خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- سکینه اسمی: هفت سال پیش حدود ۹۵ درصد از مساحت دریاچه ارومیه به صورت کامل از بین رفته و هر روز بر نگرانی‌های زیست محیطی از جمله ریزگردهای نمکی، از بین رفتن بخش کشاورزی و… تهدید حیات میلیون‌ها نفر انسان ساکن در منطقه شمال‌غرب کشور افزوده می‌شد.
دولت یازدهم براساس شعارهای محیط زیستی روی کار آمد و اولین مصوبه‌اش هم احیای دریاچه ارومیه بود، اما حالا بعد از گذشت هشت سال از فعالیت دولت وضعیت این زیست‌بوم بین‌المللی در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته و به روزهای بحرانی بازگشته است.
براساس تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه تاکنون بیش از ۱۱ هزار میلیارد برای احیای این دریاچه ارومیه هزینه شده و دولت وعده داده بود این دریاچه را تا سال ۱۴۰۱ احیا می‌کند، اما امروز که ماه‌های پایانی دولت دوازدهم را پیش رو داریم شاهد عقب گرد و بازگشت دریاچه ارومیه به روزهای بحرانی قبل از سال ۹۲ الی ۹۳ هستیم.
براساس تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه تاکنون بیش از ۱۱ هزار میلیارد تومان برای احیای این دریاچه ارومیه هزینه شده و دولت وعده داده بود این دریاچه را تا سال ۱۴۰۱ احیا می‌کند، اما امروز که ماه‌های پایانی دولت دوازدهم را پیش‌رو داریم، شاهد عقب‌گرد و بازگشت دریاچه ارومیه به روزهای بحرانی قبل از سال ۹۲ الی ۹۳ هستیم کاهش ۵۵ سانتیمتری سطح تراز دریاچه ارومیه، توقف رهاسازی آب سدها به سمت این تالاب، عدم تحقق حق آبه آن در سال آبی جاری، سرخ شدن پهنه فیروزه‌ای دریاچه ارومیه، افزایش تبخیر و احتمال کاهش ۴۰ تا ۵۰ سانتیمتری دوباره آب دریاچه ارومیه به همراه خلف وعده‌های مکرر دولت و عدم اتمام طرح‌های مهم احیای دریاچه ارومیه از جمله انتقال آب از سد کانی سیب، انتقال پساب از طریق تصفیه خانه‌های تبریز و ارومیه، اجرای ناقض و ناموفق برخی طرح‌ها از جمله طرح آبیاری تحت فشار تنها بخشی از عوامل نشان دهنده عدم موفقیت دولت در احیای دریاچه ارومیه به شمار می‌رود.
هر چند در طول فعالیت هفت ساله ستاد احیای دریاچه ارومیه به مدد بارش‌های مناسب، دریاچه ارومیه که تا مرز مرگ و خشک شدن پیش رفته بود به وضعیت نسبتاً مطلوبی رسید، اما در حال حاضر سطح تراز دریاچه ارومیه نزدیک به سه متر با تراز اکولوژیک فاصله دارد و حتی ادامه روند فعلی نگرانی‌ها در خصوص بازگشت دریاچه ارومیه به روزهای بحرانی‌تر افزایش داده است.
این در حالی است که با پایان دولت دوازدهم به نظر می‌رسد کار ستاد احیای دریاچه ارومیه با ده‌ها طرح نیمه‌تمام و صرف هزاران میلیارد اعتبار نیز پایان پذیر نیست که این موضوع نگرانی‌ها در خصوص وضعیت وخیم دریاچه ارومیه را تشدید می‌کند.
به گفته کارشناسان، با خشک شدن دریاچه ارومیه بیش از ۱۰ میلیارد تن نمک به صورت گردوغبار و طوفان بر سر مردم این ناحیه فرو خواهد ریخت و این بحران تنها گریبان آذربایجان را نمی‌گیرد، بلکه بسیاری از مناطق کشور را تحت تأثیر خود قرار خواهد داد.
