خبرگزاری فارس ـ گروه حج و زیارت ـ مریم‌سادات آجودانی: سازمان حج و زیارت به عنوان متولی اعزام زائران به عتبات و مسؤول برگزاری حج تمتع و عمره مفرده، یکی از سازمان‌هایی است که مورد توجه بسیاری از مردم است. رئیس این مجموعه ـ که زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعالیت می‌کند ـ با حکم وزیر ارشاد منصوب می‌شود. بدیهی است در طول فعالیت دولت‌ها، مدیریت این سازمان نیز برخاسته از سیاست‌های کلی دولت مورد نظر است.
در دولت یازدهم و دوازدهم نیز در هشت سال دولت تدبیر و امید، سازمان حج و زیارت به عنوان متولی اعزام زائران به حج تمتع، عمره مفرده و عتبات شاهد فراز و نشیب‌هایی بوده است.
بدترین حج تمتع در سال‌های اخیر
روابط با عربستان در این سال‌ها بیش از سایر سفرهای زیارتی متحول شد و سال ۹۴ را می‌توان بدترین سال در عرصه حج و زیارت دانست. سعید اوحدی، اولین رئیس سازمان حج و زیارت دوره روحانی بود که در زمان مدیریت او، اوایل سال ۹۴ یعنی حدود یک سال و نیم پس از روی کار آمدن دولت یازدهم، عمره مفرده به دلیل تعرض به دو نوجوان ایرانی در فرودگاه جده متوقف شد. این اقدام وزارت ارشاد به منظور حفظ عزت و سلامت زائران ایرانی بود که حتی پیگیری‌هایی از سوی سازمان حج و زیارت و وزارت خارجه برای محکوم کردن عوامل این اقدام شنیع صورت گرفت که در نهایت سعودی‌ها حکمی برای عاملان تعرض صادر و آن را اعلام کردند.
مشکلات در انتقال پیکر شهدای حج ۹۴
حادثه مسجدالحرام و فاجعه منا در حج ۹۴ نیز از دیگر حوادث تلخ آن سال بود که مسؤولان حج و زیارت به خوبی در جلسات نتوانستند از حقوق زائران و قربانیان دفاع کنند؛ تا اینکه نهیب انقلابی مقام معظم رهبری، سعودی‌ها را وادار به همکاری با ایران به منظور شناسایی و انتقال پیکر قربانیان منا کرد. البته در فاجعه منا شفاف‌سازی و اطلاع رسانی مناسب و به موقع ریاست سازمان حج و زیارت از نقاط مثبت آن دوره بود.
علاوه بر این، تخلف سازمان حج و زیارت در بیمه زائران موجب نارضایتی خانواده‌های حجاج و شهدای مسجدالحرام و منا شد و سازمان حج و زیارت هنوز هم پاسخ مستدلی در این باره نداده است. پیگیری نامناسب برای احقاق حقوق شهدای مسجدالحرام و منا در سایه نبود روابط سیاسی با عربستان از دیگر نقاط ضعف این سازمان در سال‌های اخیر به شمار می‌رود.
عمره تعطیل شد، عتبات رونق گرفت
با این وجود، در آن دوره به ویژه پس از تعطیلی عمره مفرده، سفرهای زیارتی به عتبات افزایش یافت و روزانه بیش از یک هزار و ۵۰۰ زائر به عتبات سفر کردند و حتی با برقراری امنیت، اعزام کاروان‌ها به سامرا نیز از سرگرفته شد. همچنین زیرساخت‌هایی به منظور ایجاد رفاه برای زوار فراهم شد و تعداد هتل‌های ایرانی افزایش یافت.
