« سیاست خارجی دولت ما از برجام شروع نمی‌شود و به برجام محدود نمی‌شود.»؛ «ما به برجام به‌عنوان قراردادی که با ۹ بند به تایید رهبری رسیده، حتما به‌عنوان یک قرارداد و تعهدی که دولت‌ها باید به آن پایبند باشند، پایبندیم.» این دو جمله جزء مهم‌ترین جملات سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور منتخب است که در خصوص برجام بیان‌شده است؛ موضوعی که یکی از چالش‌های دولت سیزدهم خواهد بود و از زمان اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری تاکنون، تحلیل‌های بسیاری در این زمینه ارائه‌شده است.
از یک‌سو، برخی تحلیلگران بر این باورند که باروی کار آمدن دولت رئیسی، برجام به انتهای کار خود خواهد رسید و در صورت ادامه مذاکرات وین، تیم مذاکره‌کننده آینده انعطاف کمتری را از خود نشان خواهد داد و به‌نوعی گفت‌وگوها به بن‌بست می‌‌رسد! اما در سوی دیگر، برخی کارشناسان معتقدند که در دولت جدید، مذاکرات به قوت خود ادامه دارد اما با رویکردی جدید و قابل‌قبول؛ یعنی دفاع از حقوق مردم ایران با نگاهی عاقلانه و انقلابی.
رویکرد منفعلانه دولت دوازدهم در برجام
طی سال‌های گذشته و بعد از اجرای توافق هسته‌ای، آنچه را که شاهد بودیم اجرای یک‌طرفه برجام از سوی ایران بوده و در مقابل، طرف‌های دیگر نه‌تنها به آن پایبند نبودند بلکه آمریکا از برجام خارج شد و تروئیکای اروپایی نیز تنها وعده دادند و رویکردشان عدم اجرای توافقی بود که خود امضا کرده بودند. در برابر رفتارهای طرف‌های مقابل، اما دولت آقای روحانی رویکردی منفعلانه از خود نشان داد و با چشم بستن به وعده‌های دروغین اروپایی‌ها و امید به آمدن دموکرات‌ها در آمریکا تنها باعث جری شدن طرف‌های دیگر برجام شده و آن‌ها مکرر ادعا کردند ایران به توافق هسته‌ای پایبند نیست! رفتار دولتمردان طی این چند سال حتی باعث گستاخی‌های بسیار علیه ایران شد و از وزیر خارجه آلمان گرفته تا انگلیس ایران را در خصوص اجرای برجام تهدید کردند. البته در این میان، در اواسط سال گذشته بود که نمایندگان مجلس یازدهم در اقدامی انقلابی، طرحی به‌نام «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» را ارائه و تصویب کردند که برای وادار کردن اروپا و آمریکا به لغو تحریم‌ها تدوین‌شده بود و طبق پیش‌بینی‌ها اهرم فشاری بود بر غرب و پشتیبانی برای تیم دیپلماتیک ایران و درنهایت کشورهای توافق‌نامه هسته‌ای را وادار کرد که پای میز مذاکره بیایند و از لغو تحریم‌ها صحبت کنند.
با تمام این تفاسیر، حالا با تغییر دولت و تیم مذاکره‌کننده ایران، انتظار می‌رود رویه گفت‌وگوها و برخورد با طرف‌های برجامی نیز تغییر کند و از موضع قدرت در برابر ۱+۵ ایستادگی کرد نه ملتمسانه.
رئیس‌جمهور رئیسی در اولین نشست خبری خود پس از کسب پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری، اصل برجام را مانند مناظرات زیر سؤال نبرد و تأکید بر شیوه اجرای آن داشت. رئیس‌جمهور منتخب در نشست خبری تأکید کرده که «اجازه نمی‌دهیم مذاکرات فرسایشی بوده و مذاکره برای مذاکره انجام شود. باید هر نشستی برای حصول نتیجه باشد و نتیجه محوری در مذاکرات مدنظر قرار گیرد تا مذاکرات آورده‌ای برای ملت ایران داشته باشد. مذاکرات را برای رفع محدودیت‌ها، تحریم‌ها، راستی آزمایی و ارتباطات دنبال می‌کنیم.»
وی همچنین اظهار داشته که سیاست خارجی دولت وی از برجام شروع نمی‌شود و به برجام محدود نیست. او بر توازن در سیاست خارجی هم تأکید داشته و اعلام کرده است که تعامل گسترده و متوازن با همه کشورها را در سیاست خارجی دنبال می‌کند و هر مذاکره‌ای که منافع ملی در آن تضمین شود موردحمایت اوست.
رویکرد گستاخانه غرب در برابر ایران
در مقابل رویکرد رئیسی، کشورهای اروپایی و آمریکا نیز خواهان تداوم مذاکرات برجام در دوره ریاست جمهوری جدید ایران هستند. در همین زمینه جن ساکی سخنگوی کاخ سفید اعلام کرده است که دولت «جو بایدن» مشتاقانه منتظر آن است که برای بازگشت آمریکا به برجام شاهد سمت‌وسوی گفت‌وگوهای کنونی با ایران باشد. همچنین جوزف بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم اعلام کرده: «فکر نمی‌کنم که رئیس‌جمهور جدید ایران موضعی متفاوت درباره مذاکرات وین اتخاذ کند؛ مذاکراتی که هم به نفع کشورش است و هم به نفع مردمش. بنابراین دلیلی برای اینکه چنین اعتقادی داشته باشم وجود ندارد.»
این‌ها در حالی است که طی هفته‌های قبل،
پرس تی‌وی به نقل از منابع نزدیک به مذاکرات وین اعلام کرده که آمریکا کماکان از انجام تعهدات خود برای بازگشت به برجام و لغو تحریم‌ها خودداری کرده و حاضر به لغو تحریم تسلیحاتی و لغو دستور اجرایی ترامپ در این زمینه نشده است.بر اساس این گزارش آمریکا تاکنون لغو کامل تحریمهای نفتی، بانکی و حملونقل را به‌گونه‌ای که نیاز به تمدید نداشته باشد، نپذیرفته و صرفا تعلیق و توقف موقت ۱۲۰ روزه و یا ۱۸۰ روزه این تحریم‌ها را پیشنهاد داده که تمدید این معافیت دوره‌ای نیازمند موافقت رئیس‌جمهور آمریکا خواهد بود.
لزوم اجرای مصوبه اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها
به‌هرحال به نظر می‌آید در دوره جدید مذاکرات، ایران برخلاف قبل که به‌صورت ضعیف و دور از انتظار در گفت‌وگوها حضور پیدا می‌کرد، حالا با نگاه انقلابی و عزتمندانه در مذاکرات شرکت کرده و با بهره‌گیری از رهنمودهای رهبر معظم انقلاب و همچنین با کمک گرفتن از قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» مصوب مجلس شورای اسلامی، با دست‌پر در برابر زیاده‌خواهی‌ها ایستادگی خواهد کرد. همان‌طور که انتظار می‌رود برجام را یک دولت مقتدر می‌تواند اجرا کند و نه یک دولت که تمام مسئولان آن چشم‌انتظار خارج از کشور هستند و حالا رصد سخنرانی‌های رئیسی نشان می‌دهد که او در پی حضوری قوی و برتر در میز مذاکرات است و دوران انفعال تمام‌شده است.