قرار گرفتن در ماه‌های پایانی دولت، آغاز فصل تبخیر و افزایش بی سابقه دمای هوا، کاهش بارندگی‌ها در کنار عملکرد نه چندان قابل قبول ستاد احیای دریاچه ارومیه وضعیت فعلی رو به بحران دریاچه ارومیه را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است وضعیتی که هنوز عوامل اصلی به‌وجود آمدن آن نیز مشخص نیست، تناقض گویی ها و انداختن توپ مشکل در زمین دیگری تنها راهبرد مسئولان ذیربط در زمینه دریاچه ارومیه نیز این وضعیت را پیچیده‌تر کرده است.
حق آبه دریاچه ارومیه امسال محقق نشد
معاون فنی اداره کل محیط زیست آذربایجان غربی در خصوص آخرین وضعیت دریاچه ارومیه و طرح‌های احیا به خبرنگار مهر گفت: در حال حاضر وضعیت دریاچه ارومیه به روزهای بحرانی خود در سال ۹۲ رسیده و تراز دریاچه هم اکنون با کاهش ۵۵ سانتیمتری به ۱۲۷۱.۲۰ رسیده است.
حجت جباری کاهش بارندگی، عدم مدیریت منابع آبی در بخش کشاورزی و سایر بخش‌ها، افزایش دمای هوا به همراه عدم تحقق حق آبه مورد نیاز دریاچه را از مهم‌ترین دلایل بازگشت دریاچه به شرایط بحرانی عنوان کرد و افزود: به دلیل کاهش بارندگی میزان تولید آب امسال در استان کم بوده، اما عدم تحقق حق آبه دریاچه ارومیه شرایط را تشدید کرده است.
معاون فنی اداره کل محیط زیست آذربایجان غربی با انتقاد از عدم مدیریت منابع و مصارف در سایر بخش‌های استان به خصوص در بخش کشاورزی، گفت: در سال آبی جاری با وجود کاهش بارندگی‌ها مصارف بخش کشاورزی و سایر بخش‌ها نه تنها کم نشده، بلکه حق آبه این بخش‌ها تأمین شده و حق آبه محیط زیست و دریاچه ارومیه کم شده است.
وی در خصوص دلایل عدم رهاسازی آب سدها به سمت دریاچه ارومیه، گفت: وزارت نیروها ادعا می‌کند میزان آب‌گیری سدها امسال به‌دلیل کاهش بارندگی‌ها کم بوده و به دلیل نیاز آبی بخش کشاورزی و آب شرب رهاسازی آب سدها به سمت دریاچه ارومیه متوقف شده است.
جباری خاطرنشان کرد: این ادعا در حالی مطرح می‌شود که وزارت نیرو می‌توانست در زمان مناسب حق آبه کامل و مورد نیاز دریاچه ارومیه را رهاسازی کند اما نکرد، هر چند امسال میزان بارش‌ها کاهش قابل توجهی نیز دارد.
تابستان امسال سطح تراز دریاچه ارومیه ۵۵ سانتی‌متر دیگر کاهش می‌یابد
معاون فنی اداره کل محیط زیست آذربایجان غربی حق آبه مصوب تراز اکولوژیک دریاچه ارومیه ۳.۱ میلیارد متر مکعب عنوان کرد و گفت: در حال حاضر نزدیک یک میلیارد متر مکعب حق آبه با احتساب بارندگی‌ها وارد دریاچه شده و برای بهبود وضعیت باید ۲ میلیارد مترمکعب آب وارد این زیست بوم شود.
در حال حاضر سطح تراز دریاچه ارومیه ۵۵ سانتی‌متر کاهش دارد و با احتساب سه ماه تبخیر اصلی آب دریاچه ارومیه، پیش بینی می‌شود سطح تراز دریاچه ارومیه ۴۰ تا ۵۰ سانتی‌متر دیگر نیز کاهش یابد جباری با اشاره به آغاز تبخیر بالای آب دریاچه ارومیه به دلیل افزایش بی سابقه دمای هوا و فرارسیدن فصل تابستان، اضافه کرد: در حال حاضر سطح تراز دریاچه ارومیه ۵۵ سانتی‌متر کاهش دارد، فعلاً در روزهای ابتدایی تابستان قرار داریم و با احتساب سه ماه تبخیر اصلی آب دریاچه ارومیه پیش بینی می‌شود سطح تراز دریاچه ارومیه به دلیل نبود بارندگی و ورودی صفر ۴۰ تا ۵۰ سانتی‌متر دیگر نیز کاهش یابد.