از اواخر سال ۹۵ حمید محمدی به عنوان رئیس سازمان حج و زیارت با حکم سیدعباس صالحی وزیر ارشاد منصوب شد. برقراری حج تمتع با موافقت بعثه مقام معظم رهبری و مقامات کشور، امضای تفاهم‌نامه حج تمتع بین ایران و عربستان از سوی مسؤولان حج دو کشور بدون توجه به قطع روابط دیپلماتیک، طراحی مچ‌بند الکترونیکی، دقت عمل در اقدامات و اجرای برنامه‌ها در موسم حج و توجه به زمان‌بندی اعلامی در رمی جمرات و سایر مناسک و همچنین نپذیرفتن پیشنهاد سعودی‌ها برای برقراری عمره مفرده و گذاشتن شروطی برای ازسرگیری سفرها را می‌توان به عنوان نقاط مثبت آن دوره ذکر کرد. البته در آن زمان ایران چندبار درخواست افزایش سهمیه حج هم داد که با مخالفت سعودی‌ها همراه بود و پیگیری مناسبی نیز برای احقاق حقوق خانواده شهدای مسجدالحرام و حج تمتع صورت نگرفت.
علاوه بر این، افزایش هزینه‌های سفرهای زیارتی و بی‌ارزش شدن سپرده‌های زائران خانه خدا از آن زمان با افزایش نرخ دلار آغاز شد که سازمان حج و زیارت سفر ارزان‌قیمت به عتبات را راه‌اندازی کرد. همچنین، افزایش آشپزخانه‌های مرکزی در کربلا و نجف را می‌توان از دیگر اقدامات سازمان حج و زیارت در دوران زمان دانست.
در سال ۹۷ نیز سیدعباس صالحی، وزیر ارشاد در حکمی علیرضا رشیدیان را به عنوان رئیس سازمان حج و زیارت منصوب کرد و تاکنون نیز رشیدیان ریاست این سامان را بر عهده دارد.
حذف هزینه ویزا با سفر روحانی به عراق، افزایش دو هزار نفری سهمیه ایران در حج ۹۸، برقراری محدود سفر به سوریه و تدوین به‌موقع پروتکلهای بهداشتی برای جلوگیری از شیوع کرونا را از نقاط مثبت این دوره می‌توان دانست. البته در سال ۹۸ با وجود برخی ناآرامی‌ها در عراق، سازمان حج و زیارت نتوانست به خوبی اعزام کاروان‌ها را مدیریت کند. بر همین اساس، تعداد زائران که هر سال در حال افزایش بود، کاهش چشمگیری پیدا کرد و سفر زمینی به عتبات هم متوقف شد تا اینکه با شیوع کرونا دیگر سفر عتبات به کلی متوقف شد و هنوز هم با وجود آمادگی ایران، سازمان حج و زیارت نتوانسته ستاد کرونا را برای ازسرگیری این سفرها متقاعد کند.
چند نفر حاجی شدند، چقدر پول خرج کردند؟
در این هشت سال فعالیت دولت تدبیر و امید، برقراری روابط سیاسی با عربستان به عنوان کشور همسایه به منظور ازسرگیری عمره مفرده و افزایش سهمیه ایرانیان در حج تمتع و همچنین برقراری سفر به سوریه و توسعه زیرساخت‌های سفر زمینی به عتبات پیگیری شدند، اما نتایج چندان مطلوبی نداشتند. همچنین با توجه به افزایش هزینه حج تمتع، در هشت سال اخیر هزینه حج تمتع در دو قسط از متقاضیان حج دریافت شد که این یک اقدام مناسب برای کاهش فشار بر زائران سرزمین وحی به شمار می‌رفت.
