در حالی که بررسی‌ها نشان می‌دهد بازار غیر رسمی فروش ۲۵ تا ۶۰ میلیون تومانی واکسن کرونای فایزر در تهران راه افتاده است، سخنگوی سازمان غذا و دارو بدون رد این موضوع تاکید کرد هرگونه تزریق واکسن فایزر ممنوع بوده و تمام عوامل آن اعم از وارد کننده، قاچاقچی به شمار می‌آیند.
در حالی که طی چند هفته گذشته خبرهایی مبنی بر توقف واکسیناسیون در ایران به علت کمبود واکسن منتشر شده، بررسی‌های روزنامه همشهری نشان می‌دهد بازار تزریق واکسن آمریکایی فایزر در تهران رونق گرفته است. این روزنامه گزارشی در این باره منتشر ساخته و در آن گفته بازاریاب‌ها به شکل محتاطانه برای جذب متقاضیان واکسن اقدام کرده و درصورت معرفی از سوی افراد مورد اعتماد آن‌ها، با ارائه کدملی، شماره گذرنامه و تشکیل یک گروه ۵ تا ۶ نفره، آن‌ها را به دفاتر و مطب‌های تزریق واکسن معرفی می‌کنند.
در این مطب‌ها، یخچال‌های پیشرفته‌ای برای نگهداری از واکسن‌ها که ادعا می‌شود فایزر است قرار دارد و تزریق از سوی افرادی که در کار تزریقات هستند انجام می‌شود. همان جا هم کارت واکسن که مهر وزارت بهداشت کردستان عراق را دارد، به افراد داده می‌شود.
قیمت هر دو دوز واکسن ۲۵ تا ۶۰ میلیون تومان بوده که با توجه به معرف، بازاریاب و محل تزریق متفاوت است. همه این‌ها در شرایطی است که با توجه به حفظ زنجیره سرد واکسن فایزر و نگهداری آن در مخازن سرمایشی پیشرفته، حالا هشدارها نسبت به کیفیت این واکسن‌ها و تقلبی‌بودن آن‌ها بالا رفته است.
طبق بررسی‌های صورت گرفته خبرنگار همشهری، شرط حضور در دفاتر تزریق واکسن کرونا حضور ۵ نفر برای انجام اقدامات اولیه واکسیناسیون است زیرا هر شیشه واکسن برای ۵ تا ۶ نفر مورد استفاده قرار می‌گیرد و در صورت کم بودن تعداد افراد، امکان واکسیناسیون وجود ندارد.
طبق توضیحات متصدی، هر ویال (شیشه واکسن) ۲۵ میلیون تومان بوده که ۱۶ میلیون برای دوز اول و الباقی هنگام تزریق دوز دوم دریافت می‌شود. وی برای رفع نگرانی متقاضیان درباره کیفیت واکسن می‌گوید:
«اگر زنجیره سرمای این واکسن رعایت نشده باشد، زمانی که با سرم مخلوط شود، کف می‌کند و زردرنگ می‌شود. همچنین زمانی که ویال را جلوی خودتان از یخچال خارج می‌کنیم، پس از قرارگرفتن در معرض دمای هوای معمولی اتاق اگر زنجیره سرمای آن حفظ نشده باشد، لیبل (برچسب) آن جدا می‌شود. یک نکته دیگر این که واکسن‌های اصلی هنگام بازشدن صدایی مثل بازشدن در نوشابه دارند و اگر با هدف پرکردن مایعی غیر از مایع واکسن اصلی در آن قبلا باز شده باشد، هنگام بازشدن از سوی ما صدایی نخواهد داشت.»
متصدی با نشان دادن کارت‌های مخصوص، ادعا می‌کند این‌ها کارت واکسن است که مهر وزارت بهداشت کردستان عراق را داشته و شماره گذرنامه افراد دریافت کننده واکسن روی آن ثبت می‌شود. شماره ملی هم برای آینده و در صورت آزادسازی واردات فایزر به کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اما آنطور که همشهری نوشته، فروش و تزریق واکسن فایزر تنها به یک مرکز ختم نمی‌شود و در یکی از مطب‌های خصوصی هم تزریق فایزر با قیمت بالاتری صورت می‌پذیرد. دو دوز این واکسن‌ها که ادعا می‌شود از امارات وارد می‌شوند، ۳۰ میلیون تومان است و تمام مبلغ در ابتدا دریافت می‌شود.
همچنین همشهری در گزارش خود ذکر کرده که در یکی از باشگاه‌های ورزشی تهران نیز چندین نفر ادعا کرده‌اند که واکسن فایزر به آن‌ها تزریق شده است.
