با تخلیه قطعی پایگاه هوایی بگرام در افغانستان توسط نظامیان آمریکایی و تحویل آن به نیروهای نظامی و امنیتی افغانستان، یک گام دیگر به اجرایی شدن تصمیم «جو بایدن» رئیس‌جمهوری آمریکا برای خروج سربازان آن کشور و پایان اشغال بیست ساله افغانستان توسط آمریکا نزدیک‌تر شده و یاد و خاطره خروج نظامیان شکست خورده آمریکایی در جنگ ویتنام و تخلیه سایگون توسط آنها، دوباره در اذهان زنده شد.
در شرایطی که جنگ و خونریزی در افغانستان در حال فراگیر شدن در کلیه مناطق این کشور بوده و شورشیان طالبان از فرصت ایجاد شده پس از تصمیم خروج نیروهای آمریکایی و ناتو از افغانستان، درصدد سلطه بر تمامی خاک افغانستان برآمده‌اند، «محمد اشرف غنی» رئیس‌جمهوری این کشور به همراه «عبدالله عبدالله» معاون اجرایی حکومت فعلی افغانستان در سفر به آمریکا در تلاش برای کسب حمایت واشنگتن و ایجاد شرایطی جهت ادامه بقای دولت خود و جلوگیری از تداوم تهاجمات طالبان و گسترش حاکمیت آنها بر سراسر افغانستان برآمده‌اند .
رفتار و برخورد کاخ سفید با سفر رئیس‌جمهوری و مسئول تیم مذاکره‌کننده دولت افغانستان در گفت‌وگوهای با طالبان به ترتیبی تدارک شده بود که هیچ گونه شباهتی به دیدار و ملاقات رئیس‌جمهوری آمریکا با یک رییس کشور خارجی و نفر دوم وی نداشت و ضمن آنکه کنفرانس خبری پایان این دیدار نیز انجام نشد، اطلاعات بسیار اندکی از محتوای این دیدار کوتاه به رسانه‌ها درز کرد .
در همین حال، «آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه آمریکا که در زمان سفر اشرف غنی به واشنگتن در اروپا به سر می‌برد، ساعاتی قبل از دیدار کاخ سفید اعلام کرد که حملات شورشیان علیه نیروهای امنیتی افغانستان به شدت رو به افزایش بوده و موجب نگرانی شده است. به گفته وی، وضعیت فعلی افغانستان هیچ گونه کمکی به اوضاع جاری نخواهد کرد و یک راه حل نیز محسوب نمی‌شود، ضمن آنکه از تصمیم سوال‌برانگیز رئیس‌جمهوری آمریکا برای خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان نیز حمایت کرد.
در ماه آوریل گذشته رئیس‌جمهوری دموکرات آمریکا، پس از تثبیت در کاخ سفید راهبرد آمریکا برای خروج ۲۵۰۰ نظامی باقیمانده این کشور در افغانستان را بدین گونه خلاصه کرد که آمریکا از افغانستان خارج می‌شود. لیکن این تصمیم به معنی پایان حمایت از افغانستان نخواهد بود و افغان‌ها باید در مورد آنچه برای آینده خود می‌خواهند تصمیم بگیرند. این تصمیم وظیفه سنگینی است که در انتظار رهبران افغانستان است.
اگرچه تاریخ تعیین شده از سوی جو بایدن برای خروج قطعی نظامیان آمریکایی از افغانستان مصادف با ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۱ و در بیستمین سالگرد انفجارات برج‌های "دو قلو" در واشنگتن و سایر انفجارهایی که در آن تاریخ آمریکا را به لرزه درآورد، بود لیکن بنا به دلایلی شروع تدریجی عقب‌نشینی آمریکایی ها از افغانستان از اواسط تیر ماه آغاز می‌شود. در همین حال، بسیاری از نیروهای متعلق به کشورهای عضو سازمان آتلانتیک شمالی (ناتو) و حاضر در ائتلاف غربی‌ها در افغانستان همچون آلمان، انگلیس، ایتالیا و... از هم‌اکنون تخلیه افغانستان را در دستورکار قرار داده‌اند .
