به گزارش اقتصادنیوز روز پنجشنبه طوفان سیاسی در هائیتی شدت گرفت، زیرا دو نخست وزیر رقیب مدعی حق اداره کشور شدند و یک جنگ قدرت استثنائی بر سر این که چه کسی پس از ترور گستاخانه رئیس‌جمهور ژووِنل مویس اختیار قانونی مشروع دارد ، ایجاد کردند.
بر اساس گزارش روزنامه نیویورک‌تایمز، کلود جوزف، نخست وزیر موقت هاییتی گفت که او فرماندهی پلیس و ارتش را به دست گرفته و "محاصره دولتی" را اعلام کرده است که اساساً کشور را تحت حکومت نظامی قرار می دهد.
اما کارشناسان قانون اساسی حق وی را برای تحمیل این امر زیر سوال بردند و به سرعت رقیبی که مویس پیش از مرگ برگزید، ادعای قدرت وی را به چالش کشید.
آقای مویس دو روز قبل از مرگ خود ، نخست وزیر جدیدی را به نام آریل هنری ، جراح مغز و اعصاب که قرار بود این هفته این نقش را به عهده بگیرد ، منصوب کرد و به یک روزنامه محلی گفت که او نخست وزیری شایسته است.
ادعاهای دوئل‌گونه با ایجاد یک بحران سیاسی، کارشناسان قانون اساسی را گیج کرده و دیپلمات ها نگران فروپاشی گسترده در جامعه‌ای هستند که می تواند باعث ایجاد خشونت شود یا اهالی هائیتی را وادار به فرار دسته جمعی از کشور کند ، همانطور که پس از حوادث طبیعی ، کودتا یا دوره های دیگر بی ثباتی عمیق رخ داده است.
مقامات آمریکایی با نگرانی از اینکه هائیتی ممکن است به نقطه شکننده ای نزدیک شود که یادآور موج پناهندگان هائیتیایی است که پس از کودتای 1991 با قایق ها به سوی فلوریدا می گریختند ، به سرعت جانب نخست وزیر موقت آقای جوزف را گرفتند؛ حتی اگر قرار بود این هفته آقای هنری جایگزین وی شود .
سخنگوی وزارت امور خارجه ، ند پرایس ، روز پنجشنبه در جمع خبرنگاران گفت که آقای جوزف در زمان ترور "مسئول" بود و ایالات متحده بر همین مبنا به کار با او ادامه خواهد داد. اما وی افزود که ایالات متحده با آقای هنری در تماس است و از همه مقامات هائیتی خواسته است تا برای جلوگیری از خشونت با یکدیگر همکاری کنند. مقام ارشد سازمان ملل در هائیتی نیز از ادعای آقای جوزف به عنوان نخست وزیر برحق حمایت کرد.
هائیتی قبلاً در مورد این سوال که چه کسی باید کشور را اداره کند ، دچار مشکل شده بود. ماه‌ها معترضین خشمگین رئیس جمهور مویس را متهم کرده بودند که با خودکامگی بیش از دوره خود در قدرت مانده است.
اکنون ، با ترور وی ، سوال رهبری حتی بیشتر دچار ابهام شد ، خصوصاً از آنجا که نهادهای دموکراتیک ملی به شدت توخالی شده اند و تعداد کمی از نمایندگان قانونی در کشور برای نظارت بر انتقال مشروع قدرت باقی مانده اند.
در حالی که بسیاری از کشورها، از جمله ایالات متحده ، در مواجهه با ادعاهای رقیب معمولاً قاضی، قانونگذار و ساختارهای دموکراتیک دارند که به حل اختلافات کمک می‌کنند، امروز، هائیتی یک دموکراسی پارلمانی است و تقریباً هیچ پارلمانی در آن وجود ندارد؛و در حال حاضر از 30 سناتور فقط 10 نفر حضور دارند، زیرا مدت زمان قانونی 20 نفر دیگر منقضی شده است. مجلس عوام کاملاً خالی است - دوره آنها سال گذشته منقضی شده و آقای مویس وظایف آنها را با حکم حدوداً یک سال اجرا می‌کرد.
فراتر از آن، قوه قضائیه در طول یک سال گذشته عملاً وجود نداشته است؛ اعتصابات مکرر قضات در اعتراض به تحولات سیاسی و خشونت های گسترده اغلب مانع کار آنها شده است. و رئیس عالی ترین دادگاه کشور در ماه ژوئن به دلیل ابتلا به Covid-19 درگذشت و کشور ابزار دیگری را برای تعیین اینکه چه کسی باید حکومت کند محروم کرد.
اوضاع بدتر ، به نظر می رسد وقتی بدانیم هائیتی دارای دو قانون اساسی است و طرفین دوئل مصادیق متفاوتی را در مورد اینکه اگر رئیس جمهور در دفتر خود بمیرد مستند می‌کنند.
