فضای سبز جزئی از نظام کالبدی شهر محسوب می شود که انسان همواره با آن در تماس بوده و هدف از طراحی آن نیز در حقیقت توجه به نیازهای انسانی و فرهنگی جامعه و نیز جست وجوی عوامل ضروری در ایجاد فضای سبز مناسب شهری است.
می توان با تحلیل دسترسی به شریان های فرعی و اصلی و نزدیکی به کاربری های سازگار و ناسازگار و پتانسیل های موجود در راستای جانمایی و مکان یابی بهینه فضاهای سبز شهری گام برداشت. بنابراین، مکان یابی نادرست فضاهای سبز شهری در نهایت، به ایجاد ناهنجاری های بیشمار اجتماعی منجر خواهد شد که لازم است در برنامه ریزی و عمران شهری و احداث فضاهای سبز رعایت ملاک ها و استانداردهای لازم برای مکانیابی آنها مدنظر قرار گیرد.
آثاری که از طریق کاهش فضای سبز شهری بر اکولوژی شهری به ویژه در زمینه های اقلیم، هوا، خاک، آبهای زیرزمینی و جامعه گذاشته می شود، آنچنان شدید است که عناصر سازنده آن را در محیط شهری به کل دگرگون می کند. در عصر کنونی افزایش شتاب زندگی مدرن شهری و فرهنگ «بی تفاوتی مدرن شهرنشینان» منجر به کاهش تعامل اجتماعی شهروندان با یکدیگر و غفلت از اهمیت فضاهای عمومی بسترساز برای این تعامل های اجتماعی شده است.
عماد مطالبی، کارشناس برنامه ریزی و محیط زیست شهری در گفت وگو با ایسنا، فضای سبز شهری را یکی از اولین پدیده های طبیعی دانست که انسان همواره با آن در تماس بوده و دارای ابعاد زیست محیطی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و کالبدی است و اظهار کرد: مکان فضای سبز باید به گونه ای انتخاب شود که مطلوبیت و سازگاری مناسبی با سایر کاربری ها و نیازهای شهروندان داشته باشد؛ در غیر این صورت قادر نخواهد بود نقش خود را به خوبی ایفا کند.
وی افزود: ساماندهی فضایی و مکانی فعالیت ها و عملکردهای شهر از یک سو در تناسب و هماهنگی با یکدیگر و از سوی دیگر، در ارتباط منطقی با سیستم های شهری قرار نمی گیرند.
این دانشجوی دکترای تخصصی جغرافیا و برنامه ریزی شهری، یکی از مشکلات اساسی شهرها را کمبود فضای سبز شهری دانست که از جنبه های مختلف بر کیفیت زندگی انسان تاثیر سوء می گذارد و تصریح کرد: در مقایسه با استانداردهای شهرسازی، علاوه بر پایین بودن سطح کاربری فضای سبز در شهرهای مختلف ایران، پراکندگی نامناسب آن نیز مشکلاتی را به وجود آورده است که از جمله آن می توان به عدم توزیع عادلانه فضای سبز در شهر و مشکلات دسترسی شهروندان اشاره کرد.
مطالبی، با بیان اینکه مدیران شهری، جهت پاسخگویی به عدم تعادل فضای سبز نیازمند به کارگیری ابزارهای تحلیلی جدید هستند، گفت: پدیده شهرنشینی پدیده ای در حال پیشرفت است و مکان مناسب و نحوه توزیع جغرافیایی فضای سبز شهری در توسعه و آینده شهر نقش بسزایی دارد.
وی با اشاره به نقش مکان مناسب برای پارک ها و فضاهای سبز شهری در تداوم کیفیت زندگی مردم، خاطرنشان کرد: فضای سبز به عنوان یکی از شاخص‌های توسعه یافتگی جوامع دارای ابعاد زیست محیطی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و کالبدی است و برای اینکه بتواند نقش‌ها و عملکردهای خود را به خوبی ایفا کند، اولین و مهمترین گام تعیین مکان‌های مناسب برای آن است و پیش زمینه آن تجزیه و تحلیل تناسب فضای سبز می باشد.
مشاور کمیسیون بهداشت و محیط زیست شورای شهر رشت، دسترسی و قیمت زمین را از جمله معیارهای مکانی دانست که برای فضای سبز در نظر گرفته می شود و عنوان کرد: با افزایش تقاضای جمعیت برای اراضی شهری، برخی از کارکردهای اکولوژیکی و محیطی به سمت متناسب سازی کیفیت زندگی برای جمعیت های انسانی حرکت می کنند.
وی با بیان اینکه در فرایندهای شهری شدن ویژگی های طبیعی مانند پوشش های گیاهی و خاک های بکر با مصالح ساختمانی برای مناطق مسکونی، ساختمان های تجاری، جاده ها و پارکینگ ها جایگزین می شوند، اضافه کرد: امروزه هیچگونه تعادلی از نظر سطح فضای سبز و مناطق باز موجود بین شبکه های شهری و الگوهای طبیعی سرزمین مشاهده نمی شود و شبکه های شهری در حال مسلط شدن بر شبکه های اکولوژیکی هستند.