«کیانوش جهانپور»، مدیر روابط‌عمومی وزارت بهداشت و سخنگوی سازمان غذا و دارو طی مصاحبه‌ای بدون این که فعالیت این مراکز را رد کند، تاکید کرد هرگونه تزریق واکسن فایزر ممنوع بوده و وارد کننده و تمام عوامل آن قاچاقچی به شمار می‌روند.
او با اشاره به این که شهروندان عراقی از زدن واکسن فایزر سرباز می‌زنند، احتمال ورود این واکسن از مرز عراق را رد نکرد و می‌گوید امکان انتقال واکسن فایزر با شرایط خاصی که دارد، وجود ندارد و حتی می‌تواند خطرات جانی برای افراد تزریق‌کننده به‌دنبال داشته باشد:
«موضوعی که باید به آن توجه کرد، این است که زنجیره سرد واکسن فایزر، دمای منفی ۶۰ تا ۷۰ درجه سانتی‌گراد است و به این دلیل، امکان جابه‌جایی آن با این شرایط در هیچ محموله و کانتینری وجود ندارد. تامین تجهیزات و نبود زنجیره سرد و نداشتن یخچال‌های مخصوص از جمله موضوعاتی است که سبب می‌شود نتوان واکسن فایزر را به‌راحتی جابه‌جا کرد و با فرض اینکه واکسن کنونی، فایزر هم باشد در جابه‌جایی به‌طور قطع اثربخشی خود را از دست داده است.»
جهانپور با تاکید بر این که واکسن مورد ادعای این افراد از نظر وزارت بهداشت غیرقابل مصرف است، از عوامل انتظامی، امنیتی و قضایی خواست تا این گونه فعالیت‌ها را شناسایی و با آن‌ها برخورد کنند.
«محمود هادی‌پور»، کارشناس دارو و داروخانه‌دار نیز نسبت به سلامت این واکسن‌ها تردید دارد. او با بیان این که برخی از افراد اعلام کرده‌اند که واکسنی که برایشان تزریق شده در یخچال‌های ساید بای ساید نگهداری می‌شدند، می‌گوید اگر ورود این واکسن ممنوع نبود، امکان اطمینان پیدا کردن از سلامت واکسن‌ها، حفظ زنجیره سرد آن‌ها و ... وجود داشت.
هادی‌پور با تاکید بر این که ایران تا امروز یکی از ضعیف‌ترین کشورها از نظر واکسیناسیون عمومی بوده، می‌گوید همین عامل سبب شده تا مردم به سمت بازارهای زیرزمینی بروند.
به اعتقاد وی اگر اجازه واردات واکسن به بخش‌های خصوصی و با ارز آزاد داده می‌شد، عده‌ای این واکسن‌ها را تزریق کرده و ایمنی برای گروهی ایجاد می‌شد. اما اکنون با مشخص نبودن نحوه ورود و نگهداری واکسن‌ها، سلامت مردم به خطر افتاده و ممنوعیت‌ها به سود گروهی خاص تمام شده است.
ماجرای واردات غیر قانونی، قاچاق، فروش و تزریق واکسن اما به شکل وسیع‌تر هم مطرح شده است. حتی شنیده می‌شود که این واکسن‌ها از مرزهای غربی از سوی کولبران بانه، مریوان و مهران قاچاق می‌شود؛ کولبرانی که البته به صراحت حمل و ورود واکسن را تایید یا رد نمی‌کنند؛ چراکه به گفته خودشان در برخی موارد از محتویات آن چه وارد می‌کنند، خبر ندارند.
یکی از واردکنندگان دارو هم این ماجرا را به طور ضمنی تایید کرده و می‌گوید عمدتا برای واردات داروی قاچاق به کشور سختگیری چندانی نمی‌شود و برخوردها بیشتر برای صادرات است.
به گفته وی درباره واکسن فایزر احتمال دارد قاچاق از مبادی کشورهایی ازجمله عراق، ترکیه و سپس امارات صورت گرفته باشد. کشورهایی که مردم‌شان اعتقاد چندانی به تزریق واکسن ندارند و واکسن‌های خریداری‌شده روی دست‌شان مانده به هر طریقی اقدام به فروش این واکسن‌ها به ایران می‌کنند.
مجتبی بوربور که عضو اتحادیه واردکنندگان داروست، می‌گوید به طور کلی ۴ مبدا ورود داروهای قاچاق به ایران وجود دارد که یکی از آن‌ها ترکیه است و دومی عراق، سومی کشور امارات و چهارمی آذربایجان است.
وی با تاکید بر این که داروی تقلبی و به دنبال آن واکسن تقلبی معضل دنیاست، معتقد است قاچاق ناشی از سیاست‌های اشتباه دولت‌هاست که بازار مصرف را به‌درستی مدیریت نمی‌کند و نیاز مردم به شکل منطقی و درست پاسخ داده نمی‌شود؛ به همین دلیل به دنبال مبادی دیگر برای تامین نیازش می‌رود.