نتیجه و دستاورد ۲۰ سال بعد از انفجارهای ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۰۱ در آمریکا و حضور نظامیان ناتو در افغانستان به هدف مقابله و به اصطلاح از بین بردن ریشه‌های تروریسم طالبان در این کشور سوالی است که این روزها در اذهان بدین گونه مطرح است که آیا در جریان جنگ آمریکا در افغانستان، واشنگتن توانست شورشیان را از افغانستان بیرون رانده و این کشور را با آرامش تحویل مردم افغانستان بدهد؟
جو بایدن در توجیه دلیل خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان خاطرنشان کرده است که ما به دلیل حملات وحشتناک ۲۰ سال پیش به افغانستان رفتیم. هدف ما مشخص و علت آن نیز روشن بود. ۱۰ سال پس از حذف اسامه بن لادن عامل انفجارات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، دلایلی که بر اساس آنها در افغانستان باقی مانده‌ایم، شفافیت کمتری دارند و به تدریج این شفافیت را هم از دست می‌دهند. به گفته بایدن، وی چهارمین رئیس‌جمهوری آمریکا است که حضور نیروهای آمریکایی در افغانستان را مدیریت می‌کند و مایل نیست این مسئولیت را به رئیس‌جمهوری بعدی واگذار کند.
یادآوری می‌شود که در یازدهم سپتامبر سال ۲۰۰۱ و دو روز پس از ترور «احمد شاه مسعود» فرمانده نیروهای ائتلاف شمال در افغانستان طی یک عملیات انتحاری، ۱۹ عضو شبکه تروریستی القاعده با چهار فروند هواپیمای خطوط هوایی در آمریکا، ابتدا دو فروند را به سمت برج‌های "دو قلو" و مرکز تجارت جهانی نیویورک، سپس یک فروند را به سمت مقر پنتاگون در واشنگتن و سرانجام یک فروند را نیز در منطقه‌ای واقع در پنسیلوانیا منفجر کردند و در حالی که این حوادث مستقیماً در معرض دید جهانیان قرار داشت، حدود دو هزار و ۹۷۷ نفر کشته و بیش از شش هزار و ۲۰۰ نفر مجروح بر جای ماند. بعد از ظهر روز ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ «دونالد رامسفلد» وزیر دفاع وقت ایالات متحده، اسامه بن لادن را مسئول عملیات انتحاری آمریکا معرفی و تلاش کرد صدام را نیز در این ماجرا شریک وی کند. شب همان روز «جورج بوش» پسر، رئیس‌جمهوری آمریکا در نطقی از کاخ سفید "جنگ علیه تروریسم" را اعلام کرد.
گزارش آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا، منتشر شده در ماه آوریل گذشته حکایت از آن دارد که به رغم تاکید کاخ سفید بر اینکه تهدید تروریسم در افغانستان به عنوان هدف اصلی آمریکا برای حضور در این کشور از بین رفته است، لیکن مستندات و شواهد اندکی در دسترس هستند تا از اعلام شکست ماموریت مداخله‌جویانه نظامی آمریکا در افغانستان ممانعت به عمل آورند.
همین گزارش، ناظر بر این واقعیت بدبینانه است که احتمال چندانی هم برای دستیابی به یک توافق سیاسی بین شورشیان طالبان و دولت مستقر در کابل وجود ندارد ضمن آنکه مقاومت و پایداری لازم از سوی دولت کابل در مقابل تهاجمات طالبان پس از خروج آمریکا از افغانستان دور از ذهن خواهد بود. گزارش سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا همچنین خاطرنشان می‌سازد که هیچ دستاوردی از رهگذر تمدید حضور نیروهای نظامی در افغانستان برای آمریکا حاصل نخواهد شد. در حالی که در فوریه گذشته، ژنرال «ژوزف وان فورد» رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا خواستار تمدید حضور نظامیان آمریکا در افغانستان به منظور فرصت کافی دادن به روند صلح تا رسیدن به نتیجه قابل قبول در افغانستان شده بود .
از طرف دیگر، هیچ یک از شرکای آمریکایی ناتو در افغانستان در برداشت و صحت تصمیم آمریکا برای خروج قطعی از افغانستان در اواسط تیر ماه جاری، یعنی قبل از ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۱ که پیش از این اعلام شده بود، همراه و هم‌نظر نیستند. در عین حال، این کشورها مطمئن هستند که بدون حضور آمریکا، باقی ماندن آنها در افغانستان هیچ گونه نتیجه و ثمری در بده بستان‌های واشنگتن با طالبان برای فردای عزیمت آمریکا از افغانستان دربر نخواهد داشت و ریسک بزرگی خواهد بود که بدون اطلاع از چگونگی روند آتی تحولات داخلی و بین افغانی حتی لحظه‌ای در افغانستان درنگ کند .
