به گزارش بهداشت نیوز، قرص ترانکوپین (Quetiapine)، یک داروی آنتی سایکوتیک (ضد سایکوز) یا ضد روان پریشی نسل دوم است که برای درمان بیماری های روانی مانند اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی تجویز می شود و به عنوان یک ابزار دارویی ارزشمند برای کاهش و یا بهبود برخی علائم سلامت روان و رفاه حال بیماران محسوب می شود.
قرص ترانکوپین، داروی ضد روان پریشی (ضد سایکوز) است که برای درمان علائم مرتبط با بیماری های زیر استفاده می شود:
- روان گسیختگی
- اختلال دوقطبی
- اختلال افسردگی ماژور (MDD)
این دارو با تغییر سطح برخی پیام رسان های شیمیایی به نام انتقال دهنده های عصبی در مغز- به ویژه سروتونین و دوپامین- عمل می کند.
قرص ترانکوپین اگرچه اثر آرام بخشی دارد اما برای بی خوابی توصیه نمی شود. در این مقاله همچنین بررسی خواهیم کرد آیا این داروی برای درمان بی خوابی هم موثر است.
قرص ترانکوپین، توسط سازمان غذا و دارو ( FDA) برای درمان بی خوابی تأیید نشده است. با این حال، به دلیل اثرات آرام بخشی آن، هنوز هم گاهی اوقات به صورت کوتاه مدت و آف لیبل برای درمان بی خوابی تجویز می شود.
اگرچه مشخص کردن میزان دقیق تجویزی این دارو برای بی خوابی و اختلالات مربوط به خواب دشوار است، اما طبق تحقیقات این دارو غالبا تجویز می شود.
یک مطالعه معتبر در سال ۲۰۱۷ که نسخه های قرص ترانکوپین را در بین نوجوانان یک مرکز بستری روانی بررسی می کرد، نشان داد که از ۷۲۰ مورد پذیرش شده، ۱۱.۵ درصد آن ها از این دارو به هنگام شب استفاده می کردند که ۵۷ درصدشان صرفاً برای بهبود بی خوابی بوده است.
و یک منبع معتبر در سال ۲۰۱۲ گزارش کرد که دوز معمول قرص ترانکوپین مورد استفاده برای بی خوابی- در صورت تجویز بدون برچسب- از ۲۵ تا ۲۰۰ میلی گرم در روز متغیر است.
آیا قرص ترانکوپین می تواند به بهبود خواب فرد کمک کند؟
تعداد معدودی از مطالعات معتبر، پیرامون اینکه آیا قرص ترانکوپین واقعاً به بهبود خواب کمک می کند یا خیر متمرکز شده اند.
طبق تحقیقات، اثر قرص ترانکوپین ممکن است به این بستگی داشته باشد که آیا بی خوابی به طور مستقل رخ می دهد (بی خوابی اولیه) یا در کنار یک بیماری دیگر اتفاق می افتد (بی خوابی ثانویه).
بررسی معتبری در سال ۲۰۱۲، دو مطالعه را شناسایی کرد که مصرف قرص ترانکوپین را در درمان بی خوابی اولیه ارزیابی می کردند. طی این مطالعات، نگرانی های بالقوه زیادی در مورد سلامتی انسان، مانند افزایش وزن و تغییرات متابولیکی- حتی در دوزهای پایین مصرفی- ذکر شد.
به طور مشابه، یک بررسی معتبر در سال ۲۰۱۴ تنها دو آزمایش بالینی کوچک پیرامون استفاده از قرص ترانکوپین برای کمک به بی خوابی در بزرگسالان را ارزیابی کرد (بدون در نظر گرفتن سایر شرایط سلامتی)، که در نهایت براساس کمبود اطلاعات ایمنی و اثربخشی، داروی مذکور برای بهبود بی خوابی توصیه نشد.
یکی دیگر از بررسی های معتبر در سال ۲۰۱۶ هم به همین نتیجه رسید. آن ها در این نتیجه گیری، تنها به یک مطالعه استناد کردند و چنین اعلام داشتند که قرص ترانکوپین خواب را به طور قابل توجهی بهبود نمی بخشد.
همچنین یک بررسی جامع در سال ۲۰۱۸ به این نتیجه رسید که قرص ترانکوپین بی خوابی اولیه را بهبود نمی بخشد. با این حال، براساس شواهد محدود، چنین پیشنهاد شد که قرص ترانکوپین ممکن است در درمان بی خوابی ثانویه ناشی از افسردگی مرتبط با اختلال دوقطبی مفید باشد.
آیا این دارو خطرناک است؟
قرص ترانکوپین، علی رغم مزایای فراوان، دارای عوارض جانبی نیز می باشد و همچون سایر داروهای تجویزی روان گردان، گاها مورد سوء مصرف قرار می گیرد. اگرچه در کل استفاده از این دارو بی خطر است، اما درک عواقب احتمالی مصرف آن، برای حفظ سلامتی افراد ارزشمند است.
