بازار سهام در روز گذشته شاهد افت اندک شاخص کل بود. در این روز افت نسبی تقاضا سبب شد این بازار پس از چند روز صعود نتواند تغییر فاز دهد. با این حال افت قابل‌توجه ارزش صف‌های فروش و افزایش نسبت نقدشوندگی در بورس تهران حکایت از آن دارد که این بازار می‌تواند در هفته‌ها و ماههای پیش‌رو روزهای بهتری را سپری کند. بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» هم اکنون حکایت از آن دارد که افزایش نسبت نقدشوندگی به محدوده 6/ 21درصد در حالی رقم خورده که از 25 بهمن سال گذشته تا اوایل خرداد این نسبت به 1/ 14 درصد کاهش یافته بود.
معاملات بازار سهام در روز گذشته برآیندی متفاوت از انتظارات داشت. طی این روز در حالی که انتظار می‌رفت شاهد رشد بیشتر شاخص کل بورس باشیم و از همین رهگذر با 20 درصدی شدن رشد قیمت‌ها در این بازار از کف به ثبت رسیده بورس وارد فاز گاوی (صعودی) شود، چنین امری محقق نشد. مساله اینجا بود که طی روز معاملاتی اخیر در حالی که بازار با افزایش تقاضا کار خود را آغاز کرده بود رفته رفته با افزایش عرضه‌ها شاهد قدرت گرفتن فروشندگان شد و با رسیدن به محدوده عملکرد، شاخص بورس تمامی مسیر پیموده را بازگشت. بر این اساس در حالی نماگر اصلی بورس در پایان معاملات با ثبت افت 414 واحدی به محدوده یک‌میلیون و 303 هزار واحد رسید که در یک ساعت نخست معاملات تا محدوده یک‌میلیون و 309 هزار واحدی بالا آمده بود. بررسی اعداد و ارقام به ثبت رسیده در روز سه‌شنبه حکایت از این واقعیت دارد که پس از تجربه چند روز مثبت و افزایش دور از انتظار در یک هفته اخیر در این روز شاهد دست‌به‌دست شدن سهام از سوی بسیاری از فعالان بازار سرمایه بوده‌ایم. همان طور که در گزارش‌های قبلی نیز بارها به آن اشاره شد در شرایطی که پس از چند روز بازارهایی نظیر بازار سهام با افزایش قیمت روبه‌رو می‌شوند، طبیعی است که تعداد فروشندگان از تعداد خریداران در حدی متعادل افزایش یابد. این شرایط دقیقا طی روز گذشته در بازار مشهود بود. در این روز ارزش معاملات به رغم فزونی عرضه بر تقاضا افزایش یافت تا جایی که ارزش معاملات خرد به 5244 میلیارد تومان رسید. همچنین جا‌به‌جایی پول میان حقیقی و حقوقی به نحوی بود که طی این روز در مجموع سرمایه‌گذاران نهادی 180 میلیارد تومان از سهام سرمایه‌گذاران خرد را خریدند که البته برای چنین وضعیتی نه رقم بالایی است و نه حکایت از بروز خطر برای تهدید صعود بازار خواهد بود. در همین یک ماه قبل در بسیاری از روزها خروج پول حقیقی از بازار به حدود 400 میلیارد تومان نیز رسیده بود. برآیند معاملات در این روز سبب شد تا شاهد افزایش تعداد سهامی باشیم که کار خود را در روز سه‌شنبه با افت قیمت به پایان رساندند. در این روز از مجموع 334 نماد معامله شده، قیمت پایانی 134 سهم (40 درصد) مثبت بود و در مقابل 190 سهم (57 درصد) در سطوح منفی دادوستد شدند. با این حال بررسی ارزش صف‌های فروش حکایت از افقی روشن پیش روی بازار سهام داشت.
نکته مهم معاملات روز سه‌شنبه اما کاهش جدی ارزش صف‌های فروش بود به طوری‌که از تاریخ 25 بهمن سال گذشته تاکنون بازار سهام هیچ‌گاه شاهد چنین رقمی نبوده است. بر این اساس معاملات روز گذشته در حالی خاتمه یافته است که تنها 11 درصد نمادها در صف فروش بودند. ارزش صف فروش مورد بحث در این روز 397 میلیارد تومان کاهش یافت. این مساله حکایت از آن دارد که در حال حاضر اگرچه روند روزهای گذشته بازار سهام بسیار آهسته و پیوسته میل به صعود داشته است، با این حال نوع این صعود دیگر نمی‌تواند به نحوی باشد که در نیمه نخست سال 99 شاهد آن بوده‌ایم. با توجه به آنچه در یک سال گذشته شاهد آن بوده‌ایم مدت زمان زیادی نیاز خواهد بود تا بازگشت اعتماد به بازار سهام به نحوی باشد که مانند سال گذشته بتوان انتظار رشد سریع قیمت‌ها در بازار سهام را داشت. از سوی دیگر اگرچه به گفته کارشناسان اقتصادی کسری بودجه سنگین در صورت عدم گشایش مالی ناشی از برجام در انتظار دولت خواهد بود با وجود این آزاد شدن منابع مالی کشور نیز امری محتمل است که احتمالا در ماههای پیش رو شاهد آن نیز باشیم.
بر اساس آنچه علی ربیعی سخنگوی دولت روز گذشته به رسانه‌ها گفته است: «در آستانه احیای برجام قرار داریم و یک‌بار دیگر ملت ما به مشاهده آثار مثبت این توافق نزدیک‌تر از هر زمان دیگری هستند.» از این رو بیراه نیست اگر حصول توافق را در ماههای پیش رو امری محتمل بدانیم.
