خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها: سکوت دیوار بلندی ساخته است به پهنای زندگی، دیوار خانه‌ها فروریخته، جز صدای زوزه تنهایی و نمایش چرخان گردبادهای کوچک نشان دیگری از جنبندگی در این منطقه نیست، اینجا همه از تازیانه خشکسالی زخم برداشته‌اند و برای نجات به زمین‌های دیگری پناه برده‌اند. اما در این سرزمین همه جا نفس آب به شماره افتاده است.
کسری مخازن آب در خراسان جنوبی به روایت آمار مسئولان آب منطقه‌ای به ۱۰۱ میلیون متر مکعب رسیده است و ۱۸۰۰ روستا در استان خالی از سکنه شده است.
طعم تلخ خشکسالی مانند زهر در تمام رگ‌های حیات این استان رخنه کرده است و هر روز شرایط را برای زندگی سخت‌تر می‌کند. دامداران و کشاورزان اولین زخم خورده‌های این زلزله‌ی خاموش هستند.
آب را فدای همه چیز کرده‌ایم
دبیر کنگره ملی آبیاری و زهکشی ایران در گفتگو با خبرنگار مهر شرایط استان خراسان جنوبی را به عنوان دومین استان وسیع کشور به لحاظ آبی بسیار بحرانی دانست و گفت: این استان با دو مؤلفه پهناوری و مرزی بودن امروز با شرایط بسیار بحرانی کسری مخازن و کاهش بارندگی مواجه است.
علی شهیدی افزود: عمق سفره‌های آب زیرزمینی در دشت بیرجند طی سال‌های اخیر ۷۳ سانتی متر افت کرده است، این در حالی است که استاندارد جهانی ۵ سانتی متر است. بر این اساس به نظر می‌رسد دشت بیرجند نیز باید ممنوعه اعلام می‌شد.
به گفته وی بعد از تخلیه سفره‌های زیر زمینی فرونشست اتفاق می‌افتد، در ادامه نگه‌دارندگی خاک کم می‌شود و نفوذ پذیری خاک کم می‌شود که باعث سیل در بارندگی‌ها می‌شود.
وی به کاهش بارندگی‌ها در سال‌های اخیر اشاره کرد و گفت: بارندگی‌ها در بلند مدت از ۱۷۵ به ۱۲۵ میلیمتر کاهش یافته بنابراین تنها راه نجات از فرونشست‌ها و باران‌هایی که سیل به بار می‌آورد، جلوگیری از برداشت بیش از حد آب از سفره‌های زیرزمینی است.
به همه چاه آب داده‌ایم، چاه‌های کشاورزی را نیز تبدیل به چاه‌های خدماتی کرده‌ایم و گفته‌ایم بروید هر چقدر نیاز دارید بردارید شهیدی تغییر الگوی کشت، پایین بودن راندمان آبیاری در استان عدم توجه به موضوع زهکشی را مورد توجه قرار داد و اظهار داشت: ما آب را فدای همه چیز کرده‌ایم.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: برای اینکه مهاجرت انجام نشود، صنایع فولاد قائنات احیا شود و… به همه چاه آب داده‌ایم، چاه‌های کشاورزی را نیز تبدیل به چاه‌های خدماتی کرده‌ایم و گفته‌ایم بروید هر چقدر نیاز دارید بردارید.
وی با بیان اینکه نداشتن الگوی کشت مناسب که متناسب با منابع آب استان باشد، سبب سردرگمی کشاورزان شده است، ادامه داد: شاهد هستیم در برخی موارد اقدام به کاشت گیاهان علوفه‌ای با مصرف آب بالا در استان می‌شود.
رئیس دانشکده کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست بیرجند تاکید کرد: برنامه‌ریزی، انتخاب و اجرای الگوی کشت بومی کم آب بر با توجه به آمایش سرزمین آب محور با در نظر گرفتن مفهوم آب مجازی و ارزش گذاری و بهره‌وری آب مورد توجه قرار گیرد.