وی در خصوص راهکار محیط زیست برای بازگشت دریاچه ارومیه به روزهای بهبود نسبی، گفت: در مدت ۶ ماه راهکاری که بتواند شرایط دریاچه ارومیه را بهبود بخشد وجود ندارد، چرا که بارندگی کم شده و فصل تبخیر فرارسیده است و وضعیت روز به روز بحرانی‌تر می‌شود و باید منتظر اتمام طرح بزرگ انتقال آب از سد کانی سیب باشیم تا شاید شرایط دریاچه ارومیه بهبود یابد.
جباری با بیان اینکه با اتمام طرح انتقال آب از سد کانی سیب سالانه نزدیک ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب به سمت دریاچه ارومیه رهاسازی می‌شود، اضافه کرد: براساس اعلام مسئولان این طرح در شرف اتمام است که امیدوارم امسال شاهد بهره‌برداری از این طرح باشیم.
کوتاهی وزارت نیرو در تأمین حق آبه دریاچه ارومیه
مدیر دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی در بازگشت دریاچه ارومیه به روزهای بحرانی، گفت: وسعت فعلی دریاچه ارومیه سه هزار و ۴۸۸ کیلومتر مربع و حجم آب موجود آن چهار میلیارد و ۵۱ میلیون مترمکعب است که در مقایسه با مدت زمان مشابه پارسال از نظر وسعت نزدیک ۲ هزار کیلومترمربع و از نظر حجم آب نیز ۲ میلیارد مترمکعب کاهش دارد.
فرهاد سرخوش در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه معیشت و زندگی مردم منطقه شمال غرب کشور به خصوص استان‌های آذربایجان غربی و شرقی با بهبود شرایط بحرانی دریاچه ارومیه ارتباط مستقیمی دارد، اظهار کرد: با بازگشت وضعیت دریاچه ارومیه به شرایط کم آبی، معیشت و زندگی نزدیک به ۱۵ میلیون نفر مردم منطقه به خطر خواهد افتاد.
وی با انتقاد از عملکرد وزارت نیرو در خصوص پرداخت حق‌آبه دریاچه ارومیه، گفت: متأسفانه در سال آبی ۱۴۰۰- ۱۳۹۹ دریچه سدها را به روی ارومیه بسته و اجازه نداده‌اند آبی به دریاچه برسد.
سرخوش اظهار کرد: در حوضه‌های آبریزی مثل دریاچه ارومیه که دارای سد هستند، وزارت نیرو آب را پشت سدها نگه می‌دارد و براساس توافق‌های انجام شده در زمان مشخصی آب را به سمت دریاچه رها می‌کند، اما متأسفانه امسال تمام سدها را بسته و اجازه نداده‌اند که آب به دریاچه ارومیه برسد.
سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹، ۶۴۰ میلیون مترمکعب برآورد شده بود که از این میزان تنها حدود ۱۶۰ میلیون مترمکعب به دریاچه ارومیه پرداخت شده است به گفته وی، حق‌آبه دریاچه ارومیه طی سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹، ۶۴۰ میلیون مترمکعب برآورد شده بود که از این میزان تنها حدود ۱۶۰ میلیون مترمکعب به دریاچه ارومیه پرداخت شده است.
سرخوش با اشاره به اینکه براساس مصوبات شورای عالی آب و ستاد احیای دریاچه ارومیه آب شرب و پرداخت حق‌آبه محیط زیست باید در اولویت وزارت نیرو باشند، اظهار کرد: متأسفانه وزارت نیرو به تعهدات خود در این زمینه و البته مصوبات قانونی عمل نکرده است.
