به هر روی بازار کج‌دار و مریز کتاب در ایران، معادلات عجیب و غریبی را از سر گذرانده و همچنان از سر می‌گذراند. پیش از این ناشران اصلی کتاب‌ها، از قاچاق آثار پرمخاطب در بازارهای غیررسمی و حتی رسمی گلایه می‌کردند. اگر کتاب در یک انتشاراتی به چاپ سوم و چهارم می‌‌رسید، قاچاقچی‌های بازار فرهنگ در کمترین زمان نسخه‌های کپی کتاب‌ها را بدون رعایت تشریفات قانونی و مالی و با نصف بهای کتاب اصلی، وارد بازار می‌کردند. بنابراین کمتر کتابی می‌توانست به صورت رسمی و در فضایی سالم به چاپ‌های متعدد برسد و سر از بساط قاچاق‌فروشی‌ها در نیاورد.
اما حالا بازی دیگری در بازار کتاب در جریان است. برخی ناشران برای فروش کتاب با تخفیفات ویژه قیمت‌های روی جلد کتاب را بالا زده و با تخفیف‌های باور نکردنی کتاب را به فروش می‌رسانند. خبرگزاری میزان در این باره نوشته: صنعت نشر دیر زمانی است که با چالش‌های متعددی دست و پنجه نرم می‌کند افزایش قیمت کاغذ طی دوسال اخیر همانند تبری بر پیکر صنعت نشر نفس تولید را بریده است. بسیاری از ناشران از قیمت کاغذ گله‌مند هستند و معتقدند هر گونه کم کاری یا تاخیر در انتشار کتاب‌ها به‌خاطر قیمت بالای کاغذ ایجاد شده است. براساس آمار‌های منتشر شده طی دو ماه ابتدایی سال ۱۴۰۰ مجموعا ۷ هزار و ۵۹۱ کتاب در حوزه‌های مختلف منتشر شده است که سهم ناشران تهرانی ۶ هزار و ۲۰۲ کتاب و سهم شهرستانی‌ها هزار و ۳۸۹ کتاب بوده در عین حال این آمار گویای روند فعالیت حوزه نشر است. کاهش تیراژ کتاب‌ها در کنار کاهش تعداد صفحات و کوچک‌تر شدن کلمات از حال و روز حوزه نشر خبر می‌دهد؛ براساس اطلاعات موجود در سال ۱۴۰۰ تعداد صفحات منتشر شده یک میلیون و ۵۱۰ هزار و ۱۱۱ بوده است که در مقایسه با سال گذشته این تاثیر در تعداد صفحات هم به خوبی نمایان است این درحالی است که میانگین صفحات منتشر شده در سال ۱۳۹۹ حدود ۲۰۷ بوده و در سال‌جاری ۱۸۲ صفحه ثبت شده است. باید توجه داشت که صنعت نشر با آسیب‌ها و چالش‌های دیگری نیز روبه‌رو شده و سوءاستفاد‌ه‌ها و کپی‌کاری‌هایی که برخی ناشرنما‌ها با کتاب‌سازی‌های متعدد انجام می‌دهند همچنین عملکرد برخی ناشران برای ترغیب مخاطب به خرید کتاب نیز در جای خود قابل‌توجه است. برخی ناشران برای فروش کتاب با تخفیفات ویژه قیمت‌های روی جلد کتاب را بالا زده و با تخفیف‌های باور نکردنی کتاب را به فروش می‌رسانند.
برخی از فعالان نشر، کمبود نقدینگی و زمان‌بر بودن خواب سرمایه را عاملی مهم در بی‌رغبتی ناشران در حوزه نشر می‌دانند در این راستا کمبود سرانه مطالعه و جایگزین شدن فضای مجازی به عنوان برترین سرگرمی سبب شده میزان خرید کتاب تا حدود زیادی کاهش یابد. همه این موارد ادامه حیات را برای تعدادی از انتشاراتی‌ها که ضعیف‌تر بوده سخت و دشوارتر کرده تا جایی که به‌رغم میل باطنی از این حوزه فاصله گرفته‌اند البته چالش ادامه فعالیت برای ناشران فعال و توانمند نیز وجود دارد و آنان را نیز به دشواری‌های فراوانی انداخته است، در این میان بخش خصوصی بیشترین صدمه را متحمل شده است.
احسان احمدی خاوه، نویسنده نیز با اشاره به نقش تسهیلات در برون‌رفت از فضای رکود ناشران گفت: انتشارات وارنا به عنوان یک ناشر نوپای شهرستانی حدود سه‌سال است که در ورامین فعالیت دارد و در این سه سال ۱۵ عنوان کتاب بیشتر نتوانستیم منتشر کنیم. تا این لحظه هم به‌رغم درخواست‌های ما و قول وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، هنوز ریالی تسهیلات دریافت نکرده‌ایم. اما به هر حال تسهیلات همان‌طور که از نامش بر می‌آید همیشه می‌تواند موجب تسهیل امور بشود؛ به شرطی که اولا نرخ سود آن کم باشد و ثانیا در بازپرداخت آن تنفس کافی به ناشر داده شود.
این نویسنده کتاب در ادامه بیان کرد: اگر به اعداد و ارقام تسهیلات اعلام شده دقت کنیم متوجه خواهیم شد که این طرح‌ها حتی در حد یک آسپرین بچه هم برای وضعیت رو به رکود نشر افاقه نمی‌کند. به عنوان مثال کل تسهیلاتی که مجمع ناشران انقلاب اسلامی برای ناشران در نظر گرفته است ۴۰ میلیارد تومان است. اگر قیمت کاغذ و چاپ و... را کنار هم بگذارید روشن است که این رقم به هیچ جا نمی‌رسد. تازه اگر به همه متقاضیان سقف وام یعنی ۱۰۰ میلیون تومان داده شود.
یک ناشر فعال درباره تصمیم برخی از ناشران درخصوص عدم چاپ کتاب جدید گفت: ما هم فقط به میزانی که از قبل کاغذ داشتیم، داریم کتاب چاپ می‌کنیم. افزایش قیمت کاغذ تاثیر بسیاری بر قیمت کتاب‌ها می‌گذارد که این امر در نهایت میزان خرید را کاهش خواهد داد. کتابی که قبلا مثلا ۱۰ هزار تومان بود، الان باید ۱۵ هزار تومان قیمت‌گذاری شود به همین دلیل فعلا دست نگه داشته‌ایم. کتاب‌هایی در دست داریم، اما به امید بهتر شدن اوضاع صبر می‌کنیم.
اکنون پس از پشت سر گذاشتن موج چهارم کرونا و تعطیلات پس از آن همچنان شاهد خواب بازار نشر هستیم و بسیاری از کتاب‌فروشی‌ها با مشکلات اقتصادی و کمبود مخاطب روبه‌رو هستند از سوی دیگر کارشناسان اقتصادی حوزه کاغذ نیز تاکید دارند که عدم واردات کاغذ با نرخ ارز نیمایی تاثیر بسیار محسوسی بر قیمت کاغذ خواهد گذاشت در این میان بسیاری از کتاب فروشی‌ها و مصرف‌کنندگان مستقیم کاغذ نگرانی خود را از افزایش این کالا اعلام کردند، زیرا آینده بازار این کالای استراتژیک را بسیار متزلزل قلمداد می‌کنند.
تعدادی از ناشران نیز فروش‌های فصلی کتاب را به عنوان راه‌حلی ارزنده و کاربردی و راهی برای ادامه حیات ناشران و کتاب‌فروشان دانسته که توانسته قدمی در راستای کاهش چالش‌ها برای آنان حساب شود.
