هرازگاهی فضای خبری رسمی و غیررسمی با خبری (معمولا منفی یا دارای بار روانی پایین) پر می‌شود؛ خبری که دست کم یک روز یا برای چندین روز در سطر خبر رسانه قرار دارد و به ویژه فضای مجازی را متاثر می سازد. اخبار حوادث طبیعی (سیل، زلزله و...) و حوادث اجتماعی (قتل، تجاوز و ...) که ناگهان گردبادی را در فضای حقیقی و مجازی جامعه ایجاد می کنند به سرعت کمرنگ شده و مدتی بعد با خبری دیگر جایگزین می شوند.
در اینجا مسئله ای که وجود دارا عدم تداوم خبررسانی در مورد این موضوعات است؛ به شرحی که مخاطبی که به دنبال یک خبر تا حصول نتیجه است معمولا در میانه راه ناکام و بی جواب می ماند و با سکوت خبری رسانه ای مواجهه می شود.
مشکل رسانه‌ای ما تبعیت از هیجانات است
سیدرضا نقیب‌السادات در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا و در پاسخ به این سوال که چرا تداوم خبری در فضای رسانه‌ای ما معنایی ندارد، بیان کرد: مشکلی که در حوزه رسانه داریم این است که تابع هیجانات هستیم و تاحدودی احساسی عمل می کنیم؛ یعنی رسانه‌های ما به جای این که کارکرد خبری و اطلاع رسانی داشته باشند، بیشتر کارکرد تبلیغی و ترغیبی دارند.
وی افزود: به همین خاطر عمدتا به جای این که کارکرد خبری باشد ما از مولفه های خبر و اصول و تاکتیک های تبلیغی و ترغیبی تبعیت می کنیم و این مشکلی است که باعث می شود که خبری در دوره ای باشد و پس از آن نباشد؛ یعنی نفس تداومی خبر و اطلاع رسانی در اینجا نادیده گرفته می شود.
رسانه ها به خصوص با کارکردهای رسانه ای و آموزشی مبتنی بر تداوم، سرعت انتشار، وسعت انتشار یا تنوع و گوناگونی نشر خبر کار می کنند اما ما این کار را انجام نمی دهیم و این باعث می شود که خبری که در دوره ای برجسته شده است با عدم پیگیری اطلاع رسانی درمورد آن یا عواقبش همراه گردد و در نقطه ای بی سرانجام رها شود.
دانشیار دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: نکته دیگری که قابل طرح است این است که اتفاقی که در حوزه های اجتماعی و رسانه های اجتماعی افتاده با اشاعه اخبار از منابع رسمی منتشر می شود؛ اما پیگیری خبر در فضای مجازی دنبال می شود.
یکی از دلایل این موضوع این است که فضای مجازی مجال پروراندن آن را دارد لذا ما می بینیم که این تفاوت در سخت خبر و نرم خبر از این منظر خود را نمایان می سازد که مراجع رسمی به شکل سخت خبری را می زنند اما به شکل نرم خبری مانند فیلتر، حقوق و علائق انسانی به فضای مجازی تسری می یابد.
وی تاکید کرد: این تفاوت موجب گردیده است که تداوم و پیگیری خبر در فضای مجازی بیشتر باشد لذا آن ماهیتی که خبر دارد و مورد علاقه است و جزو ویژگی های نرم خبری است در رسانه های رسمی نباشد؛ چرا که نظام این رسانه ها سخت خبر است و هر خبری حداکثر ۷۲ ساعت بقا و تداوم دارد و پس از آن مانند نانی که بیات می شود، از تازگی می افتد.
چون ما در رسانه های رسمی به مولفه هایی پاسخ می دهیم که بیشتر سخت خبری است. به همین دلیل سخت خبر دیگر ادامه ای ندارد ولی وقتی تبدیل می شود به ماهیتی نرم خبر و در شکل ماجرا یا فیچرنویسی (فیچر، نگاه عمیقی دارد به آنچه که در ورای خبر اتفاق افتاده است) ارائه می شود، همواره جاذبه و جذابیت دارد.
فضای نَرم‌خبر، فضای جذاب‌تری است
نقیب‌السادات در توضیح چرایی پیگیری و تداوم خبر در فضای نرم خبر تاکید کرد: بر این اساس است که می بینیم موضوعی که شاید مربوط به ۵ سال قبل هم باشد وقتی در این قالب بیان می گردد می تواند به نوعی احیا شود؛ چنانچه گاهی در فضای مجازی با اخباری مواجه می شوید که وقتی نشر پیدا می کنند به رغم این که زمانشان متعلق به گذشته است اما به دلیل شکل بیان و جاذبه ای که به لحاظ خبری دارند و داستان هایی را بازمی پرورانند و بیشتر به دلیل این که به عمق مطالب می روند یا در آن باره پیشینه نویسی می کنند و گوشه پرجاذبه ای را بر می دارند و برجسته و برای مخاطب جذابیت خوانش ایجاد می کنند.
در این مفهوم عمق نرم‌خبر بیشتر از سخت خبر است؟
نرم خبر تداوم و زمان و ماندگاری بیشتری دارد؛ مثلا وقتی ما وارد مباحث نرم خبر و این شکل از خبررسانی می شویم، شاید بتوانیم بگوییم که این نوع از خبر از جهتی آموزشی‌تر، اجتماعی‌تر، خانوادگی‌تر است و ویژگی هایی دارد که سخت خبرنویسی ندارد و در مقایسه با سخت خبر به شش عنصر خبر پاسخ می دهد و ماهیت آن، ماهیت آفرینندگان خبر است.
نرم خبر روی ماهیت خبر و روی «چه چیزی» کار می کند و به آن می پردازد و به همین دلیل تداوم آن بیشتر است و این تفاوتی است که چرا یک خبر در مجازی و منابع خبری بقا پیدا نمی کند و جایگاه و کارکردهای اصلی خود را از دست می دهد.
وی افزود: راهکار تغییر و بهبود این شریط آن است که ما متعهد به یک نوع تزیین خبر نیستیم و ما بسته به نیازهای مخاطب و انتظارتی که از ما به عنوان یک رسانه رسمی یا مرجع دارد، به آن پاسخ دهیم. لذا سبک ها، شیوه ها و قالب ها باید تابعی از شرایط و اقتضائات جامعه و انتظارات مخاطب باشند و کاری که باید انجام دهیم پاسخ دادن به این عرصه ها و زمینه ها است.
ماهیت خبر خود هدایت هایی را به همراه دارد؛ یعنی خبر خودش ما را به سمت و سویی می برد و باید ببینیم اقتضائات جامعه ما چه چیزی است که ما به شکل تشریحی توضیح می دهیم و این بحث بحثی طولانی است؛ زمانی، ذات واقعه نوع قالب را می طلبد و زمانی انتظارات مخاطب و اقتضائات انتشار خبر این موضوع را برجسته می سازند.
