به این بهانه در ادامه، به وضعیت کنونی جمعیت جهان و تحولات آن نگاهی می‌اندازیم؛
بر اساس آمار "worldometers"جمعیت جهان در زمان حاضر بیش از 7 میلیارد و 870 میلیون نفر است
20 کشور پرجمعیت جهان
نمودار بالا نشان می‌دهد که چگونه جمعیت جهان در طول تاریخ تغییر کرده است؛ داده‌های جدول‌بندی شده در حدود 8 هزار سال قبل از میلاد نشان می‌دهد، در آن زمان جمعیت جهان تقریباً 5 میلیون نفر بوده است و طی دوره 8 هزار ساله تا یکم بعد از میلاد به 200 میلیون نفر رسیده است؛ اما یک تحول عظیم با انقلاب صنعتی اتفاق افتاد، در حالی که تمام تاریخ بشر طول کشیده بود که تا حدود سال 1800 میلادی جمعیت جهان به یک میلیارد نفر برسد، میلیارد دوم تنها در 130 سال (1930)، سومین میلیارد در 30 سال (1960)، چهارمین میلیارد در 15 سال (1974) و پنجمین میلیارد در 13 سال یعنی سال (1987) حاصل شد.
تنها در طول قرن 20، جمعیت در جهان از 1.65 میلیارد به 6 میلیارد نفر رسیده است! در حال حاضر جمعیت در جهان در حدود 1.05 درصد در سال در حال رشد است (از 1.08 درصد در سال 2019 ، 1.10 درصد در سال 2018 و 1.12 درصد در سال 2017)؛ میانگین افزایش جمعیت فعلی حدود 81 میلیون نفر در سال تخمین زده شده است؛ از این رو در قرن بیست و یکم جمعیت جهان به رشد خود ادامه می‌دهد، اما در مقایسه با گذشته با سرعت بسیار کندتری روبه‌رو خواهد شد؛ اکنون تخمین زده می‌شود که برای افزایش 50 درصدی جمعیت جهان به 40 میلیارد سال دیگر زمان نیاز است! جمعیت در سال 2037 به 9 میلیارد می‌رسد و آخرین پیشبینیهای جمعیت جهان نشان می‌دهد که جمعیت جهان در سال 2057 به 10 میلیارد نفر خواهد رسید.
چین پرجمعیت‌ترین کشور جهان است که بیش از 1.4 میلیارد نفر جمعیت دارد؛ این کشور تنها یکی از دو کشور با بیش از یک میلیارد نفر جمعیت است و هند دوم است؛ از سال 2018 ، هند بیش از 1.355 میلیارد نفر جمعیت دارد و انتظار می‌رود رشد جمعیت آن حداقل تا سال 2050 ادامه داشته باشد؛ انتظار می‌رود تا سال 2030، کشور هند به پرجمعیت‌ترین کشور جهان تبدیل شود؛ در حالی که پیش‌بینی می‌شود چین شاهد کاهش جمعیت باشد؛ 11 کشور بعدی پرجمعیت جهان هر کدام بیش از 100 میلیون نفر جمعیت دارند.
ایالات متحده، اندونزی، برزیل، پاکستان، نیجریه، بنگلادش، روسیه، مکزیک، ژاپن، اتیوپی و فیلیپین کشورهای بعدی لیست پرجمعیت‌ها قرار دارند؛ انتظار می‌رود از این کشورها، به جز روسیه و ژاپن به رشد خود ادامه دهند.
اما بر اساس تجزیه و تحلیل مرکز تحقیقات پیو "pew research" از داده‌های جدید سازمان ملل، آفریقا تنها منطقه جهانی است که پیش‌بینی می‌شود تا پایان این قرن رشد جمعیت زیادی داشته باشد؛ انتظار می‌رود بین سال‌های 2020 تا 2100، جمعیت آفریقا از 1.3 میلیارد به 4.3 میلیارد نفر افزایش یابد؛ پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که این افزایش، بیشتر در جنوب صحرای آفریقا حاصل شود، بر این اساس تا سال 2100 جمعیت این نواحی بیش از سه برابر خواهد شد!
این در حالی است که به‌دلیل کاهش نرخ باروری جهانی پیش‌بینی شده است که تا سال 2100، جمعیت 7.8 میلیارد نفری جهان با نرخ رشد سالانه کمتر از 0.1 درصد به 10.9 میلیارد نفر برسد و در نهایت متوقف شود، ازاین‌رو کشورهای مختلف جهان تدابیر مختلفی را برای حفظ و افزایش جمعیت خود در دستور کار قرار داده‌اند.
طبق اطلاعات بانک جهانی، ونزوئلا با نرخ کاهشی منفی 1.2 به‌دلیل مهاجرت جمعیت بر اثر بحران اقتصادی، کمترین رشد جمعیتی جهان را دارد و در مقابل بحرین با پذیرش سالانه مهاجر و نرخ مثبت رشد جمعیتی مثبت 4.5 درصد بیشترین افزایش جمعیت جهان را به خود اختصاص داده است.
