معاون سازمان نظام پزشکی می‌گوید سرعت واکسیناسیون تاکنون خوب نبوده و این مسئله باعث می‌شود حتی با تولید چند میلیون واکسن باز هم با همین روند مواجه باشیم.
روزنامه همشهری نوشت: «روزانه بیش از ۱۰۰ نفر در کشور جانشان را در اثر کرونا از دست می‌دهند و بالای ۱۰ هزار مورد رسمی ابتلا ثبت می‌شود؛ روندی که حالا صعودی شده و با قرمزشدن وضعیت ۵ استان جنوبی در حال پیشروی است. مسئولان نظام سلامت وعده واکسیناسیون تمام ایرانیان را تا پایان سال می‌دهند؛ در حالی که فعالان همین حوزه با انتقاد از روند نامناسب واکسیناسیون معتقدند وزارت بهداشت نمی‌تواند به‌تنهایی دست به چنین اقدامی بزند و تأکید می‌کنند اگر سازوکارها تغییر نکند، همان ماجرایی که برای سالمندان در هفته‌های اخیر در حال رخ دادن است، در واکسیناسیون عمومی و در گروه‌های سنی دیگر با شدت بیشتری تکرار می‌شود.
واکسیناسیون در کشور روند بسیار کندی طی می‌کند. تا به حال دلیل سرعت پایین در تزریق واکسن را محقق‌نشدن وعده کشورهای سازنده واکسن در ارسال محموله‌ها و نبود واکسن در دنیا و ... اعلام می‌کردند اما با صدور مجوز مصرف اضطراری برای واکسن ایرانی، تمرکز از واردات واکسن برداشته شد و حالا گفته می‌شود واکسیناسیون در مرحله بعدی با واکسن ایرانی صورت می‌گیرد؛ تا جایی که علیرضا رئیسی، سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا روز گذشته اعلام کرد که با همین واکسن‌های ایرانی تلاش می‌شود تا پایان سال تمام گروه‌های هدف حداقل یک دوز واکسن را دریافت کنند.
او این وعده را هم داد که در ماه‌های آینده، بیش از ۷ تا ۸ میلیون دوز به‌صورت ماهانه، واکسن داخلی در اختیار قرار داده شود و در کنار آن هم واکسن خارجی وارد شود. رئیسی در حالی بر تسریع در روند واکسیناسیون در ماه‌های آینده تأکید می‌کند که واکسن کووایران برکت، به عنوان تنها واکسن مجوزدار ایرانی برای مصرف عمومی، در هفته‌های اخیر، کمی بیش از یک میلیون دوز تولید شده است.
همه اینها در شرایطی است که با گذشت بیش از ۴ ماه از شروع واکسیناسیون در کشور بر اساس آخرین اعلام وزارت بهداشت، تاکنون ۵ میلیون و ۶۱۳ هزار و ۱۴۰ دوز واکسن تزریق شده است؛ «دوز» به معنی «نفر» نیست؛ چرا که هر نفر، برای کامل‌شدن پروسه واکسینه شدن، باید ۲ دوز واکسن دریافت کند. بنابراین اگر هر ۲ دوز، معادل یک نفر در نظر گرفته شود، تعداد افراد واکسینه شده ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر خواهد بود؛ یعنی ۳.۵درصد از جمعیت کل کشور.
این در حالی است که سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا اعلام می‌کند قرار است برای جمعیت باقی‌مانده که نزدیک به ۷۷ میلیون نفر هستند، طی ۸ماه آینده واکسن تزریق شود. اتفاقی که با توجه به ظرفیت‌های کشور در بخش سلامت و همچنین نگاهی به وضعیت واکسیناسیون در ماه‌های گذشته، آشفتگی‌ها و بی‌برنامگی‌ها، بسیار دور از ذهن است.