از نظر دولت افغانستان، واشنگتن امیدوار است که با خروج کامل از افغانستان، طالبان را که پس از کنفرانس استانبول در بیست و چهارم آوریل گذشته از بازگشت به میز مذاکرات صلح امتناع ورزیده است، متقاعد کند که به مذاکرات بازگردد زیرا براساس توافقنامه دوحه امضا شده توسط آمریکا در بیست و نهم ماه مه سال ۲۰۲۰، تاکید شده است که آخرین سرباز آمریکایی قبل از اول ماه مه سال ۲۰۲۱ از افغانستان خارج و هیچ نظامی آمریکایی در افغانستان حضور نداشته باشد .
جو بایدن با تصمیم خود برای خروج قطعی نظامیان آمریکایی از افغانستان قصد دارد تا اواسط تیرماه جاری و در عمل به تعهدات توافقنامه دوحه، به طولانی‌ترین جنگ تاریخ ایالات متحده پایان داده و تنها گروهی از نظامیان آمریکایی را برای حفاظت از سفارت آمریکا در کابل نگاه دارد .
یکی از متخصصین امور طالبان در پاکستان معتقد است که رئیس‌جمهوری آمریکا با خروج بی قید و شرط نیروهای نظامی آمریکا در افغانستان خطر بزرگی را برای منطقه ایجاد می‌کند زیرا در درجه اول ارتباطات موجود بین طالبان و باقیمانده القاعده همچنان تهدیدهای بلند مدت برای افغانستان محسوب می‌شود و بایدن تنها به استناد بخشی از مذاکرات با طالبان روی خروج آمریکا شرط‌بندی کرده است که این موضوع هم امری فرضی است.
از سال ۲۰۱۸ شورشیان طالبان هیچ گاه تمایل جدی خود را برای رسیدن به صلح واقعی نشان نداده‌اند. آنها دستاوردهای بسیاری داشته‌اند لیکن مابه‌ازایی برای این دستاوردها نداده‌اند. هنوز معلوم نیست سیستم سیاسی مورد نظر طالبان چگونه سیستم حکومتداری است؟ نظام آموزشی، بهداشتی، روابط خارجی، نقش زن در جامعه، وضعیت و مناسبات مذاهب با یکدیگر و بسیاری موضوعات حساس دیگر از نظر طالبان هنوز روشن نیستند و این امر می‌تواند بسیار نگران‌کننده باشد.
همچنین تکلیف گروه‌های غیر پشتون همچنان در ابهام است. از سال ۱۹۹۳ تاکنون افغانستان صحنه درگیری‌ها و جنگ‌های قومی بین پشتون‌ها از یک طرف و نیروهای تاجیک، ازبک و هزاره‌ها با حمایت سیاسی و لجستیکی کشورهای خارجی از هر یک از آنها از سوی دیگر بوده است و در فردای خروج آمریکا، تعادل نیروهای جهادی در افغانستان وضعیت روشنی ندارد.
در هر حال، پس از بیست سال اشغال و جنگ و خونریزی در افغانستان که ایالات متحده به بهانه مبارزه با تروریسم و رفع تهدیدها علیه آمریکا وارد افغانستان شد و طی دو دهه به دفعات راهبرد خود را برای توجیه افکارعمومی جهت باقی ماندن در این کشور تغییر داد، این روزها و با وجود بر سرکار بودن دولت قانونی افغانستان، با شورشیان و معارضین این دولت که هدف دولت آمریکا در اشغال افغانستان از بین بردن آنها بوده است، مذاکره اصطلاحاً به توافق می‌رسد و حتی برای رضایت خاطر شورشیانی که بیست سال پیش به نوعی عامل انفجارات آمریکا و شریک اجرایی آن قلمداد شدند، تاریخ خروج اعلام شده قبلی خود را نیز به جلو می‌اندازند تا ضمن تجدید خاطرات شکست ایالات متحده در جنگ ویتنام و خروج از سایگون با سرشکستگی تمام، مجدداً سرنوشت مردم افغانستان را برای دورانی نامعلوم به دست وارثانی بسپارد که سابقه چندان روشن و امیدوارکننده‌ای درگذشته، در اداره این کشور زجر کشیده نداشتند .
