سفر وزیر خارجه روسیه به ترکیه؛ تداوم همکاری در سایه رقابت و اختلاف

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، نخستین دقایق بامداد گذشته، سرگئی لاوروف وزیر امورخارجه روسیه وارد فرودگاه آنتالیا شد. قرار است لاوروف با همتای ترک خود مولود چاووش اوغلو در مورد چندین موضوع مهم، گفتگو کند.

برخی از روزنامه های چاپ آنکارا، به این اشاره کرده اند که از شدت تعدد موضوعات گفتگو، کیف لاوروف پُر و باد کرده است و باید چندین مساله مهم مورد بحث و بررسی قرار بگیرد.

آخرین رویدادهای مربوط به قره باغ و جنوب قفقاز، تحولات خاورمیانه و شمال آفریقا به ویژه سوریه و لیبی، مسائل مرتبط با افغانستان، اوکراین، آسیای میانه، شرق مدیترانه و همچنین بررسی موانع تولید واکسن روسیه در ترکیه، مهم ترین سرفصل های دیدار امروز است.

در بیانیه وزارت امور خارجه روسیه، به این اشاره شده که گسترش همکاری‌های اقتصادی و تجاری دو کشور، یکی دیگر از مباحث این دیدار است. این وزارتخانه همچنین اعلام کرده که حجم تجاری بین دو کشور در 4 ماه نخست امسال در مقایسه با دوره مشابه سال گذشته با 22.5 درصد افزایش به 9 میلیارد و 100 هزار دلار رسیده است.

ماریا زاخارووا سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه گفته است:«روابط روسیه و ترکیه بر اساس احترام متقابل و در نظر گرفتن منافع روسیه و ترکیه است».

صد البته، همه چیز در روابط ترکیه و روسیه در حال و هوای گل و بلبل نیست و وزیر امور خارجه روسیه در حالی به آنتالیا سفر کرده که علاوه بر توافق و همکاری در چند حوزه مهم، در برخی پرونده ها، بین روسیه و ترکیه اختلاف نظر جدی وجود دارد.

تلاش برای گذار از اختلافات

لاوروف در شرایطی به شهر زادگاه چاووش اوغلو رفته که چند روز پیش، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و همتای ترک او رجب طیب اردوغان، در یک گفتگوی تلفنی مفصل، در مورد همکاری های مسکو – آنکارا صحبت کردند.

حالا چنین به نظر می رسد که سفر لاوروف نشانه اولیه ای از تلاش برای رسیدن به  توافق است. چرا که چند ماه پیش، سفر لاوروف و وزیر دفاع روسیه به ترکیه، در آخرین دقایق به خاطر اختلاف نظر در پرونده لیبی ابطال شد و از آن روز تاکنون، این اولین بار است که لاوروف به ترکیه می رود.

عمده ترین اختلافات ترکیه و روسیه را می توان در این موارد برشمرد:

1.هنوز مشخص نیست که تکلیف نهایی نگرش متفاوت آنکارا و مسکو در مورد ساختار سیاسی لیبی به کجا برسد.

2.آنکارا و مسکو در مورد سرنوشت سیاسی بشار اسد رئیس جمهور سوریه و چند و چون حمایت از مخالفین سوری و تعیین لیست نهایی تروریست و غیر تروریست، مشکل دارند و یکی از مهم ترین جلوه های این اختلاف نظر، مربوط به ادلب است. روسیه و ایران معتقدند که ترکیه به تعهدات خود در ادلب عمل نکرده و این گره، همچنان ناگشوده باقی مانده است. انتظار می رود که لاوروف و چاووش اوغلو در مورد استفاده انسانی از گمرک باب الهوا به یک دستور العمل نهایی برسند و جالب اینجاست که در چنین موقعیت حساسی، جوی هود از مشاورین ارشد تیم آنتونی بلینکن اعلام کرده که آمریکا تمایل دارد در باب الهوا با روسیه و ترکیه همکاری کند.

3.ترکیه و روسیه در مورد چند و چون تامین امنیت دریای سیاه و میزان حضور ناتو در این منطقه حساس، دیدگاه مشترکی ندارند. از یک سو روسیه از فروش پهپادهای مسلح ترکیه به اوکراین و همراهی ترکیه با مجارستان، لهستان و گرجستان نگران است و در مقابل، ترکیه سیاست های روسیه در مورد کریمه و تاتارها را برنمی تابد.

4.اگر چه موضوع تلاش ترکیه برای تداوم حضور در افغانستان، هنوز مانند کوه یخی است که فقط بخشی از آن بر آب هویدا است، اما در همین شرایط کنونی هم می توان گفت، اگر قرار باشد ترکیه به عنوان شریک و پیمانکار مستقیم آمریکا و ناتو در افغانستان بماند و پاکستان و مجارستان را نیز با خود همراه کند، روسیه حاضر نیست از چنین سناریویی استقبال کند.