البته فراتر از برجام افت ارزش صف‌های فروش در بورس پیام دیگری نیز دارد. پس از آنکه مداخله دستوری به جان بورس افتاد و تخلیه حباب بازار سرمایه از سوی مسوولان بازار یاد شده به دلیل به کارگیری تدابیر غلط و غیر‌کارشناسی با مشکل مواجه شد، شاهد آن بودیم که نقدشوندگی نیز در این بازار کاهش یافت. این عامل نه تنها سبب شد کارآیی بازار سهام به شکلی جدی تهدید شود بلکه انباشته شدن عرضه در صف‌های خرید که خود معلول استفاده از دامنه نوسان نامتقارن بود، موجب شد تا هر روز این صف‌ها از روز قبل بیشتر شود و در نتیجه بازار همان طور که در سمت تقاضا تا نیمه نخست سال 99 دچار بیش‌واکنشی شده بود در نیمه بعدی نیز و تا همین دو ماه قبل با حالتی مشابه در طرف معکوس روبه‌رو شود.
تمامی اینها در حال حاضر این پیام را به سهامداران خرد می‌رساند که اگر چه تحت تاثیر مشخص نبودن آینده برجام یا رویکرد اقتصادی دولت آینده نمی‌توان روی رشد جدی قیمت سهام و آغاز یک روند صعودی قدرتمند حساب کرد با این حال می‌توان از مجموع اعداد و ارقام به ثبت رسیده در بازار سهام این‌طور استنباط کرد که دیگر خبر چندانی از فشار فروش غیر قابل مهار نخواهد بود. این امر به آن معناست که با توجه به کاهش شدید قیمت سهام در ماههای گذشته ممکن است سرمایه‌گذاران نهادی در پیش‌بینی روند آتی به گونه‌ای پیش بروند که بر تقاضای سهام بنیادی در موقعیت کنونی بیفزایند؛ عاملی که با توجه به افزایش نسبت نقدشوندگی در مقطع فعلی بعید نیست.
بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» در حال حاضر حکایت از آن دارد که نسبت نقدشوندگی در این بازار که حاصل مجموع ارزش معاملات تقسیم بر میانگین ارزش بازار است تا پایان روز اخیر به 6/ 21 درصد رسیده است. این افزایش از تاریخ 29 خرداد به ثبت رسیده است. این در حالی است که تا قبل از این تاریخ یعنی از 25 بهمن تا 3 خرداد این نسبت به 14 درصد کاهش یافته بود. این زمان دقیقا همان وقتی است که با به کارگیری دامنه نوسان نامتقارن بخش بزرگی از سهام موجود در بازار درگیر صف فروش شد و قضیه تا جایی تداوم یافت که حتی شاهد تشکیل صف فروش در 80 درصد نمادها در بازار سهام بودیم. در آن زمان به رغم وجود انتقادهای گسترده بر این تصمیم پا‌فشاری شد تا در نهایت بعد از گذر چند ماه متولیان بازار سهام راضی به بازگشت از این تصمیم شدند.
همان طور که در گزارش‌های قبلی نیز مورد توجه قرار گرفته است رفتن بازار به مسیر خرد جمعی و بدون دخالت بیرونی در بسیاری از کشورهای جهان یک امر بدیهی است. در ایران نیز این مساله هر بار که مورد تهدید قرار گرفته در وضعیت بازار اثر منفی گذاشته است. در حال حاضر نیز نمی‌توان گفت رشد نسبت نقدشوندگی به فراتر از 21 درصد به معنای رشد حتمی بازار است، با این حال اگر در نظر بگیریم که افت قیمت سهام توانسته بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد را به سمت بورس جذب کند، می‌توان رشد نسبت یاد شده را به فال نیک گرفت.
بررسی‌ها همچنین حکایت از آن دارد که با وجود حمایت دستوری از بازار سهام طی ماههای بعد از ریزش بورس مثبت نقدشوندگی حدود 40 درصد بوده که با وجود این تامین دستوری پول یا به‌عبارتی پول‌پاشی نتوانسته چندان که باید حال بازار را خوب کند. البته برای آنکه د‌ریابیم در دوره رونق بازار سهام نقدشوندگی چه وضعیتی داشته باید رقم 6/ 21 درصد کنونی در این نسبت را به 5/ 63درصد به ثبت رسیده از ابتدای سال 99 تا 19 مرداد این سال یعنی نقطه اوج شاخص مقایسه کنیم. نکته قابل‌توجه دیگر در این بررسی این است که با رسیدن به نسبت نقدشوندگی 6/ 21درصدی بازار سهام هم اکنون به میانگین سال 97 رسیده است. در این سال جرقه رونق تورمی بازار سرمایه زده شد و افزایش تقاضا نقدشوندگی را به 4/ 21درصد رساند. پس از آن افزایش نقدشوندگی در این بازار تا دو سال بعد تداوم یافت، با این حال بر اساس داده‌های به ثبت رسیده از سال 88 افزایش نقدشوندگی تا سطح یاد شده سطحی مطلوب را نمایان می‌کند. بر اساس داده‌های سایت گلوبال اکونومی بر اساس نسبت نقدشوندگی ایران در سال 2020رتبه 21 نقدشوندگی را در جهان داشته است. در این سال ترکیه، چین و کره جنوبی با ثبت ارقام 365، 258 و 238 درصدی به ترتیب در رتبه‌های اول تا سوم قرار دارند.