با این توضیح؛ تغییرات جمعیتی آینده چگونه خواهد بود؟ در قرن بیست و یکم کشورهای پرجمعیت اغلب با قاره آسیا در ارتباط بودند، اما داده‌ها و پیش بینی‌های سازمان ملل نشان می‌دهد در سال 2100 حداقل پنج کشور از میان 10 کشور پرجمعیت جهان از قاره آفریقا خواهد بود.
پرجمعیت‌ترین کشورها در سال 2100
این پنج کشور نیجریه، اتیوپی، تانزانیا، مصر و جمهوری دموکراتیک کنگو خواهند بود؛ انتظار می‌رود که سایر کشورهای پرجمعیت مانند چین و بنگلادش تا سال 2100 کوچک شوند تا به سطح بالاتری از کیفیت زندگی و تحصیلات دست یابند؛ در سال 1950 چهار کشور اروپایی آلمان، روسیه، انگلیس ، ایتالیا در میان پرجمعیت‌ترین کشورهای جهان بودند، اما این روند در سال 2020 با ورود پاکستان، بنگلادش، نیجریه تغییر کرد و در سال 2100 نیز این روند با رشد چشمگیر جمعیت کشورهای آفریقایی تغییرات بیشتری خواهد کرد.
اما یکی از خطرات کاهش جمعیت، سالمندی است؛ امروزه 125 میلیون نفر در جهان 80 سال به بالا دارند، تا سال 2050، تقریباً این تعداد (120 میلیون نفر) فقط در چین زندگی می‌کنند و 434 میلیون نفر در این گروه سنی در سراسر جهان زندگی می‌کنند؛ تا سال 2050، 80 درصد از کل افراد مسن در کشورهایی با درآمد کم و متوسط زندگی خواهند کرد؛ اما سرعت پیری جمعیت در کشور ما نیز به‌طرزی چشمگیر در حال افزایش است!
بر اساس پیش‌بینی‌ها؛ میان کشورهایی (ژاپن، فرانسه، آلمان، بریتانیا و کره جنوبی) که به‌سمت سالمندی جمعیت حرکت می‌کنند، ایران ششمین کشوری است که به مرحله فوق سالمندی جمعیت خواهد رسید اما نکته قابل تأمل آن است که ایران کنار کره جنوبی دارای کمترین فاصله زمانی تا رسیدن به مرحله فوق سالمندی است! به‌عبارتی ایران طی 20 سال از 14 درصد به 21 درصد سالمند می‌رسد و طی 10 سال از میزان 21 درصد سالمند عبور می‌کند! طبق آخرین پیش‌بینی سازمان بهداشت جهانی از وضعیت جمعیتی کشورهای جهان تا سال 2050، کشور ایران به سالخورده‌ترین کشور خاورمیانه تبدیل خواهد شد؛ بر اساس این پیش‌بینی ایران از آمریکا و روسیه نیز سالمندتر خواهد بود!
این در حالی است که جامعه را فقط گذر زمان پیر نمی‌کند! دولت‌ها و ادوار مختلف مجلس شورای اسلامی که در توانمندسازی جوانان و خانواده‌ها و غنی‌سازی آنها، برنامه و تدبیری ندارند و کمترین امیدی باقی نمی‌گذارند نیز در کهنسالی و ناباروری جامعه نقش بالایی دارند! دولت آینده باید دولت نجات ساختار جمعیت کشور باشد.
با نگاه به تحولات جمعیت کشور درمی‌یابیم که دولت آینده ظرفیت‌ها و فرصت‌های ویژه و خاصی در اختیار دارد که واقعاً می‌تواند دولت نجات ساختار جمعیت کشور باشد؛ هم سیاست‌های کلی جمعیت را داریم که هفت سال از آن گذشته است درکنار آن، این سند بالادستی به قوانینی هم تبدیل شده است که در طرح "جوانی جمعیت" مفاد آن دیده شده است؛ سوم اینکه قانون هفتم توسعه با ملاحظات جمعیت کشور در حال نگاشته شدن است که این هم ظرفیت دیگری است که دولت سیزدهم در اختیار دارد.
در زمان حاضر نرخ رشد جمعیت کشور به زیر یک درصد سقوط کرده است! گفتنی است، کشورهای مختلف جهان چند سال است که این هشدارهای جمعیتی را مبنای سیاست‌های خود قرار داده‌اند و با انواع مختلف مشوق‌ها و حمایت‌ها سعی در کنترل و مهار کاهش جمعیت کشورهای خود دارند؛ بسیاری از کشورهایی که در خطر کاهش جمعیت قرار دارند، توانسته‌اند با اعمال سیاست‌هایی سطح باروری خود را در حد نرخ جانشینی (2.1 فرزند) حفظ کنند.