عوارض جانبی متداول قرص ترانکوپین
متأسفانه، قرص ترانکوپین عوارض جانبی ناخواسته زیادی به همراه دارد (حتی در برخی افرادی که این دارو را طبق دستور، مصرف می کنند). برخی از این عوارض، ممکن است طی چند روز- پس از شروع مصرف دارو- برطرف شوند، در حالی که برخی دیگر، در طول دوره درمان ادامه پیدا می کنند.
عوارض جانبی شایع و کوتاه مدت قرص ترانکوپین ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ضعف تمرکز
- بروز مشکلاتی در صحبت کردن
- کابوس
- تحریک پذیری و تغییرات خلقی
- افزایش وزن
- سوء هاضمه
- یبوست
- خشکی دهان
- سرگیجه
- سردرد
- ضعف عضلانی
قرص ترانکوپین همچنین ممکن است برخی تغییرات هورمونی را به همراه داشته باشد، در نتیجه عوارض جانبی همچون موارد زیر را می تواند ایجاد کند:
- بزرگ شدن بافت سینه در مردان (ژنیکوماستی)
- دوره های قاعدگی نامنظم یا عدم خونریزی در زمان قاعدگی در زنان
- کاهش تمایل یا توانایی فعالیت جنسی
سوء مصرف قرص ترانکوپین
اگرچه قرص ترانکوپین مبتنی بر کاربردهای دارودرمانی (فارماکوتراپی) است، اما یک ماده کنترل شده نیست و به طور کلی پتانسیل بالایی برای سوء مصرف یا اعتیاد ندارد، اما گزارش هایی در مورد سوء استفاده یا سوء مصرف این دارو وجود دارد. این ترکیب گاهی اوقات در ترکیب با کوکائین مورد سوء مصرف قرار می گیرد. ترکیب قرص ترانکوپین و کوکائین را گاهی اوقات” کیو بال” می نامند.
سایر اصطلاحات عامیانه که برای اشاره به قرص ترانکوپین بعنوان یک دارو سوء مصرفی- به کار گرفته می شود عبارت اند از:
- بیبی هروئین
- کوئل
- سوزی- کیو
در حالی که میزان سوء مصرف این دارو کم است، با این حال، گزارشاتی در مورد سوء مصرف آن به روش های مختلف- از طریق مسیر خوراکی، خرد کردن و استنشاق و تزریق آن ارائه شده است.
با این حال، این بحث وجود دارد که چرا قرص ترانکوپین، بیش از سایر داروهای ضد روان پریشی، مورد سوء استفاده قرار می گیرد! برخی چنین فرض می کنند که دلیل آن اثر آرام بخشی این داروست.
مطالعه ای نشان داد که قرص ترانکوپین تنها داروی ضد روان پریشی غیرمعمول است که مصرف آن تا حدودی در بین عموم مطلوب است. ارزش خیابانی یک دوز قرص ترانکوپین- برای یک قرص ۲۵ میلی گرمی از آن- چیزی بین ۳ تا ۸ دلار گزارش شده است.
سوء مصرف قرص ترانکوپین احتمالاً در جامعه بیماران روانی بستری شده در تیمارستان و زندانی ها شایع تر است و طبق گزارشات، این دارو برای افرادی که دچار اختلالات روانی مانند توهم یا هذیان هستند، تجویز می شود.
اثرات مزمن (طولانی مدت) سوء مصرف قرص ترانکوپین:
قرص ترانکوپین با گذر زمان- به خصوص در صورت سوء مصرف- می تواند منجر به ایجاد چندین عارضه جانبی نامطلوب و بالقوه ی مزمن شود. در برخی موارد، این اثرات برگشت پذیر هستند و با پایان مصرف دارو بهبود می یابند، اما در شرایط دیگر، این تغییرات می توانند دائمی باشند.
افزایش وزن
طبق گزارشات، یکی از عوارض جانبی رایج قرص ترانکوپین، افزایش وزن است که با گذر زمان، می تواند به قلب، ریه ها، معده، کبد، لوزالمعده و سایر اندام ها آسیب برساند. این در حالیست که با رعایت دستور پزشکی مصرف دارو و رعایت تعادل سالم بین رژیم غذایی و ورزش می توان از افزایش وزن جلوگیری کرد و در یک وزن سالم باقی ماند.
افزایش قند خون
قرص ترانکوپین همراه با افزایش وزن، ریسک سایر مشکلات متابولیکی همچون افزایش قند خون را نیز در پی دارد. بین مصرف قرص ترانکوپین و تشخیص دیابت رابطه ای وجود دارد. قند خون بالای مرتبط با این دارو در بعضی موارد می تواند شدید باشد و منجر به افت شدید سطح pH خون (کتواسیدوز)، کما یا مرگ شود.
