به گزارش برنا، متاسفانه با شکل‌گیری فضای مستاصلی که به واسطه شیوع کرونا و عدم حمایت‌های لازم در تئاتر شاهد هستیم به دنبال پیدا کردن راه‌ها و ایده‌های نجات‌دهنده، جواد انصافی، مریم کاظمی، گیتی قاسمی و مصطفی کوشکی در این خصوص با برنا صحبت کردند که در ادامه می خوانید:
کرونا برود تئاتر رونق پیدا می کند
جواد انصافی کارگردان، بازیگر و پژوهشگر تئاتر دارای آثاری از جمله نمایش های «نوروزخوانی»، «ننه سرما در نوروز»، که با نقش های "عبدلی"، "حاجی فیروز"، "عمو نوروز " شناخته می شود. وی در گفت‌وگو با خبرنگار برنا معتقد است: تئاتر در ایام کرونا تعطیل شد و از هنرمندانش حمایت نمی شود و برای برگزاری جشنواره ها به اجرای خیابانی بودجه اختصاص می یابد و مسئولین فرهنگی انتظار دارند هنرمندان تئاتر اجراها را رایگان برگزار کنند.
بسیاری معتقد هستند که با شیوع کرونا و وضعیتی که شکل گرفت آینده تئاتر برای همیشه دچار تحول شده است، پیش بینی شما از آینده تئاتر در روزگار کرونایی چیست؟
به نظرم تحول آنچنانی در تئاتر بوجود نیامده است ولی باید به شرایط قبلی خود برگردد. متاسفانه تئاتر تعطیل شده است و از هنرمندانش حمایتی نمی شود. حتی با این وجود اهالی تئاتر تصمیم داشتند در ایام کرونا تحولی به وجود بیاورند، اجراها را ضبط کنند و با حمایت ارشاد رایگان برای مردم پخش شود ولی مسئولین از این ایده حمایت مالی نکردند و حاضر نشدند در این زمینه اقداماتی انجام دهند.
در حالیکه تئاتر، مادر همه هنرها است و کشورهایی که تئاتر آنها رونق دارد از لحاظ فرهنگی بسیار غنی هستند. به جرات می توان گفت هر وقت زندگی مردم به حالت عادی خود برگردد تئاتر دوباره رونق پیدا می کند چون روح و روان مردم به تئاتر نیاز دارد. ارتباطات مردم دوباره با تئاتر برقرار می شود چون در نفس تنگاتنگی با مخاطب در ارتباط است و همین باعث می شود که حس ها را به یکدیگر منتقل کنند. در حالی که در تلویزیون و سینما این اتفاق نمی افتد چون ارتباط تنگاتنگی که بازیگر و مخاطب روی صحنه زنده تئاتر با تشویق، دست زدن و حتی سکوت به یکدیگر انتقال می دهند در فضای آنجا وجود ندارد. به نظرم در اولین فرصتی که کرونا ریشه کن شود و وضعیت به حالت عادی برگردیم مردم دوست دارند دوباره این ارتباط را برقرار کنند و به تماشای تئاتر بروند.
آیا آینده تئاتر در ایام کرونا دچار تحول می شود؟
به جرات می توان گفت هر وقت زندگی مردم به حالت عادی خود برگردد تئاتر دوباره رونق پیدا می کند چون مردم از لحاظ روحی و روانی به تئاتر نیاز دارند در واقع تئاتر مادر همه هنرها است حتی کشورهایی که تئاتر آنها رونق زیادی دارد از لحاظ فرهنگی بسیار غنی هستند و ارتباطات مردم دوباره با تئاتر برقرار می شود چرا که در نفس تنگاتنگی با مخاطب در ارتباط است و همین باعث می شود که حس ها را به یکدیگر منتقل کنند در حالی که در تلویزیون و سینما این اتفاق نمی افتد چون ارتباطات تنگاتنگی که بازیگر و مخاطب روی صحنه زنده تئاتر با تشویق، دست زدن و حتی سکوت به یکدیگر انتقال می دهند وجود ندارد. به نظرم اگر کرونا ریشه کن شود و به حالت عادی برگردیم مردم دوست دارند این ارتباط را برقرار کنند و مانند قبل به تماشای تئاتر بروند.