مدیر دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی با اشاره به اهمیت و تأثیرگذاری مستقیم دریاچه ارومیه بر معیشت مردم منطقه، تاکید کرد: چنانچه رهاسازی‌ها تداوم نیابد، وضعیت دریاچه با توجه به نزدیک شدن به فصل گرما و تبخیر آب، بحرانی خواهد شد.
بهبود دریاچه ارومیه مستلزم اتمام سازه‌های آبی و اصلی طرح‌های احیا است
سرخوش با بیان اینکه طرح‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه تاکنون توانسته دریاچه ارومیه را از شرایط خشک شدن به حالت تثبیت برساند، گفت: در صورت اتمام طرح‌های سازه‌ای آبی و اصلی از جمله انتقال آب از سد کانی سیب و اتمام طرح‌های تصفیه خانه می‌تواند به بهبود دریاچه ارومیه امیدوار بود.
وی با بیان اینکه در حال حاضر ۲ تصفیه خانه بزرگ ارومیه و تبریز با هدف انتقال پساب به دریاچه ارومیه در حال اجرا هستند، ادامه داد: تصفیه خانه ارومیه با ۹۸ درصد و تصفیه خانه تبریز با ۸۵ درصد پیشرفت فیزیکی در حال اجرا است هستند و براساس قول مسئولان قرار است تا پایان تیر ماه تصفیه خانه‌ها آماده بهره برداری شوند.
مدیر دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی خاطرنشان کرد: با اتمام این ۲ تصفیه خانه در حالت فعلی ۱۵۰ میلیون لیتر و در صورت بهره برداری کامل سالانه ۳۰۰ میلیون مترمکعب پساب از این ۲ تصفیه خانه به صورت دائمی به سمت دریاچه ارومیه سرازیر می‌شود.
سرخوش در خصوص روند اجرای طرح انتقال آب از سد کانی سیب گفت: این طرح در سال‌های آتی براساس زمان بندی مورد نظر در حال اجرا بود، اما در ماه‌های اخیر به‌دلیل شرایط کاری سخت روند اجرا با کندی مواجه شده است.
وی با بیان اینکه هم‌اکنون در بخش حفر تونل به یک آبرفت برخورده‌ایم، گفت: این امر در ماه‌های گذشته موجب کندی روند اجرا شده بود، اما در هفته‌های اخیر با مدیریت مناسب توانسته‌ایم روزانه ۷.۵ متر در بخش حفر تونل پیش روی کنیم، براساس قول وزارت نیرو در عرض ۲ ماه شاهد اتمام این طرح خواهیم بود.
مدیر استانی دفتر ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی با اشاره به خلف وعده‌های اتمام این طرح توسط وزارت نیرو، گفت: وزارت نیرو سه بار وعده اتمام این طرح را داده امیدواریم در دو ماه آینده مجدد شاهد خلف وعده این وزارت خانه نباشیم و طرح انتقال آب از سد کانی سیب به اتمام رسیده و دریاچه به روزهای بهبود نزدیک تر شود.
وی با اشاره به اینکه براساس آخرین بررسی‌های انجام شده دریاچه ارومیه ۶۰ تا ۷۰ سانتی‌متر عمق پیدا کرده است و لایه‌های نمکی در آن حل شده‌اند، گفت: این مسئله نشان می‌دهد که عملیات احیا تاکنون موفق بوده است، اما اگر حق‌آبه دریاچه پرداخت نشود و وزارت نیرو در این زمینه کوتاهی کند، دریاچه ارومیه با خطری جدی مواجه خواهد شد.
کاهش ۲۶.۲ درصدی بارندگی‌ها در آذربایجان غربی / تنش آبی در تابستان سال جاری
براساس اظهارات محیط زیست و ستاد احیای دریاچه ارومیه عدم تأمین حق آبه مورد نیاز این زیست بوم از سوی وزارت نیرو مهم‌ترین عامل وضعیت فعلی و بحرانی دریاچه ارومیه در حالی که شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی معتقد است، در نیمه دم سال ۱۴۰۰ حدود ۹۰۰ میلیون مترمکعب آب برای شرب و کشاورزی نیاز است و به‌دلیل کاهش ۱۲ درصدی ورودی مخازن سدها، امکان رهاسازی آب به سمت دریاچه ارومیه وجود ندارد.