مطالبی ادامه داد: ارتقای بهره وری فضاهای سبز باید با ارتقای اکولوژیک آنها مورد توجه قرار گیرد، زیرا درون شهرها عناصر با ارزش اکولوژیک به طور فزاینده ای در حال کاهش هستند و بر این اساس، برنامه ریزان شهری یکی از اصلی ترین راه های مقابله با معضلات شهرنشینی را تقویت رابطه انسان شهرنشین با طبیعت دانسته اند و این همان رویکرد بیوفیلیک شهری یا شهر طبیعت محور است.
این کارشناس برنامه ریزی و محیط زیست شهری، یبا بیان اینکه امروزه شهرها از جنبه احیای طبیعت شهری نیاز به توجه ویژه دارند، تصریح کرد: حضور طبیعت در شهر در وسعت، ترکیب و توزیع لازم و کافی از ضروریات محیط زیست شهری کاراتر است. این موضوع برای پیشبرد کیفیت زندگی در نواحی شهری اهمیت بالایی دارد و این نواحی را از نظر اکولوژیکی پایدار و پویا می سازد.
وی یکی از وظایف مهم برنامه ریزان شهری و ناحیه ای را تخصیص زمین به کاربری های گوناگون شهری دانست و متذکر شد: برنامه ریزی کاربری زمین به معنی اختصاص بهینه منابع زمین است، زیرا کاربری ها به عنوان اجزای سازنده ساختار فضایی شهر، نقش بی همتایی در ایجاد و مطلوبیت این ساختار دارند.
مطالبی عنوان کرد: عدم مکان یابی مطلوب و متناسب با ویژگی ها و خصوصیات کارکردی کاربری و خصوصیات محیط شهری در هر مقیاس عملکردی، در پایان به توزیع نامتوازن کاربری ها در سطح شهر منجر شده و ساختار فضایی را ناهمگن و نامتعادل می سازد و باعث آشفتگی در ساختار فضایی موجود می شود؛ بنابراین مکان یابی بهینه فضای سبز شهری با توجه به عملکردهای اکولوژیکی و اجتماعی که در مقیاس های مختلف عملکردی از محله تا منطقه دارند، ضروری و منطبق بر اصول برنامه ریزی شهری است.
این دانشجوی دکترای تخصصی جغرافیا و برنامه ریزی شهری، با بیان اینکه گسترش فضایی و فیزیکی شهرها، افزایش جمعیت و به وجود آمدن فعالیت های جدید در ساختار شهر باعث شده تا در شهر متغیرهای مختلفی وارد شوند، اظهار کرد: تجزیه و تحلیل این متغیرهای جدید با استفاده از روش های سنتی بسیار دشوار و پرهزینه است و تنها راه مواجه شدن با چنین حجمی از اطلاعات و بهره برداری صحیح و برنامه ریزی از آنها، استفاده از سیستم های نوین است که با داده های فضایی ارتباط دارد.
مشاور کمیسیون بهداشت و محیط زیست شورای شهر رشت، با اشاره به نظر متخصصان و مدیران شهری، مدیریت و اداره امور مختلف شهرها در برنامه ریزی شهری با ابزارهای سنتی را غیر ممکن دانست و یادآور شد: با گسترش اهمیت سیستم اطلاعات جغرافیایی و افزایش سرسام آور اطلاعات که باید برای مدیریت شهری پردازش شوند، روشن شده که تحلیل مکانی فضای سبز شهری به عنوان یکی از مهمترین عناصر محیط شهری، سهم زیادی در مطلوبیت و مطبوعیت فضا دارد. در واقع اگر مکان یابی فضاهای سبز شهری از اصول برنامه ریزی شهری دور شود و معیارهای مکانی به آن توجه نشود، در واقع منجر به ایجاد ناهنجاری هایی از جمله استفاده کم کاربران از فضاهای سبز، ایجاد محدودیت در ارائه طرح معماری مناسب، ایجاد محدودیت در انتخاب و چیدمان گیاهان مناسب، آشفتگی در سیمای شهر، عدم تعاملات اجتماعی مناسب، مشکلات مدیریت و نگهداری و کاهش امنیت روانی و اجتماعی خواهد شد.
مطالبی، رشد در شاخص های کمی شهری همانند جمعیت را موجب افزایش فعالیت های عمرانی و توسعه شهری دانست و خاطرنشان کرد: این گسترش و توسعه بی رویه بدون الگوهای مناسب به گونه ای منجر به ساخت و سازهای سوداگرانه و آزمندانه می شود و به نیازهای شهروندان به ویژه در مناطق متراکم شهری توجهی نداشته است.
وی با بیان اینکه تعرض به محیط های طبیعی با منظر و نمای مناسب، ایجاد کاربری های ناسازگار و حتی در بعضی موارد مزاحم نمونه هایی از عدم الگوها و رویکرد نامناسب برای ایجاد توازن و تعادل جهت پاسخگویی به نیازهای شهروندان و کاربری های جدید شهری است، گفت: فضاهای سبز در جهت آسایش شهروندی و ایجاد نزدیکی و تعاملات شهروندی در فضای شهری بسیار مورد توجه قرار می گیرند؛ از این رو اختصاص فضای مناسب به این پهنه های سبز بسیار مهم است و به جهت اینکه مکان این فضاهای سبز با معیارهای مکانی همسو و بهینه باشد، تحلیل معیارهای مکانی با توجه به اهمیت و نیاز شهروندان به این فضا در شهر تحلیل درست و مناسبی را با معیارهای مکان یابی می طلبد و مسیر رسیدن به یک شهر طبیعت محور را هموار می سازد.
انتهای پیام