با توجه به شرایط کرونایی تا مدت ها نمی توان امیدوار بود که سالن های تئاتر به شرایط عادی بازگردند، به نظر شما ایده هایی چون تئاترهای خیابانی می توانند ناجی باشند تا تئاتر و فرهنگ تئاتر رفتن از یاد نرود؟
این پیشنهاد اهالی تئاتر بود، ولی مورد حمایت قرار نگرفت. اگر دولت می خواست تئاتر زنده و باقی بماند با کمک های مالی نمایش ها را به صورت فیلم می ساخت و ارتباط با تماشاگر را از آن طریق برقرار می کرد که اهالی تئاتر مجبور نباشند به سمت مشاغل پیش و پا افتاده ای مانند مسافرکشی و زیتون فروشی بروند که در شأن آنها نیست.
تئاتر خیابانی کمابیش ادامه دارد، ولی به حمایت شهرداری و میراث فرهنگی نیاز دارد. هنرمندان تئاتر می توانند آثار خوبی اجرا کنند اما از طرف مسئولان فرهنگی بودجه ای پرداخت نمی شود و می خواهند نمایش ها رایگان اجرا شود. البته برای برگزاری جشنواره حاضر به اختصاص بودجه شدند که نشان دهند جشنواره تعطیل نشده و اجراهای خیابانی برگزار شده است.
در صورتی که این اجراها می تواند ادامه داشته باشد. چون تئاتر خیابانی در این مرز و بوم سابقه بسیار دیرینه ای دارد. مانند آئین های نوروزی با عمو نوروز و حاجی فیروز، در آذربایجان تکمه چی ها بز می چرخانند و شعر می خوانند، در گیلان عروس گولی، در مازندران نوروز سلطان، در طالقان تا شمیرانات نوروز خوانی، در اراک و استان مرکزی آشتی و دوستی، در کردستان، به طرف لرستان و شیراز با آتش افروزی که می توان گفت همه اینها سابقه نمایش های خیابانی در ایران است و فرهنگ غنی پشت آن نهفته است حتی قادر است برای مردم موضوعات مختلفی را در زمینه فرهنگی بازگو کند و تحقق آن به حمایت شهرداری، میراث فرهنگی و فرهنگ و ارشاد اسلامی نیاز دارد.
در صورتی که قبل از کرونا، در سفرهایم به تایلند و هند وقتی به دهلی و تاج محل رفتم که کشورهای پیشرفته ای هم نیستند خجالت کشیدم که در مقایسه با تجهیزاتی که در اختیار داشتند چقدر از آنها عقب افتاده ایم در حالی که هندی ها خیلی هم پیشرفته نیستند. در آنجا سالنی مخصوص برای اجرای نمایش آئینی بودکه با دیالوگ ها با چندین زبان زنده دنیا از جمله فارسی دوبله شده بود بطوریکه آنها هندی بازی می کردند و ما فارسی می شنیدیم.
اما کشور ما برای معرفی نمایش های آئینی و ملی خود به توریست هاسالنی ندارد در صورتی که اگر چنین مکانی داشته باشیم می توان ماه های محرم و صفر تعزیه خوانی و در طول سال سیاه بازی، نقاله خوانی و پرده خوانی برگزار شود.
البته بارها از طرف اهالی تئاتر پیشنهاد ساخت و طراحی یک فضای سنتی با چند سالن برای اجرای مراسم های آئینی و رستوران کوچکی برای تهیه غذاهای اصیل ایرانی مانند دیزی و کوفته تبریزی، کشک بادمجان و... داده شد و همه این پیشنهاد را تایید می کنند ولی میراث فرهنگی واداره ارشاد اقدامی انجام نمی دهند.
در حالیکه قبل از انقلاب 3 سالن برای اجرای روزانه سیاه بازی وجود داشت. در خیابان لاله زار تئاتر نصر و دهقان هر شب سعدی افشار در نصر، سید حسین یوسفی در دهقان و موضع آب انبار مجید افشار هر شب سیاه بازی داشتند و مردم مهمان های خود را برای دیدن نمایش به آنجا می بردند.
به نظر شما چه ایده هایی می توانند فضای کاری امن ایجاد کنند تا امکان بهتر شدن وضعیت معیشتی هنرمندان تئاتر فراهم شود؟
گوش شنوایی برای شنیدن نیست. من به اعضای گروهم اجازه ندادم که تئاتر را رها کنند از آنها خواستم که با هم هماهنگ باشیم و برنامه ها و اجراهایمان را تنظیم کنیم. ولی به بقیه جوان های این هنر نمی دانم که چه بگویم چون اینها کار نداشتند.