| سال | تعداد زائران حج تمتع به هزار نفر | حداقل و حداکثر هزینه حج تمتع به میلیون تومان |
| ۹۳ | ۶۴.۵ | ۷.۷ تا ۱۰.۶ |
| ۹۴ | ۶۴ | ۷.۳ تا ۱۰.۲ |
| ۹۵ | حج برای ایرانیان برگزار نشد | --- |
| ۹۶ | ۸۶.۵ | ۹.۶۷ تا ۱۳.۷۵ |
| ۹۷ | ۸۵ | ۱۲.۱ تا ۱۷.۱ |
| ۹۸ | ۸۶.۵۵ | ۲۱ تا ۲۸ |
| ۹۹ | کرونا مانع برگزاری حج برای کشورهای خارجی شد | ۳۲ تا ۴۱ |
| ۱۴۰۰ | --- | --- |
دولت آینده چه کارها می‌تواند صورت دهد؟
بر همین اساس، در دولت آینده بهتر است علاوه بر پیگیری این موارد، ساماندهی کاروان‌های غیرمجاز و تلاش برای اعزام زائران به عتبات با توجه به شرایط مختلف و حتی پیش‌بینی سفرهای ارزان قیمت برای قشر کم‌برخوردار و آسیب‌پذیر، سپردن امور اجرایی به یک شرکت خصوصی و کاهش هزینه‌های سفرهای زیارتی که یکی از دغدغه مردم به شمار می‌رود، تلاش به منظور احقاق حقوق شهدای حج ۹۴ و توجه به خانواده شهدای منا و مسجدالحرام و دلجویی از آنها در دستور کار قرار گیرد. علاوه بر این، تلاش برای اختصاص ارز دولتی برای سفرهای زیارتی، فراهم کردن اسکان مناسب برای زائران در عربستان و عراق، افزایش توان مذاکره با سعودی‌ها برای سهمیه ایران در حج یا حتی برقراری عمره مفرده با شرایط کشورمان، ازسرگیری سفر به سوریه با رعایت نکات بهداشتی، ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای زائران سفر زمینی به عتبات باید مدنظر ریاست جدید سازمان حج و زیارت قرار گیرد.
همچنین اختلاف نظر در سازمان حج و زیارت و بعثه مقام معظم رهبری از دیگر مشکلاتی است که در اوایل دوره روحانی شاهد بودیم و اکنون این اختلاف نظرها به حداقل رسیده است. یکی از اقداماتی که می‌تواند در زمینه بهبود وضعیت سازمان حج و زیارت مؤثر واقع شود، سپردن امور حج و زیارت به بعثه مقام معظم رهبری است؛ به طوری که سازمان حج و زیارت یکی از نهادهای زیرمجموعه بعثه رهبری شود.
علاوه بر این، در صورت ادامه فعالیت سازمان حج و زیارت به شیوه کنونی، باید فردی از بدنه سازمان حج و زیارت که علاوه بر شناخت سفرهای زیارتی چندین سفر به حج تمتع نیز مشرف شده و توانایی مذاکرات هم داشته باشد، انتخاب شود. چرا که حج تمتع و روابط با سعودی‌ها و حتی عتبات و روابط با عراق، از حساسیت خاصی برخوردار است و فردی می‌تواند کارآمد باشد که در این حوزه فعالیت کرده باشد.
شایستگان تصدی ریاست سازمان حج و زیارت
یکی از گزینه‌های اصلی برای ریاست سازمان حج و زیارت، مجید متقی‌فر (تصویر بالا) نماینده پیشین وزیر ارشاد در شورای عالی حج و مدیرکل سابق بازرسی سازمان حج و زیارت است. او هم‌اکنون سخنگوی جبهه پایداری انقلاب اسلامی است. همچنین مصطفی خاکسار قهرودی (تصویر پایین) که از سال ۸۵ تا ۸۸ رئیس سازمان حج و زیارت بود، از دیگر گزینه‌های مناسب برای تصدی ریاست سازمان حج و زیارت به شمار می‌رود. چرا که در کنار شناخت بدنه حج و زیارت و توانمندی در امور، قدرت مذاکرات را نیز دارد و می‌تواند برای برنامه‌ها و تفاهم‌نامه حج در برابر سعودی‌ها موفق عمل کند.
به گزارش فارس، امور حج و زیارت قبل از انقلاب زیرمجموعه وزارت کشور بود تا اینکه در سال ۵۱ امور حج و زیارت ایران و امور مربوط به حج به سازمان اوقاف واگذار شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز با تصویب مجلس شورای اسلامی، در سال ۶۳ فعالیت مربوط به حج همچنان در اختیار اوقاف بود تا اینکه در سال ۷۰ با تصویب شورای عالی اداری کشور، دو سازمان حج و اوقاف از یکدیگر جدا شده و سازمان حج و زیارت زیر نظر وزارت ارشاد قرار گرفت. از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی، محمدرضا توسلی محلاتی، سیدمحمد موسوی خوئینی‌ها، مهدی کروبی، محمد محمدی ری‌شهری، سیدعلی قاضی عسکر و سیدعبدالفتاح نواب نمایندگان ولی فقیه و سرپرست حجاج در این سازمان بوده‌اند.
انتهای پیام/
