتقال آب بین حوضه‌ای برای مثال در ایالت‌هایی از آمریکا و در مناطقی از چین و هند و کشورهای اروپایی مانند اسپانیا در سال ها و دهه های گذشته انجام شده است اما با این حال این طرح ها چالش‌هایی نیز دارند.
چالش‌های طرح قابل مدیریت است
کارشناسان اجرای این طرح را از اقدامات مهم دولت برای مناطق مرکزی ایران برشمردند و تاکید کردند در اجرای آن باید همه اصول علمی و اصولی مربوط بیشتر مورد بررسی دقیق قرار گیرد چرا که با این اقدام دولت یکی از چالش‌های اساسی استان اصفهان که کم آبی است برطرف خواهد شد.
یکی از چالش‌هایی که در انتقال آب بین حوضه‌ای برای مقصد به وجود می‌آید عادت کردن به این آب است به این معنا که پس از انتقال آب شاهد توسعه صنعت، کشاورزی و جوامع شهری و روستایی در مقصد هستیم که این خود سبب افزایش مصارف می‌شود که در درازمدت دوباره کاهش و کمبود منابع آبی را در پی خواهد داشت.
این را علیرضا گوهری استادیار گروه مهندسی آب و عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان به ایرنا گفت و افزود: مهمترین راهکار برای مدیریت عرضه و مصرف در گیرنده و در مقصد تامین آب این است که پس از انتقال آب از خلیج فارس به اصفهان در مدیریت مصرف و کنترل آن بکوشیم.
این پژوهشگر آب به معیارهای یونسکو برای انتقال آب بین حوضه‌ای اشاره و بیان کرد: سرزمین مبداء نباید در کوتاه یا در دراز مدت دچار کمبود آب شود به این معنا که نباید به گونه‌ای آب را انتقال دهیم که بعد از چند سال، مبداء مشکلات آبی و کمبود پیدا کند، همچنین مناقشات و تعارضات نباید بین دهنده و گیرنده آب به وجود آید و حتی اگر این موارد نیز وجود داشت باید به گونه‌ای باشد که در بین ۲ ناحیه تقسیم شود و یک طرف ضرر و طرف دیگر سود کامل را نبرد.
از آنجا که سهم صنایع مستقر در اصفهان در بروز کم آبی و تشدید پیامدهای خشکسالی در این خطه تاثیر داشته است، انتقال آب از خلیج فارس به اصفهان راه میان بری برای رفع این مشکل خواهد بود. مساله ای که به‌خصوص در سال های اخیر انتقاد بسیاری از فعالان محیط زیست و دوستداران زاینده رود را به دنبال داشته است.
حیات صنعت نیازمند آب پایدار است
مدیر ارشد خدمات فنی و پشتیبانی شرکت فولاد مبارکه در این پیوند به ایرنا گفت: یکی از نیازهای اساسی فرایند تولید فولاد، آب پایدار است، درحالی که در سال‌های اخیر نوسانات زیادی در بارش‌ها داشتیم و همین موضوع شرکت فولاد مبارکه را برآن داشت که در ابرپروژه طرح انتقال آب خلیج فارس به اصفهان مشارکت داشته باشد تا آب پایدار را از دریا تامین کند.
وی در گفت و گو با ایرنا افزود: عملیات انتقال آب خلیج فارس به اصفهان تنها با اهداف صنعتی و معدنی انجام می‌شود و سهم شرکت فولاد مبارکه در این طرح در میان سهامداران از همه بیشتر است.
به گفته مسوولان، طرح انتقال آب خلیج فارس به اصفهان تنها با اهداف صنعتی و معدنی دنبال می‌شود و با تامین آب پایدار صنایع از این طرح می‌توان به بخشی از نیاز کشاورزی پاسخ داد.
کارشناسان مشکلانی مانند خشکی‌های دوره‌ای رودخانه زاینده‌رود،کاهش تخصیص آب کشاورزی،فرونشست زمین،ریزگردها،مشکلات عدیده زیست محیطی بخصوص برای تالاب بین المللی گاوخونی ، کاهش افزون بر ۵۰ درصدی بارش‌ها و کم شدن میزان ذخیره سد زاینده‌رود را از مهترین آلام اصفهان می دانند که با اجرای این طرح کاهش می‌یابد.
متخصصان امر همچنین کاهش برداشت از منابع آب سطحی به ویژه زاینده رود و آب‌های زیر زمینی، افزایش تولید و بهبود فعالیت صنعتی، فعالیت با ظرفیت کامل کارخانه‌ها ، دستیابی به منابع آبی پایدار، ایجاد تحول اقتصادی در منطقه فلات مرکزی و استان‌های مسیر خط انتقال (هرمزگان، کرمان، یزد، اصفهان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی) ، رشد صنایع معدنی به عنوان جایگزین مناسب نفت اشتغالزایی، ظرفیت‌سازی و بهره‌گیری از قابلیت‌های بومی، تثبیت جمعیت ساکن مناطق فلات مرکزی و شرق کشورری، تاثیر غیر مستقیم بر بخش کشاورزی و ارزانی ۲۰ درصدی آب استحصال شده در این پروژه در مقایسه با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس از جمله عمان و امارات را از مهترین کارکردها و مزایای این طرح ها برشمرده اند.
اگرچه به گفته مسوولان تنها بخش صنعت ازنتایج این طرح مهم نفع خواهد برد اما این آب از مقدار برداشت‌ها از منابع آبی سطحی به‌ویژه رودخانه زاینده‌رود و آب های زیرزمینی خواهد کاست که در مجموع امکانی مطلوب برای کاهش مشکلات این ناحیه کم آب خواهد بود. استان صنعتی اصفهان که نقش بسزایی در تولید و تامین انواع محصولات، قطعات تجهیزات صنعت کشور ایفا می‌کند با استفاده از این آب جهت افزایش تولید خواهد توانست چرخ صنعت کشور را نیز بیش از گذشته به حرکت درآورد.
زاینده‌رود، جلوه تاریخ و تمدن نصف جهان وسرچشمه حیات این خطه، به طول افزون بر ۴۰۰ کیلومتر بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران است که دهه اخیر، به علت برداشت‌های غیرقانونی در بالادست، انتقال آب به حوضه دیگر، تراکم جمعیت و کاهش نسبی بارندگی‌ها، به یک رودخانه با جریان دوره‌ای تبدیل شده است.
استان اصفهان با ۲۴ شهرستان و بیش از پنج میلیون نفر جمعیت، بیش از ۹ هزار واحد تولیدی کوچک و بزرگ با سرمایه ۲۲۱ هزار میلیارد ریال با اشتغال ۲۶۳ هزار نفر، حدود ۸۴۰ معدن در حال بهره برداری با سرمایه گذاری بیش از ۱۰ هزار میلیارد ریال همچنین حدود ۱۸۰ هزار واحد صنفی دارد.