امنیت شغلی یعنی سهم اهالی تئاتر در بودجه کشور
مریم کاظمی کارگردان و بازیگر تئاتر که نمایش‌هایی چون «رام کردن زن سرکش»، «دیوها و آدم‌ها» و «خوابگرد‌ها» را روی صحنه برده با اشاره به بحران شغلی که در عرصه تئاتر به دلیل شیوع ویروس کرونا به وجود آمده از ایجاد رانت در این شرایط هشدار داد و تأکید کرد که ایده‌هایی چون تئاتر خیابانی که از گذشته نیز وجود داشته نمی‌تواند ناجی تئاتر کشور در شرایط حاضر باشد. در ادامه گفت‌وگوی خبرنگار برنا با مریم کاظمی بازیگر، کارگردان و نویسنده تئاتر را می خوانید:
بسیاری معتقدند با شیوع کرونا و وضعیتی که شکل گرفت آینده تئاتر برای همیشه دچار تحول شده است، پیش بینی شما از آینده تئاتر در روزگار کرونایی چیست!؟ آیا با وضعیتی که شاهد هستیم می توان به این امیدوار بود که روزهای پیش از کرونا دوباره برگردند؟
در تئاتر هم مانند همه مشاغل آنقدر گرفتار معیشت و روزمره گی هستیم که دیر به خودمان می آییم که چه نقشی در این حرفه‌مان بازی می کنیم و در حال ساختن هستیم یا تخریب. وقتی همه چیز عادی بود می خواستیم در مسابقه برتری و دور زدن یکدیگر برنده باشیم تا عقب نمانیم، وقتی دوران همه گیری کرونا پیش آمد این بیماری بیشتر شد، زیرا در کنار روزمره گی ترس از آینده و نبود چشم انداز هم گریبان ما را گرفت.
بحران شغلی نه تنها در تئاتر بلکه در همه مشاغل ایران، مسیر ایجاد رانت را هموار می کند. چگونه می توان به خلاقیت و صداقت و اخلاق پایبند بود. زیربنای اقتصاد شغل ما آسیب دیده است، این ربطی به دوران کرونا ندارد. این دوران هم سپری خواهد شد، ولی شاید فرصتی به ما داده که مراقب باشیم. مصرف بی رویه آب هشدار بی آبی در آینده است، شاید کرونا هم هشدار رفتار حرفه ای ما است.
قطعا تا مدت ها نمی توان امیدوار بود که سالن‌های تئاتر به شرایط عادی بازگردند، به نظر شما ایده‌هایی چون تئاترهای خیابانی می‌توانند ناجی باشند تا تئاتر و فرهنگ تئاتر رفتن از یاد نرود؟
تئاترهای خیابانی یا بهتر بگوییم فضای باز ایده بازیابی شده یا کشف شده نیست که ناجی باشد. وجود داشته، هست و خواهد بود. فرهنگ اگر فرهنگ باشد یکروزه به دست نیامده که با اتفاقی مثل کرونا یا محدودیت رفتن به سالن های تئاتر از بین برود، چیزی که از بین می رود عادت است. عادت ها مقطعی و دنباله رو است. فرهنگ اصیل و مستقل است. فرهنگ منتظر می ماند عادت خود را با سرگرمی دیگری مشغول می کند نگران نباشیم.
بسیاری از اهالی تئاتر در شرایط حاضر به لحاظ معیشتی وضعیت خوبی ندارند و متاسفانه با طولانی شدن این وضعیت به حمایت‌های دولت هم نمی توان امیدوار بود. به نظر شما چه ایده‌هایی می‌توانند فضای کاری امن ایجاد کنند تا امکان بهتر شدن وضعیت معیشتی هنرمندان فراهم باشد و هم تئاتر زنده بماند؟
متاسفانه همواره فعالان مشاغل تئاتری از شرایط درآمدی خود شاکی بوده‌اند. هیچگاه شغلشان تامین کننده هزینه های زندگی آنها نبوده است. قبل از همه گیری کرونا هم دچار بحران بوده ایم و بارها در مورد عدم وجود امنیت شغلی فریاد زده ایم. امنیت شغلی این نیست که به ما پول بلاعوض بدهند.
امنیت شغلی یعنی در مقابل کار با توجه به تخصص و تجربه، دستمزد دریافت کنیم، به میزانی که نگران هزینه های زیربنایی زندگی نباشیم مثل هزینه های مسکن، بیمه و تغذیه. باید این حداقل متناسب با هزینه های جاری تامین شود، نه حتی به میزانی که ویلا بخریم و سفارش کالای لوکس بدهیم.