شهیدی بر توجه جدی به میراث ملی قنات (احیا و مرمت قنوات) در استان تاکید کرد و افزود: نظارت جدی بر برداشت‌های غیر مجاز آب زیرزمینی و نیز چاه‌های غیر مجاز در راستای تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی صورت پذیرد.
وی با بیان اینکه باید از خروج آب‌های سطحی و زیرزمینی در مرزهای بین‌المللی استان جلوگیری شود، ادامه داد: بانک اطلاعات پایه منابع و مصارف آب استان و ساختار لازم جهت تحلیل و ارائه سناریوها ایجاد شود.
پایان برداشت نامتعارف شاید ۷ سال دیگر
سرپرست شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی نیز خبرهای خوبی درباره مخازن آب در استان ندارد و در این باره گفت: هم اکنون مخازن استان با کسری ۱۰۱ میلیون متر مکعبی مخازن آب در استان مواجه هستند.
سعید سروری در گفتگو با مهر به برداشت‌های نامتعارف از سفره‌های آبی استان اذعان داشت و افزود: امیدواریم با توجه به برنامه‌هایی که در نظر گرفته شده در بازه زمانی هفت ساله برداشت نامتعارف از آب‌های زیرزمینی در استان به صفر برسد.
به گفته وی هم اکنون از ۱۳ هزار و ۵۹۹ منبع آبی در استان ۲۸ درصد آن را چاه‌ها و چشمه‌ها تشکیل می‌دهند و اگر ثبات و پایداری می‌خواهیم باید بین دخل و خرج آبی استان تعادل ایجاد کنیم.
وی با اشاره به اینکه در گذشته با توجه به میزان بارندگی‌ها، کشاورزان مصرف خود را با آب قنات‌ها تطبیق می‌دادند، گفت: متأسفانه با ورود سیستمی حفر چاه‌ها، این تعادل به هم خورد تا جایی که امروز ۷۳ درصد میزان برداشت آب از منابع زیر زمینی تأمین می‌شود.
وی نیز انگشت اتهام بیشترین میزان مصرف آب را به سمت کشاورزی برد و تاکید کرد: در حال حاضر بخش کشاورزی با مصرف ۸۸ درصد بیشترین مصرف کننده آب است بنابراین راندمان در این بخش باید افزایش یابد.
سرپرست شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی طرح تعادل بخشی دشت‌ها را که از سال ۹۲ در استان اجرایی شده است را مد نظر قرار داد و گفت: طرح کنتور گذاری هوشمند چاه‌های کشاورزی یکی از بخش‌های این طرح بوده است که از زمان اجرا تاکنون ۱۸ درصد آب و ۲۰ درصد در مصرف برق صرفه‌جویی شده است.
سرپرست شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی آب را عنصری دانست که نه قابل تولید و نه قابل جایگزین است، علاوه بر این حجم آبی که در استان در دسترس قرار دارد، محدود است و متأسفانه هر سال نیاز ما به مصرف آب بیشتر می‌شود.
افزایش تنش‌های آبی در مناطق عشایری
در پی گرمای بی سابقه و تداوم خشکسالی در استان حجم آبرسانی سیار به روستاها و مناطق عشایری استان افزایش یافته است.
نماینده مردم نهبندان و سربیشه در مجلس شورای اسلامی با تأیید این موضوع در گفتگو با مهر گفت: بر این اساس باید هر چه زودتر ناوگان آبرسانی سیار در استان افزایش یابد.
مصطفی نخعی بابیان اینکه باید سرانه آب ارسالی به عشایر با توجه به گرمای هوا و شرایط حاد خشکسالی بیشتر شود، افزود: هم اکنون بیش از ۴۰ درصد روستاهای شهرستان‌های نهبندان و سربیشه به صورت سیار آبرسانی می‌شود.
وی تصریح کرد: بر این اساس باید تمام مسئولان استان با مدیریت درست تلاش کنیم، با کمترین مشکل حاد از تابستان عبور کنیم.
