چهار ماه پیش یعنی سوم اسفند سال گذشته بود که دولت در راستای اجرای قانون اقدام راهبردی مجلس برای لغو تحریم‌ها دسترسی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تاسیسات هسته‌ای را محدود و اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کرد.
همین موضوع موجب سفر رافائل گروسی مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی به تهران شد که در جریان این سفر، ایران و آژانس به توافقی سه ماهه دست یافتند که براساس آن دوربین‌های نظارتی آژانس در تاسیسات هسته‌ای فعالیت کند، اما دسترسی به آن تنها در صورتی امکان‌پذیر باشد که تحریم‌های آمریکا علیه ایران لغو شود. در این مدت شاهد آغاز هجدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام هم بودیم که اولین نشست آن سیزدهم فرودین به صورت مجازی برگزار شد؛ نشستی که در آن تصمیم گرفته شد ادامه صحبت‌ها به صورت حضوری در وین برگزار شود.
ششمین دور از مذاکرات وین ذیل کمیسیون مشترک برجام برای احیاء توافق هسته‌ای اواخر هفته گذشته برگزار شد؛ در همین میان شاهد بودیم که توافق سه ماهه ایران با آژانس هم بعد از پایان مهلت سه ماهه ایران به آژانس، به مدت یک ماه دیگر تمدید شد، در ادامه این مهلت یک ماهه هم سوم تیر ماه به پایان رسید. گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در نامه‌ای ۲۷ خرداد ماه از مقامات ایران خواسته است که این توافق نظارتی را تمدید کند.
گروسی ۴ تیرماه در بیانیه‌ای اعلام کرد که تهران هنوز به درخواست این سازمان در مورد تمدید پیمان موقت نظارت اتمی پاسخ نداده است. گروسی بر اهمیت حیاتی تداوم دریافت داده‌های لازم درباره برخی فعالیت‌های ایران ذیل توافق هسته‌ای تاکید کرد.
واکنش‌ها به گستاخی آژانس/ ایران الزامی برای انجام درخواست آژانس ندارد
بیانیه گروسی واکنش کاظم غریب‌آبادی، سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین را به دنبال داشت. غریب‌آبادی در گفت‌وگوی تلویزیونی درباره زیاده‌خواهی آژانس انرژی اتمی سازمان ملل، گفت: ایران بر مبنای حسن نیت پس از لغو تفاهم فنی با اعتبار سه ماهه، داده‌ها را همچنان برای یک ماه دیگر ضبط و نگهداری می‌کرد. تفاهم با آژانس یک تفاهم سیاسی و صرفاً براساس پادمان‌های بین‌المللی است.
نماینده ایران در آژانس انرژی اتمی درباره تفاهم فنی مشترک بین دو طرف و عدم پاسخ ایران در این خصوص، گفت: آژانس هیچگونه وظیفه‌ای برای ارائه گزارش در مورد تفاهم منقضی شده مشترک و ثبت داده‌ها نداشته و ندارد. ایران ملزم به اجرای تعهدات فراتر از برجام نیست. ضبط یک ماه داده‌ها پس از لغو تفاهم‌نامه فنی فقط بر اساس حسن نیت و نه به عنوان تعهدات ایران به آژانس بین‌المللی بود. ایران الزامی برای انجام درخواست آژانس ندارد، نقش آژانس صرفاً در حد یک مجری است.
نماینده ایران در آژانس انرژی اتمی با بیان اینکه این آمریکاست که باید به برجام برگردد، نه ایران، گفت: این اظهارات با پیام‌های سیاسی همراه است. ما هم مکرراً اعلام کردیم تا انتظارات ما برآورده نشود، توافقی صورت نخواهد گرفت. هر چند تفاهم فنی مشترک سه ماهه میان آژانس و ایران صورت گرفت، اما باید توجه داشت که مبنای این تفاهم، تسهیل مذاکرات سیاسی و کمک به موفقیت آن در جهت مختصات مدنظر کشورمان بود و نه الزام ایران نسبت به اجرای خواست آژانس.
نماینده دائم کشورمان ادامه داد: آنچه ایران متعهد به اجرای آن است، تعهدات پادمانی است، نه کمتر و نه بیشتر. آژانس هیچگونه وظیفه‌ای برای ارائه گزارش در مورد تفاهم منقضی شده مشترک و ثبت داده‌ها نداشته و ندارد. بدون شک، هر تصمیمی که ایران در این رابطه بگیرد، صرفا مبنای سیاسی خواهد داشت و آژانس نمی‌تواند آن را به عنوان حقی برای خود تلقی کند.
سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه هم، در حساب کاربری‌اش در توئیتر نوشت: ما به واسطه تعهد جدی خود به حفظ توافقی که ایالات متحده تلاش کرده بود آن را نابود کند، فعال‌ترین طرف در وین بوده‌ایم و اغلب پیش‌نویس‌ها را ما پیشنهاد داده‌ایم. همچنان معتقدیم که توافق امکان‌پذیر است، مشروط بر آنکه ایالات متحده تصمیم بگیرد که میراث شکست خورده ترامپ را کنار بگذارد. ایران مذاکره بی‌پایان نخواهد کرد.