امنیت شغلی یعنی وقتی امکان کارکردن فراهم نیست، برای تامین هزینه های بنیادی دارای سهمی از بودجه و اقتصاد کشور باشیم.
پس در شرایط عادی باید کار و شغل تعریف شود و شامل امکانات فراگیر همگانی مشاغل شود و با تصویب قوانین مدون در روزهای بیکاری بتواند تامین کننده حداقل های ما باشد. زیرا در غیر اینصورت حرفه هنری مزدور می شود.
با ماسک می توان به تماشای تئاتر رفت
گیتی قاسمی بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون که در سال های اخیر با فیلم هایی چون «خروج در سینما» و با سریال هایی چون «سال های دور از خانه» درخشیده است. بازی در آثاری از جمله نمایش «اتاق عروس»، «آبی مایل به صورتی»، سریال های «زیر خاکی 2»، «پایتخت 1»، فیلم های سینمایی «جان دار» و «سد معبر» را در کارنامه دارد. وی با اشاره به اینکه جامعه تئاتر در ایام کرونا پیشکسوتان ارزشمندی را از دست داده اند و داغدار هستند برای از سرگیری دوباره اجراهای تئاتر و رونق این هنر خوشبین بود و با تاکید بر اینکه باورپذیری فیلم تئاتر نسبت به اجراهای خیابانی کمتر است. معتقد است با رعایت پروتکل های اجتماعی و ماسک می توان در ایام کرونا به تماشای تئاتر رفت.
پیش بینی شما از آینده تئاتر در روزگار کرونایی چیست؟ آیا با وضعیت کنونی تئاتر می توان به این امیدوار بود که روزهای پیش از کرونا دوباره برگردند؟
به نظرم تئاتر دوباره به شرایط اجراهای زنده قبل برمی گردد، ولی با استقبال کمتری از طرف مخاطب مواجه خواهد شد. البته ترس مردم از شیوع ویروس کرونا طبیعی است، ولی می توان با احتیاط، فاصله و ماسک به تماشای تئاتر رفت. چون معتقدم نمی توان صحنه تئاتر را ترک کرد. حتی با وجود اینکه حدود یک سال و نیم در تئاتر فعالیتی نداشته ام ولی مطمئن هستم با وجود خطراتی احتمالی ویروس کرونا روی صحنه خواهم رفت.
با توجه به شرایط کرونایی تا مدت ها نمی توان امیدوار بود که سالن های تئاتر به شرایط عادی بازگردند، به نظر شما ایده هایی چون تئاترهای خیابانی و فیلم تئاتر می توانند ناجی باشند تا تئاتر و فرهنگ تئاتر رفتن از یاد نرود؟
اجرای خیابانی را به شدت تایید می کنم با توجه به اینکه نمایش فیلم تئاتر لذت اجرای زنده تئاتر روی صحنه را ندارد و باورپذیری آن کمتر است تئاتر خیابانی را بیشتر می پذیرم.
به نظرم اجرای تئاتر خیابانی برای یکسری از محیط های شناخته شده مانند محوطه تالار وحدت و تئاتر شهر بازخورد خوبی داردو ولی هرگز جایگزین تئاتر صحنه ای نخواهد شد چون در یکسری از اجراها مخاطب و بازیگر به تمرکز بسیار بالایی نیاز دارند. سکوت روی صحنه مخاطب را به فکر وا می دارد و تمرکزی که در یک محیط بسته ایجاد می شود با وجود سرو صداهای محیط باز اتفاق نمی افتد.
البته تئاتر خیابانی هم خصیصه های خود را دارد. بطوریکه یکسری از موضوع های خاص را می توان خیابانی کار کرد ولی یکسری این امکان را ندارند به هرحال اجراهای خیابانی یا نمایش با امکانات صوتی باید جایگاه خود را پیدا کند.
در واقع اگر این اجراها با تلاش هنرمندانی که سال های زیادی در این زمینه فعالیت خوبی داشته اند و درخشیده اند. به عرصه عمل برسد در ایام کرونا تاثیرات موثری برای هنر تئاتر در پی خواهد داشت.