اشاره به موارد فوق، نیازمند توجه به این واقعیت است که علاوه بر مسائل دوجانبه، برخی فاکتورهای پیرامونی مهم نیز وجود دارد. به عنوان مثال، در شرایطی که آمریکا، اعمال فشار سنگین بر روسیه و چین را به عنوان اهداف استراتژیک در دستور کار خود قرار داده، ترکیه با این دو قدرت ضد آمریکا روابط توسعه یافته و مهمی دارد.

کارشناسان چه می گویند؟

امید یاردم دیپلمات باتجربه ترکیه که ماموریت هایی همچون سفیر کبیر ترکیه در ایران و روسیه را در کارنامه خود ثبت کرده و حالا معاونت بخش سیاست خارجی حزب داود اوغلو را بر عهده دارد، چنین باوری دارد:«شاید قدرتمندترین وزیر امور خارجه نظام جهانی(لطفا کسی حسادت نکند!) لاوروف است. اگرچه دستور کار و موضوعات دیدار امروز بسیار شلوغ و متعدد است، اما موضوع اصلی گفتگو، آینده روابط ترکیه و روسیه در پرتو آخرین اجلاس ناتو است. در مورد نگرش ترکیه به ناتو و روسیه، سوالاتی ذهن مقامات مسکو را مشغول کرده و باید بگویم این سوالات از هر چیزی مهم تر است و بقیه موارد، ثانویه است».

مراد یشیل تاش از کارشناسان حوزه امنیت مرکز تحقیقاتی ستا (SETA) بر این باور است که روسیه در مناطق حساس شرق فرات و همچنین در ادلب، به منافع و انتظارات ترکیه توجه نکرده و بدون هماهنگی با ترکیه، به تحرکات نظامی و بمباران های خود ادامه داده و لازم است در این حوزه، توافقی بین مسکو و آنکارا صورت بگیرد.

کمال عناد از تحلیل گران روابط بین الملل و از نویسندگان نزدیک به نهاد ریاست جمهوری ترکیه در این مورد چنین دیدگاهی دارد:«در حالی که ترکیه تلاش می کند روابط خود را با بازیگرانی مانند روسیه و چین بهبود بخشد تا بتواند مقداری از سهم وابستگی به غرب در سیاست خارجی خود بکاهد، اما در عین حال، به ایالات متحده آمریکا و اروپا پشت نمی کند و با رویکرد سیاست خارجی چند بعدی عمل می کند. ترکیه، نگاه خاصی به مدل ایران دارد و نمی خواهد مورد تحریم قرار بگیرد. برای آنکارا، مهم است که اصرار بر خط مستقل سیاست خارجی و جلب واکنش قدرت های جهانی غربی را دنبال کند، اما موازنه باید به نحوی باشد که از خطر تحریم، در امان بماند. تا زمانی که ترکیه به سمت سیاست خارجی مستقل و تبدیل شدن به بازیگر جهانی پیش برود، در معرض ضد حمله قرار خواهد گرفت. بنابراین این سیاست خارجی متعادل و چند بعدی، باید با ظرافت و حساسیت دنبال شود».

ترکیه در چند گستره سیاسی، جغرافیایی و اقتصادی مهم، وابستگی و نیازهای فراوانی به روسیه دارد. در بیان اهمیت این موضوعات، می توان به چند مثال اشاره کرد:

1.ترک استریم یا جریان ترک و روند انتقال گاز روسیه از زیر آب های دریای سیاه به ترکیه و اروپا، برای آنکارا دارای ارزش استراتژیک و نمادین بالایی است.

2.سالانه 7 میلیون توریست از روسیه به ترکیه می روند و دست کم بین 18 تا 20 درصد از کل درآمد صنعت گردشگری ترکیه، وابسته به تداوم این روند است.

3.تحقق اهداف مهم ترکیه در جنوب قفقاز و نیل به مقصود در پروژه های حساسی همچون نخجوان، زنگزور و اتصال به جهان ترک، مستلزم تداوم همکاری روسیه است.

4.خرید سامانه موشکی اس 400 از روسیه، با وجود همه پیامدهای آن، برای ترکیه اقدام دفاعی مهمی بود و این کشور را بیش از پیش به روسیه نزدیک کرد.

5.احداث نیروگاه هسته ای آک کویوی ملاتیا به دست دانشمندان و مهندسین روسی برای دولت اردوغان اهمیت فراوانی دارد.

6.فعالیت ده ها پیمانکار بزرگ ترک در روسیه و صادرات اقلام غذایی و کشاورزی ترکیه به روسیه، برای بخش خصوصی ترکیه ارزش بالایی دارد.

در نتیجه، تعدد و اهمیت این وابستگی ها، موجب آن می شود که ترکیه، به قول آن ضرب المثل مشهور روسی، «پیش از بُریدن، چند بار اندازه گرفتن» را در نظر بگیرد.

انتهای پیام/