بدهکاران واکسن
اخیرا گزارشی منتشر شده که در آن به میزان تحقق وعده ورود محموله واکسن به ایران اشاره شده است. بر اساس این گزارش قرار بود چین ۱۰ میلیون دوز تا پایان بهار به ایران واکسن بدهد که تنها ۳ میلیون و ۶۵۰ هزار دوز آن محقق شد. روسیه اما بدهکار بزرگ‌تری است بر اساس تعهدی که این کشور با ایران داشت، قرار بود ۲ میلیون دوز و در مرحله بعد تا سقف ۶۰ میلیون دوز واکسن در اختیار ایران قرار دهد اما تنها ۹۲۰ هزار دوز واکسن اسپوتنیک‌وی تاکنون برای ایران فرستاده شده است.
واکسن کوواکسین هند اما ماجرای دیگری دارد. تعهد آنها ۲ میلیون دوز بود اما ۱۲۵ هزار دوز محقق شد. کوواکس هم به ایران وعده داده بود ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دوز در اختیار قرار دهد که تنها ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار دوز برای ایران فرستاده شد. خبر تحقق این وعده‌ها را مسئولان نظام سلامت، پیش از آغاز سال به مردم داده و به آنها اطمینان خاطر دادند که تمام این وعده‌ها محقق می‌شود.
پس از آغاز سال اما ورق برگشت و با سرعت گرفتن واکسیناسیون در بسیاری از کشورهای دنیا و کمبود واکسن، میزان بسیار ناچیزی از وعده‌ها محقق شد و حالا این نگرانی برای تحقق وعده‌هایی که بر اساس تولیدات آینده واکسن‌های داخلی داده می‌شود، بار دیگر در حال تکرار است. سؤال اینجاست که نظام سلامت با چه ظرفیت و سازوکاری توانایی واکسیناسیون ۸۰ میلیون ایرانی را دارد؟ و آیا اساسا تولیدکننده‌ها توانایی این میزان تولید را دارند؟
کندی واکسیناسیون، سرعت مرگ و ابتلا
واکسن‌های ایرانی یا تولید داخل یکی پس از دیگری مراحل ورود به بازار تزریق عمومی را طی می‌کنند. مؤسسه برکت با واکسن کووایران برکت، مؤسسه رازی با واکسن کووپارس، انستیتو پاستور با واکسن پاستوکووک (تولید مشترک با کوبا)، مجموعه وزارت دفاع با واکسن فخرا و ... پیش می‌روند. آن طور که گفته می‌شود قرار است تا شهریور، تولیدات واکسن به ده‌ها میلیون دوز برسد؛ افزایشی که به وعده جدید مسئولان برای واکسیناسیون گروه‌های هدف تا پایان سال هم بدل شده اما تجربه آن چه از گذشته بر جا مانده همان سردرگمی است که این روزها در روند واکسیناسیون سالمندان در فاز دوم به چشم می‌آید.
چشم‌انداز واکسیناسیون در کشور با آن چه در ۴ ماه گذشته سپری شده نامناسب ارزیابی می‌شود. تمام وعده‌ها به دلیل تامین‌نشدن واردات به تولید داخل موکول می‌شد اما همین واکسن داخلی هم پس از گذشت ۱۱ روز از صدور مجوز اضطراری همچنان در پیچ تولید، عرضه و تزریق مانده است.
تکرار تجربه فعلی در آینده
تامین میلیونی واکسن، تنها با تکیه بر وعده‌های احتمالی آینده، اعلام می‌شود، در حالی که تا همین حالا هنوز بخشی از نیروهای کادر درمان که واکسیناسیون آنها از بهمن سال گذشته شروع شده و در اولویت تزریق واکسن قرار داشتند، نتوانسته‌اند هر دو دوز را دریافت کنند.
علی تاجرنیا، معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان نظام پزشکی درباره روند واکسیناسیون در آینده به همشهری می‌گوید: «تا این لحظه که فاز دوم واکسیناسیون برای سالمندان در حال اجراست، هنوز فاز یک کادر درمان کاملا تکمیل نشده و ما همچنان در مطب‌ها و کلینیک‌های بخش خصوصی، پرسنلی داریم که واکسن دریافت نکرده‌اند.»
به گفته تاجرنیا، روند واکسیناسیون در کشور بر اساس جدول زمان‌بندی پیش نرفته و علت عمده آن هم به میزان واردات واکسن مربوط است: «ایران به دلیل شرکت‌نکردن در مراحل کلینیکال‌تریال (مطالعات بالینی) تولید واکسن در دنیا سهم کمی از واردات دارد. انتظار می‌رود با تولید واکسن داخلی مقداری تغییر در روند واکسیناسیون در کشور ایجاد شود.»