به نظر شما چه ایده هایی می توانند فضای کاری امن ایجاد کنند تا امکان بهتر شدن وضعیت معیشتی هنرمندان تئاتر فراهم شود؟
یکی از راه های مهم، واکسیناسیون عمومی است. اگر همه واکسینه شوند ترس و استرسی برای تماشای تئاتر ندارند. در این شرایط دولت باید با راهکارهای موثر برای رفع مشکلات هنرمندان تئاتر اقدام کند. ولی متاسفانه تاکنون راهکاری نداشته است. هنرمندان تئاتر مهجور واقع شده اند. از لحاظ اقتصادی شرایط خیلی سختی را سپری می کنند. در شرایط سخت اقتصادی ایام کرونا پرداخت یکسری بسته معیشتی و مقدار کمی کمک مالی برای آنها کافی نیست.
درعالم رفاقت و دوستی شاید توانسته باشم با معرفی هنرمندان این عرصه به کار تصویر یا تشویق برای نوشتن از آنها حمایت کنم ولی ورود به این مسیر هم آنقدر میسر نیست و خیلی سخت است. در این شرایط باید فکری به حال بیکاری هنرمندان کرد. در تورم بالای اقتصادی زندگی می کنند و می توان گفت کرونا بیشترین لطمه را به آنها وارد کرده است. وگرنه خیلی فعال و پرنشاط کار می کردند. حتی جامعه تئاتر در ایام کرونا داغدار شدند و پیشکسوتان ارزشمندی از جمله استاد پرویز پورحسینی، اکبری مبارکه، بیژن افشار را از دست دادند و این غم بزرگی برای هنرمندان این عرصه بود و آنها را افسرده کرد.
به نظرم وضعیت تئاتر شاید مانند قبل پر مخاطب نباشد، ولی دعا می کنم به حالت قبل از کرونا برگردد.
کرونا دستمایه ای برای بی پر وبال کردن تئاتر
مصطفی کوشکی کارگردان، نویسنده، بازیگر تئاتر و سینما دارای آثاری از جمله نمایش های «کوریولانوس»، «رویای نیمه شب تابستان»، «شیطونی»، فیلم «یک داستان عاشقانه» در گفت‌وگو با خبرنگار برنا، معتقد است: نگرانی بخشی از حاکمیت در ارتباط با قوت گرفتن و گسترش ابعاد هنر تئاتر بود و در ایام کوتاه کرونا پر و بال تئاتر قیچی شد و به هدف خود رسیدند. حتی در حوزه تصمیم گیری و سیاست برای تحقق اجرای تئاتر خیابانی در پیشگیری از شیوع کرونا حمایتی وجود ندارد و برگشتن تئاتر به روزهای پیش از کرونا غیرقابل تصور است و در این شرایط رسیدن به شرایط عادی در سالن های تئاتر نیازمند واکسیناسیون عمومی است.
بسیاری معتقد هستند با شیوع کرونا و وضعیتی که شکل گرفت آینده تئاتر برای همیشه دچار تحول شده است، پیش بینی شما از آینده این هنر در روزگار کرونایی چیست؟
به نظرم وضعیت این روزها در شرایط کرونا شبیه به زلزله ای است که کل ابعاد زندگی ما را در برگرفته است. این زلزله حتی در حوزه تئاتر شکافی به وجود آورده که قابل پر شدن نیست. هنرمندان تئاتر باید بتوانند با شکل تازه ای که در زندگی به وجود آمده و با تاثیراتی که روی این هنر گذاشته آینده را متصور باشند و آن را بر اساس واقعیتی بسازند که امروز با آن مواجه هستند.
پس برگشتن به روزهای پیش از کرونا غیرقابل تصور است یا شاید حتی درست نباشد که ما بخواهیم تلاش کنیم به شرایط قبل از کرونا برگردیم. بدون شک این بحران در شرایط زندگی و روحیه ما به وجود آمده و تاثیر خود را گذاشته است.
کرونا دستمایه ای برای بی پر وبال کردن تئاتر/ فیلم تئاتر چه بلایی بر سر هنر نمایش می آورد؟ آیا آینده تئاتر دچار تحول می شود؟
به نظرم شرایط تئاتر در آینده متفاوت از گذشته خواهد بود. البته درست نیست که شبیه به وضعیت قبل باشد. به هر حال الزامات و تغییرات تازه ای در آن به وجود آمده است. یعنی در شکل امر خلاق و اقتصادش تاثیراتی و در نوع انتخابش با مخاطب تغییرات به وجود آمده است. به نظرم با ایجاد شرایط تازه ای در هنر تئاتر باید به فکر بازگشت به گذشته نبود و به آینده فکر کرد.