افت فشار و کمبود آب در روستاها گاهی به دلیل فرسودگی‌ها به وجود می‌آید و چون هدر رفت بالایی در این شبکه‌ها داریم نیاز به اصلاح و بازسازی دارند وی با اشاره به مجتمع‌های آبرسانی تاکید کرد: هر چند این مجتمع‌ها خوب بوده اما هم اکنون به دلیل شرایط حاد خشکسالی و کمبود بارندگی‌ها این مجتمع‌ها جوابگوی نیاز آبی مردم نیست.
وی فرسودگی بسیاری از خطوط انتقال آب و شبکه‌های داخلی را مد نظر قرار داد و گفت: افت فشار و کمبود آب در روستاها گاهی به دلیل این فرسودگی‌ها به وجود می‌آید چون هدر رفت بالایی در این شبکه‌ها داریم که نیاز به اصلاح و بازسازی دارند.
به گفته وی برخی از مجتمع‌ها نیز در گذشته احداث شده و تناسبی با وضعیت جمعیتی روستاها ندارد بنابراین باید این مجتمع‌ها توسعه یابد.
نخعی مهاجرت و خالی شدن روستاها از سکنه را از تبعات نگران کننده خشکسالی در مناطق مرزی عنوان کرد و گفت: باید هر چه سریع‌تر با برنامه‌ریزی و توسعه امکانات در نوار مرزی شرق کشور از بروز پیامدهای بیشتر در این مناطق جلوگیری کنیم.
چشمه‌های حیات وحش خشکید
مدیرکل محیط زیست خراسان جنوبی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر از خشک شدن تعداد زیادی از چشمه‌های حیات وحش در استان بر اثر خشکسالی خبر داد و گفت: بر اثر تداوم خشکسالی در سال جاری تعداد زیادی از چشمه‌های حیات وحش یا با کاهش آبدهی مواجه شده و یا به طور کلی خشک شدند.
حسین اکبری ادامه داد: هر چند لایروبی چشمه‌های حیات وحش را به طور مستمر انجام می‌دهیم اما به دلیل شدت خشکسالی باز هم حجم آبدهی چشمه‌ها افزایش چشمگیری ندارد.
وی اضافه کرد: شدت خشکسالی و کمبود علوفه در زیستگاه‌های حیات وحش را ضعیف و لاغر کرده و زادآوری حیات وحش به شدت کاهش یافته است، به عنوان مثال در منطقه نهبندان زادآوری پرندگانی مانند کبک و تیهو را نداشته‌ایم.
آبرسانی سیار به ۳۷۵ روستا
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی در گفتگو با مهر درباره تنش آبی به خصوص در روستاهای استان گفت: هم اکنون ۳۷۵ روستا در استان توسط تانکر آبرسانی می‌شود.
حسین امامی با اشاره به افزایش دما و کمبود بارندگی در استان افزود: متأسفانه روند مصرف آب در سطح استان با حجم موجودی‌مان منطبق نیست، و بر اساس اخباری که به دست‌مان می‌رسد بسیاری از مردم برای فضای سبز و خوراک دام از آب شرب استفاده می‌کنند که مشکلاتی را برای این شرکت ایجاد کرده است.
وی با بیان اینکه ۷ خودروی حمل آب به ناوگان آبرسانی سیار استان افزوده شده است، گفت: تلاش می‌شود تا پایان سال ۱۰۰ روستا از چرخه آبرسانی سیار خارج شود.
بر اساس آمار تابستان سال گذشته دشت‌های سرایان با کسری ۱۶ میلیون، بشرویه با کسری ۱۰ میلیون و دشت‌های بیرجند، دستگردان و مختاران با کسری میلیون مترمکعب دارای بیشترین کسری مخزن بودند. که این شرایط در سال جدید هم همین روند را دارد.
در دو دهه خشکسالی خراسان جنوبی که همواره مردم و مسئولان مشکلات پیرامونی را فریاد زده‌اند طرح‌های بسیاری در استان اعلام و برخی نیز اجرایی شد اما هیچکدام علاج واقعه نکرده است و مردم امید دارند در دولت جدید برای این اولویت مهم مردم دیار خاوران با همراهی نخبگان و دانشگاهیان راهکار اساسی اندیشیده و اجرایی شود.
