روز جمعه ۲۸ خرداد ماه سیزدهمین دور انتخابات ریاست جمهوری با حضور پر شور مردم در سراسر کشور و همچنین در ۱۳۳ کشور خارجی برگزار شد. در این دور از انتخابات آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی با کسب ۱۸ میلیون و ۲۱ هزار و ۹۴۵ رای به عنوان هشتمین رئیس جمهور ایران انتخاب شد و قرار است سکان دولت سیزدهم را در دست بگیرد و قرار است دولت جدید در مرداد ماه مستقر شود.
رئیس جمهور منتخب ۳۱ خرداد ماه در نشستی خبری درباره سیاست خارجی دولتش گفت: دنیا باید بداند که سیاست خارجی دولت ما از برجام شروع نمی‌شود، به برجام هم محدود نخواهد شد. با همه دنیا و همه کشورهای دنیا به عنوان یک اصل، تعاملی گسترده و متوازن را در سیاست خارجی دنبال خواهیم کرد، ان‌شاءالله و در مذاکرات، هر مذاکره‌ای که منافع ملی در آن تضمین شود، این مذاکره حتما مورد حمایت خواهد بود.
* ساختار فعلی دستگاه دیپلماسی بیشتر متناسب با تحولات بین‌المللی و ارتباطات چندجانبه است
در همین خصوص «محسن پاک آیین» سفیر پیشین جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان و تحلیلگر مسائل بین‌الملل درباره استقرار دولت جدید و تعیین وزیر امور خارجه دولت سیزدهم در گفت‌وگو با خبرنگار فارس عنوان کرد: با استقرار دولت جدید در مرداد ماه و تعیین وزیر امور خارجه، انتظار است در سیاست خارجی ایران تحولاتی حاصل شود.
وی افزود: بحث ایجاد تحول در روابط خارجی را می‌توان از دو منظر شامل تحول ساختاری در وزارت امور خارجه و همچنین تحول در رویکردهای دیپلماتیک در عرصه‌های مختلف و با موضوعات مشخص مورد بررسی قرار داد.
پاک آیین درباره تحول در ساختار وزارت امور خارجه با ذکر این نکته که ساختار فعلی دستگاه دیپلماسی بیشتر متناسب با تحولات بین‌المللی و ارتباطات چندجانبه است و کمتر به تقویت روابط دوجانبه با کشورها توجه دارد، اظهار داشت: حدود دو سال پیش تحولاتی در وزارت امور خارجه رخ داد و طی آن معاونت‌های مرتبط با امور دوجانبه که در حوزه‌های آسیا و اقیانوسیه، عربی آفریقایی و اروپا و آمریکا فعال بودند، حذف شدند و معاونت سیاسی جایگزین آنها شد.
سفیر پیشین ایران در باکو با ذکر این نکته که معاونت‌های دوجانبه پیش‌تر وظیفه تنظیم روابط دوجانبه بین ایران و دیگر کشورها را بر عهده داشتند، خاطرنشان کرد: اهمیت این موضوع از آنجایی برجسته می‌شود که برای ارتقای سطح روابط بین‌المللی نیازمند ارتقای سطح روابط دوجانبه هستیم. برای مثال اگر ایران بخواهد به عضویت سازمان شانگهای درآید، ضروری است که با ۶ کشور عضو آن به صورت دوجانبه روابط خوبی داشته باشیم، تا با شکل گیری اراده سیاسی در آن کشورها، حمایت از ایران برای عضویت در این سازمان ممکن شود.
وی ادامه داد: بالطبع اگر ایران با کشوری مثل تاجیکستان روابط خوبی نداشته باشد، این کشور می‌تواند نسبت به عضویت ایران در سازمان شانگهای رأی منفی دهد. این امر در مورد کشورهای دیگر نیز صدق می‌کند.
* احیای معاونت‌های دوجانبه وزارت امور خارجه
پاک آیین با بیان اینکه حذف سه معاونت دوجانبه در وزارت امور خارجه، به طور طبیعی روابط دوجانبه ایران را با کشورهای جهان به خصوص همسایگان تضعیف می‌کند، افزود: بر این اساس، یک تحول مهم می‌تواند احیای معاونت‌های دوجانبه وزارت امور خارجه باشد که مسئله‌ای مهم است.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل تحول در منابع انسانی را هم از دیگر موضوعات مهم خواند و گفت: گزینش و آموزش مدیران، سفیران و کارکنان انقلابی و متخصص و همچنین مسلط به زبان‌های خارجی از دیگر اقداماتی است که باید صورت بگیرد.