این در حالی است که براساس ماده ۴ قانون حفاظت و احیای تالاب‌های کشور وزارت نیرو باید بعد از تأمین آب شرب، اولویت را به محیط زیست بدهد و نیاز آبی محیط زیست را تأمین کند.
براساس ماده ۴ قانون حفاظت و احیای تالاب‌های کشور وزارت نیرو باید بعد از تأمین آب شرب، اولویت را به محیط زیست بدهد و نیاز آبی محیط زیست را تأمین کند سرپرست آب منطقه‌ای آذربایجان غربی در گفتگو با خبرنگار مهر از کاهش ۲۶.۲ درصدی بارش‌ها در استان خبر داد و گفت: بارش سال آبی جاری ۱۴۰۰-۱۳۹۹ به میزان ۲۷۹.۸ میلی‌متر و سال آبی گذشته ۳۷۹.۳ میلی‌متر بوده که کاهش ۲۶۶.۲ درصدی را شاهد بودیم و حجم آب معادل برف در استان نسبت به سال گذشته نیز کاهش حدود ۶۰ درصدی داشته است.
مسعود طالبیان با اشاره به اینکه میزان حجم آب ورودی رودخانه‌ها به دشت‌های استان در هفت ماهه سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ به میزان یک‌هزار و ۷۱۶ میلیون مترمکعب بوده است، گفت: در سال آبی گذشته حجم مربوطه به میزان ۲ هزار و ۵۲۷ میلیون مترمکعب بود که کاهش حدود ۳۲ درصدی نسبت به سال آبی گذشته داشته است.
وی افزود: آنچه از اهمیت ویژه ای برای تأمین احجام ورودی به سدها می‌شود ذخیره برفی است که امسال با توجه به تغییرات کیفی بارش با کاهش ۵۰ درصدی ذخایر برفی مواجه بودیم و همین موضوع موجب کاهش ۱۶ درصدی آب ذخیره شده در مجموع سدهای استان شده و پیش بینی می‌شود با ادامه وضع موجود و کاهش بیش از ۲۶ درصدی بارش‌ها، تابستانی با تنش آبی پیش رو داشته باشیم.
وی با اشاره به موضوع رهاسازی آب پشت سدها به سوی دریاچه ارومیه که این روزها اهمیت ویژه در میان رسانه‌ها دارد و وزارت نیرو و شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی را در معرض اتهام قرار داده است، افزود: تکلیف شرکت آب منطقه‌ای که طی سال‌های ۹۴-۹۳ از سوی ستاد احیا بر عهده این شرکت قرار داده شد رهاسازی ۳ هزار و ۵۴۸ میلیون مترمکعب بود و این در حالی است که در سایه بارش‌های خوب سال‌های گذشته میزان رهاسازی‌های انجام شده چیزی حدود ۶ هزار و ۲۳۸ میلیون مترمکعب شد.
سرپرست آب منطقه‌ای آذربایجان غربی خاطرنشان کرد: متأسفانه کاهش رهاسازی‌های امسال ناشی از کم شدن چشم‌گیر بارندگی‌ها و تغیر کیفی نوع بارش‌ها در سال آبی جاری و به تبع آن کاهش ذخایر برف آبی موجب شد شرکت آب منطقه‌ای متهم به خیانت شود.
امروز بعد از گذشت هفت سال از تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه به جای بهره‌مندی از مزایای اجرای طرح‌های متعدد با صرف هزار یک‌میلیارد ریال در راستای احیای این زیست‌بوم بین‌المللی باشیم متأسفانه باید دست به دعا برای بارش‌های الهی و تأمین حق آبه باشیم که نشان دهنده عدم موفقیت دولت دوازدهم در تحقق مهم‌ترین شعار انتخاباتیش یعنی احیای دریاچه ارومیه است.
با توجه به عقب گرد شرایط و بازگشت دریاچه ارومیه به روزهای بحرانی باید منتظر ماند و دید دولت جدید چه رویکردی در راستای احیای دریاچه ارومیه در دستور کار دارد.