قانوی که مو به مو اجرا می‌شود
علیرضا سلیمی عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی هم در صحن علنی مجلس در تذکری گفت که در قانون اقدام راهبردی سه ماه به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی فرصت دادیم که این فرصت یک ماه دیگر نیز تمدید شد، با این حال حدود ۳ روز است که این فرصت نیز به اتمام است، حال خودمان باید از مصوبه مجلس دفاع کنیم. آیا شورای عالی امنیت ملی در این باره تصمیمی گرفته که از آن اطلاع نداریم؟
رئیس مجلس شورای اسلامی در پاسخ به این نماینده گفت که پس از زمان سه ماهه‌ای که گذشت، هیچ چیزی تمدید نشده و پس از آن هیچ کدام از موضوعاتی که در داخل ضبط شده، هیچ‌وقت به آژانس داده نمی‌شود و در اختیار جمهوری اسلامی ایران است، قانون دقیقاً در حال اجراست.
قاطعیت ایران همه را نگران کرد
میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در مذاکرات وین روز گذشته در توئیتر نوشت: آژانس بین المللی انرژی اتمی هنوز پاسخ مثبت ایران را دریافت نکرده که توافقات موقت درخصوص راستی‌آزمایی‌ها همچنان ادامه داشته باشد. امیدوارم پاسخ مثبت هرچه زودتر اعلام شود تا از بروز موارد نامشخصی که عواقب منفی طولانی مدت و غیر موجه خواهد داشت، جلوگیری شود.
«ان. اچ. کی» روز شنبه پنجم تیر ماه در گزارشی با بیان اینکه آژانس بین المللی انرژی اتمی از ایران خواسته است توافقنامه موقتی که اجازه نظارت این سازمان بر فعالیت‌های هسته‌ای این کشور را می‌دهد، تمدید کند؛ نوشت: نهاد ناظر هسته‌ای سازمان ملل هم به ان اچ کی گفته است که تا روز جمعه، ایران به این درخواست پاسخی نداده است. احتمالا در اولین فرصت در روز شنبه پاسخی از سوی ایران به این درخواست داده خواهد شد، اما اکنون دو روز هم از شنبه ای که ان. اچ. کی به آن اشاره کرده است، می گذرد.
ایران هنوز درباره توقف یا تمدید توافق با آژانس تصمیم نگرفته است
اما سخنگوی دستگاه دیپلماسی در نشست خبری خود با اصحاب رسانه درباره مذاکرات وین و مسئله تمدید تفاهم ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی، اظهار کرد: مصوبه مجلس الزام آور است و توافق با آژانس یک توافق در راستای حل برخی نگرانی‌های آژانس در چارچوب مصوبه مجلس شورای اسلامی بود.
وی افزود: توافق ما این بود که دوربین‌ها جمع نشوند ولی اطلاعات آنها در اختیار آژانس قرار نگیرد، سه ماه تمام شد و تصمیم داخلی در داخل ایران گرفته شد که همچنان اطلاعات پاک نشود اما از روز الزام آور شدن قانون مجلس هیچ دسترسی فراپادمانی به آژانس داده نشده است. همچنان هیچ تصمیم سلبی یا ایجابی درباره دوربین‌ها و توافق قبلی با آژانس گرفته نشده است؛ نه نگهداشتن و نه پاک کردن و فعلا در وضعیت قبلی به سر می‌بریم.
در اجرای قانون و رعایت خطوط قرمز کوتاه نخواهیم آمد
محمود عباس زاده مشکینی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست‌خارجی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان با تأکید بر اصرار مجلس به اجرای قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها گفت که بر اساس این قانون و با توجه به پایان یافتن مهلت‌های سه ماهه و یک ماهه طرف‌های مقابل جمهوری اسلامی ایران برای لغو تحریم‌های علیه ایران و بازگشت به تعهداتشان، اکنون ایران هیچ تعهدی ندارد و اطلاعات دوربین‌های ویژه آژانس بین المللی انرژی اتمی در مراکز هسته‌ای باید کاملاً پاک شوند.
وی همچنین معتقد است که در تأسیسات هسته‌ای کشور دوربین‌های امنیتی و حفاظتی و دوربین‌های ویژه آژانس انرژی اتمی وجود دارد. دولت و سازمان انرژی اتمی باید اطلاعات را پاک کنند؛ جمهوری اسلامی ایران در اجرای قانون، رعایت خطوط قرمز و پیگیری منافع ملی جدی است و کوتاه نخواهد آمد. وقتی طرف مقابل به تعهداتش عمل نمی‌کند، طبق قانون مجلس نمی‌توانیم یک طرفه به تعهدات ادامه دهیم. آنها پس از گذشت چهارماه به تعهداتشان عمل نکردند.