وی با اشاره به فرمایشات مقام معظم رهبری و طرح بحث «دیپلماسی انقلابی» عنوان کرد: ایشان حفظ جهت گیری اسلامی - انقلابی و شجاعت در مقابل تهدیدهای دشمنان را از مشخصه‌های یک دیپلمات انقلابی می‌دانند. رهبر انقلاب معتقدند «انقلابی‌گری آن است که ما مواضع اسلامی و انقلابی را قاطعانه و بدون رودربایستی و مرعوب شدن و خام شدن در برابر برخی از چهره‌های امیدبخش کاذب حفظ کنیم.» بنابراین امید می‌رود نسل جدید دیپلمات‌های وزارت امور خارجه بر همین مبنا عمل کنند.
* مدیران و سفرا با معیارهای تخصصی انتخاب نمی‌شدند
پاک آیین در ادامه این گفت‌وگو با بیان اینکه یکی از مشکلات ساختاری و اداری وزارت امور خارجه در ادوار مختلف و تقریبا در تمام دولت‌ها این بوده که مدیران و سفرا با معیارهای تخصصی انتخاب نمی‌شدند، توضیح داد: برای مثال اگر مدیری در حوزه آمریکا متخصص بوده در حوزه آسیا مسئولیت جدید خود را برعهده می‌گیرد. یا اگر در مسائل آفریقا متخصص بوده در حوزه آمریکای لاتین به سفارت می‌رسد. این عدم تناسب سبب می‌شود که این مدیر یا سفیر در حوزه جدید کارایی مطلوب را نداشته باشد. بنابراین تحول گرایی در حوزه توجه به تخصص دیپلمات‌ها، می‌تواند اقدامی مثبت و سازنده باشد.
* وزارت امور خارجه با کشورهای همسایه روابط گسترده‌تری داشته باشد
وی در ادامه این گفت‌وگو و در بحث تحول در رویکردهای دیپلماتیک نیز با بیان اینکه حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری تقویت روابط دوجانبه با کشورهای دنیا با اولویت همسایگان، کشورهای اسلامی، غیرمتعهدها، کشورهای دوست و غیرمتخاصم را مسئله‌ای مهم دانسته‌اند، افزود: رهبر انقلاب در آخرین سخنرانی قبل از همه‌گیری کرونا در مشهد، به طور مفصل درباره ضرورت افزایش همکاری های ایران با ۱۵ کشور همسایه برای مقاوم سازی اقتصاد و یافتن راهکارهای جدید برای اجرا کردن مولفه‌های اقتصاد مقاومتی از مسیر صدور کالا به کشورهای همسایه و توجه به بازارهای پرظرفیت آنها تاکید کردند. از همین رو وزارت امور خارجه باید به نوعی با کشورهای همسایه روابط گسترده‌تری داشته باشد تا اراده سیاسی برای توسعه همکاری در حوزه‌های مختلف از جمله حوزه اقتصادی ایجاد شود.
* ضروت بازسازی روابط ایران و عربستان سعودی
پاک آیین با ذکر این نکته که همسایگان ایران در آسیای میانه و قفقاز و همچنین کشورهای حاشیه خلیج فارس از ظرفیت‌های خوبی برای تعاملات اقتصادی برخوردار هستند، عنوان کرد: ایران در تاریخ انقلاب اسلامی، هیچگاه تعرضی علیه کشورهای همسایه نداشته است. حتی با عربستان سعودی نیز در تاریخ روابط، از سوی ایران تعرضی صورت نگرفته است. در واقع ایران خواستار آن است تا امنیت منطقه با مشارکت کشورهای خلیج فارس ایجاد شود تا نیازی به حضور کشورهای فرامنطقه‌ای نباشد.
وی گفت: از همین جهت ضروت بازسازی روابط ایران و عربستان نیز اهمیت می‌یابد. البته مسئله یمن در این بین نباید به حاشیه برود. ادامه حمایت‌های ایران از حقوق مردم مظلوم یمن ضروری است و باید به عنوان مسئله‌ای مهم در موضوع ایجاد امنیت و ثبات در منطقه پیگیری شود.