علائم هیپرگلیسمی مقاوم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- احساس تشنگی شدید
- تکرر ادرار
- میل زیاد به غذا
- احساس ضعف یا خستگی
- حالت تهوع یا احساس ناراحتی در معده
- تنفس با بوی میوه
- گیجی یا عدم تعادل
کلسترول بالا
کلسترول بالا نیز می تواند مضر باشد و خطر سکته های مغزی یا قلبی را افزایش دهد. داشتن کلسترول و فشار خون بالا اغلب با اضافه وزن یا سبک زندگی ناسالم همراه است. سوء مصرف قرص ترانکوپین، فرد را در معرض خطر ابتلا به شرایط مرتبط با افزایش وزن قرار می دهد.
سایر اثرات فیزیکی طولانی مدت
قرص ترانکوپین ممکن است با سایر اثرات فیزیکی مزمن از جمله موارد زیر همراه باشد:
-
تاردیو دیسکینزیا
این وضعیت بر سیستم عصبی فرد تأثیر می گذارد و با حرکات غیر ارادی بی شماری مشخص می شود. فرد مبتلا به تاردیو دیسکینزیا ممکن است توانایی کنترل حالت های صورت خود را از دست بدهد و در استفاده از زبان و دهان خود با مشکل روبرو شود. از آن بدتر، این شرایط ممکن است غیرقابل برگشت باشند. -
تغییرات فشار خون
قرص ترانکوپین به داروی تغییر دهنده فشار خون مصرف کنندگان، معروف است. جالب اینجاست که کودکان و نوجوانانی که از این دارو استفاده می کنند به طور کلی فشار خون بالاتری را تجربه می کنند در حالی که بزرگسالان، احتمالاً فشار خون پایین تری را تجربه می کنند. هر دو شرایط بالقوه، مشکل ساز است و برای ارزیابی هر گونه خطر احتمالی باید به پزشک خود مراجعه کنید (مانند افزایش خطر زمین خوردن در فشار خون پایین). -
خطر زمین خوردن
افرادی که قرص ترانکوپین مصرف می کنند، بیشتر در معرض خطر زمین خوردن و آسیب دیدگی ناشی از آن هستند. این خطر به دلیل خواب آلودگی، تعادل ضعیف، بی ثباتی حسی و فشار خون پایین ایجاد می شود. -
تعداد پایین گلبول های سفید خون
قرص ترانکوپین ممکن است تعداد گلبول های سفید خون (WBC) را کاهش دهد (به ویژه در کسانی که سابقه آن را دارند). از نظر پاتولوژیک، پایین بودن تعداد گلبول های سفید (لکوپنی) می تواند خطرناک باشد زیرا این سلول ها به طور معمول با عفونت مقابله می کنند. از این رو، این شرایط می تواند فرد را در معرض افزایش خطر ابتلا به عفونت قرار دهد. -
آب مروارید
مصرف قرص ترانکوپین احتمال ایجاد آب مروارید را افزایش می دهد، که می تواند باعث تاری دید و به حداقل رسیدن بینایی شود. -
مشکلات تیروئید
مصرف این دارو ممکن است سطح هورمون تیروئید را کاهش دهد که با افزایش دوز مصرفی، این مشکل بدتر می شود. -
مشکل بلع
قرص ترانکوپین، بلع را دشوارتر می کند، که ممکن است منجر به آسپیراسیون پنومونی شود (عفونت ریه ناشی از برگشت غذا). -
افزایش دمای بدن
مصرف قرص ترانکوپین، توانایی طبیعی بدن در مدیریت و تنظیم حرارت و دمای مرکزی خود را مختل می کند. افرادی که ورزش سنگین می کنند یا در معرض آب و هوای گرم قرار می گیرند- در صورت عدم مراقبت- به راحتی می توانند دهیدراته شوند. -
تشنج
هرچند به ندرت، اما این دارو خطر تشنج نیز دارد. افرادی که سابقه تشنج- یا سایر موارد ایجاد کننده تشنج- دارند ممکن است، بیشتر در معرض خطر باشند. -
مشکلات قلبی
این دارو- به ویژه اگر با سایر داروها ترکیب شود- می تواند منجر به ناهنجاری های ضربان قلب و احتمالا وضعیت های اورژانسی قلب شود.
آیا قرص ترانکوپین برای سالمندان بی خطر است؟
گروه خاصی از افراد ممکن است در معرض خطر بیشتری از عوارض جانبی مرتبط با قرص ترانکوپین قرار بگیرند. به عنوان مثال، هنگامی که قرص ترانکوپین در افراد مسن مبتلا به روان پریشی مرتبط با زوال عقلی استفاده می شود، خطر سکته مغزی و مرگ ناشی از نارسایی قلبی یا عفونت هایی مانند ذات الریه افزایش می یابد. از این رو، سالمندان تنها در صورت عدم وجود بیماری های دیگر، می توانند قرص ترانکوپین مصرف کنند.