آیا با وضعیت کنونی تئاتر می توان به این امیدوار بود که روزهای پیش از کرونا دوباره برگردند؟
رسیدن به شرایط عادی در سالن های تئاتر مستلزم گذشت زمان است. بطوریکه تماشاگر اطمینان داشته باشد خطر کرونا سلامتی او را تهدید نمی کند و این نیازمند واکسیناسیون عمومی و عادی سازی شرایط است.
از زمان شیوع ویروس کرونا تاکنون همیشه نگران این بوده‌ام که اگر عادت مخاطب را برای دیدن تئاتر از او بگیریم عادت های جدیدی را برای خود جایگزین می کند و برگرداندن او به وضعیت قبلی کار سختی است.
همانطور که سال های گذشته در زندگی روزمره و فضای مجازی برای خود عادت هایی داشته ایم که با آمدن گوشی های هوشمند آن عادت ها را ترک و عادت های جدید را جایگزین کرده ایم و هیچ وقت به سمت آنها برنگشته ایم. البته شاید الزامی هم نباشد که به سوی آنها برگردیم.
من خیلی نگران این موضوع بودم و در ایام کرونا با این هدف که عادت تماشاگر تئاتر عوض نشود تمام تلاشم برای ارائه فیلم تئاتر یا نمایش تئاتر به شکل مجازی و حتی به روی صحنه بردن تئاتر بود که عده زیادی با آن مخالف بودند.
به نظرم حداقل با حفظ شرایط موجود، رعایت پروتکل های بهداشتی و با هر ابزاری که در دست داریم بخشی از تماشاچی را از دست ندهیم سعی کنیم تئاتر را به حالت نرمال برگردانیم و دوباره برای این هنر تماشاگر دست و پا کنیم.
با توجه به ایام کرونایی تا مدت ها نمی توان امیدوار بود که سالن های تئاتر به شرایط عادی بازگردند، به نظر شما ایده هایی چون تئاترهای خیابانی می توانند ناجی باشند تا تئاتر و فرهنگ تئاتر رفتن از یاد نرود؟
تئاتر خیابانی گونه ای از تئاتر است که امکانات و اهدافی دارد و می تواند در ایام کرونا گوشه ای از تئاتر را سرپا نگه دارد. البته با اجرای آن در فصل های مناسبی از سال مثل بهار و تابستان که مخاطب ترس کمتری از کرونا داشته باشد. اما عزمی در حوزه تصمیم گیری و سیاست برای تحقق این امر وجود ندارد.
به نظر شما چه ایده هایی می توانند فضای کاری امن ایجاد کنند تا امکان بهتر شدن وضعیت معیشتی هنرمندان تئاتر فراهم شود؟
فکر می کنم با شیوع بیماری کرونا و وضعیت تازه ای که به وجود آمد نگرانی که بخشی از حاکمیت در ارتباط با قوت گرفتن ابعاد هنر تئاتر که در حال گسترش بود و چون تولید اندیشه در کنارش وجود داشت سوار بر این موج توانست کار سختی را که ممکن بود سال ها پیش رو داشته باشند و با آن بجنگند در ایام کوتاه کرونا و پر و بال تئاتر قیچی شد و توانستند به هدف خود برسند.
حس می کنم براساس پیش بینی ام در دولت بعدی احتمالا با شرایط بسته ای که در حوزه فرهنگ و هنر به وجود می آید به حمایت دولت جدید نمی توان امیدوار بود. حتی نمی توان برای ادامه حیاط به فضای خصوصی که هنرمندان تئاتر برای گذران مخارج زندگی به وجود آورده اند امیدوار بود.
چون بخش زیادی از آنها برای کسب درآمد حداقلی در شرایط کرونایی به سمت شغل های دیگری مثل رانندگی اسنپ رفته اند یا به شهرستان بازگشته اند که بتوانند زنده بمانند.
متاسفانه این هنرمندان از تئاتر و بدنه تئاتر جدا شده اند و برگرداندن آنها به سمت هنر تئاتر سال ها طول می کشد. حتی احساس می کنم در دولت بعدی و شرایط آینده هم مانند یکی دو سال گذشته که بدنۀ تئاتر لاغر و جم و جور شد دیگر اجازه برگشتن به شرایط آرمانی اش را نخواهند داد.