این مسئول در سازمان نظام پزشکی، از روند واکسیناسیون در کشور ناراضی است، با این توضیح که «سرعت واکسیناسیون تاکنون خوب نبوده و این مسئله باعث می‌شود که حتی در صورت داشتن چند میلیون واکسن هم، ما با همین روند کند مواجه باشیم.
اتکای صرف وزارت بهداشت به دانشگاه‌ها و شبکه‌های بهداشت و حذف بخش خصوصی و حتی نهادهای بزرگی از جمله هلال احمر از روند واکسیناسیون شرایط کنونی را رقم زده و اگر قرار است میلیون‌ها واکسن در کشور وجود داشته باشد، اما روند توزیع و تزریق تغییر نکند، با همین تجربه ناموفق که با بی‌نظمی و ازدحام جلوی مراکز بهداشت ایجاد شده، مواجه خواهیم شد و شرایط تغییر نخواهد کرد.»
او در ادامه از آمادگی نظام پزشکی به عنوان متولی بخش خصوصی در کنار وزارت بهداشت خبر می‌دهد: «بحث واکسیناسیون مثل بسیاری از مسائل دیگر نقاط قوت و ضعف دارد اما بهتر است با برطرف‌کردن نقاط ضعف و تقویت نقاط قوت فرایندها به گونه‌ای تنظیم شود که پوشش حداکثری واکسیناسیون برای آحاد مردم رقم بخورد.»
وزارت بهداشت به‌تنهایی نمی‌تواند
محمدحسین قربانی، مشاور وزیر بهداشت و عضو سابق کمیسیون بهداشت مجلس، به همشهری می‌گوید: «با توجه به سنگین‌شدن سبد تولید واکسن در کشور و اضافه‌شدن دیگر واکسن‌های ایرانی به چرخه تولید، ایران فاز اصلی تولید را پشت سر گذاشته و گام بعدی نحوه ساماندهی و تزریق واکسن به عموم جامعه خواهد بود.»
به گفته او، بهمن و اسفند سال ۹۸ در ابتدای شروع شیوع بیماری کرونا عنوان شد که وزارت بهداشت توانایی این بار عظیم در سطح ملی را ندارد و بر این اساس ستاد ملی مقابله با کرونا با محوریت رئیس‌جمهور تشکیل شد. حالا هم در فاز واکسیناسیون با تولید داخلی نیاز به ورود مجموعه‌های جدید برای ساماندهی این روند واکسیناسیون وجود دارد: «هنوز آمار بسیاری از شهروندان در سامانه سیب ثبت نشده است. در حالی که به نظر می‌رسد برای شروع واکسیناسیون در جمعیت عمومی حتی باید سازمان ثبت احوال و وزارت کشور هم وارد کار شوند. باید مردم را به سمت سیستم الکترونیک هدایت کنیم و از طریق همین سامانه‌ها زمان و مکان مراجعه مردم بدون هیچ دغدغه‌ای و به سرعت تعیین و اطلاع‌رسانی شود.»
تمرکز بر واکسیناسیون اهالی جنوب
با این که اعلام می‌شود واکسیناسیون روند شیوع و مرگ را کنترل می‌کند اما به تأکید مینو محرز، عضو ستاد ملی مقابله با کرونا و متخصص بیماری‌های عفونی با وجود جهش‌های جدید ویروس حتی کشورهای با درصد بالای واکسیناسیون همچنان در معرض خطرند. محرز در گفت‌وگو با همشهری از شروع پیک پنجم در کشور به دلیل وجود واریانت‌های جدید خبر می‌دهد و می‌گوید که باید بر واکسیناسیون اهالی جنوب کشور تمرکز شود: «سرعت انتقال این ویروس بالاست و مردم کمتر پروتکل‌ها را رعایت می‌کنند. از سوی دیگر، با توجه به شیوع بیشتر جهش‌های جدید در استان‌های جنوبی، باید بر واکسیناسیون مردم استان‌های جنوبی تمرکز شود.»