نسخه 1987 معتقد است که اگر به هر دلیلی پست ریاست جمهوری خالی است، عالی ترین قاضی کشور باید وارد عمل شود.
اما در سال 2012 ، قانون اساسی اصلاح شد و دستور می‌دهد که با راهنمایی نخست‌وزیر، شورای وزیران جایگزین رئیس جمهور شود. به جز اینکه، مانند وضعیت آقای مویس، رئیس جمهور در سال چهارم کار باشد، که در این صورت، مجلس به رئیس جمهور موقت رأی می‌دهد. البته اگر پارلمانی وجود داشت.
این جنگ سیاسی در حالی که نیروهای امنیتی هائیتی به دنبال مهاجمانی هستند که رئیس جمهور را ترور کرده‌اند، در گرفته است. روز پنجشنبه ، مقامات هائیتی گفتند که آنها تاکنون 17 مظنون را دستگیر کرده اند؛ از جمله دو شهروند آمریکایی و سه تبعه خارجی که در فرآیند دستگیری کشته شده اند.
از آنها اطلاعات کمی در دست بود ، اما مقامات، آمریکایی ها را جیمز سولاژس 35 ساله و جوزف وینسنت 55 ساله، ساکنان فلوریدا و هائیتی‌تبار معرفی کردند. 15 مظنون دیگر نیز کلمبیایی توصیف شدند.
جوآن او، سخنگوی وزارت امور خارجه تایوان نیز روز جمعه گفت که پرسنل امنیتی در سفارت تایوان در پورتو پرنس صبح پنجشنبه گروهی از افراد مسلح را که در محوطه سفارت حبس شده بودند، کشف کرده‌اند.
وی گفت ، تا بعد از ظهر ، پلیس هائیتی 11 نفر در سفارت دستگیر شده اند و افزود که مقامات هنوز در حال تحقیق در مورد اینکه آیا این افراد ارتباطی با ترور رئیس جمهور دارند یا خیر، هستند.
هائیتی یکی از تنها 15 کشوری است که با تایوان -جزیره ای خودگردان که چین ادعای مالکیت آن را دارد- روابط دیپلماتیک کاملی دارند. سفارت تایوان در حومه محل کشته شدن رئیس جمهور است.
به نوشته نیویورک‌تایمز درحالی که تــرور رئیس جمهــوری هائیتی این کشــور را درگیر هرج‌ومرج کرده و در خیابان‌ها صدای تیراندازی‌های مکرر شنیده می‌شــود، در پشــت پرده این نبرد هولناک‌تر از آن چیزی اســت که تصور می‌شود و به نظر به این راحتی قابل مهار نیست. گســلهای حاکم پیش از ترور جوینل مویس، ایجاد شده بود.
یک سال پیش از مرگ وی، رئیس‌جمهوری رقبایش را هدف حمله قرار داد، نهادهای دموکراتیک را تضعیف کرد و رهبران کلیســا و باندها را خشمگین ســاخت.
با ترور مویــس، بازی قــدرت در فضای امروز عریانتر شــده. نخســت‌وزیر موقت با وجود چالش‌های جدی کــه پیش رویش قرار دارد و مخالفت‌خوانی‌های ســایر سیاستمداران مدعی است ریاست کشــور را بر عهده دارد.
در چنین شرایطی که دعوا بر ســر قدرت بالا گرفته، تحلیلگــران میگوینــد، نبــرد پیچیده‌تــر، نبردی است که یــک طــرف آن چهره‌های ثروتمند و وابســته به پادشاهی هائیتی قرار دارند و در تلاش‌اند تا از جانب ایالات متحده حمایت شــوند.
قرار بــود ماه ســپتامبر انتخابات برگزار شود، با این همه بســیاری از اعضای جامعه مدنی نگران آن هستند که با تداوم شــرایط حاکم، بحران در عرصه سیاســت تشدید شود و به باور آنها با وجود ضعف نهادهای کشور، برگزاری انتخابات قانونی امکانپذیر نیست و در چنین شرایطی انتظار می‌رود برخی از رهبران جامعه مدنی راهی جدیــد برای خروج از این بن‌بســت پیدا کنند، هرچند تحقق این خواسته بعید به نظر می‌رسد.
جیک جانســتون، یکی از اعضای ارشد فعال در مرکز تحقیقاتی اقتصادی و سیاســی مستقر در واشنگتن در این باره میگوید، مشروعیت کل ساختار سیستم حاکم بر هائیتی به عوامل بیرونی بســتگی دارد؛ از همین رو در حالی که سیاستمداران در پورتوپرنس برای دستیابی به قدرت می‌جنگند، ســایر بازیگران همچنان در این نبــرد نادیده گرفتــه می‌شــوند.
نیویورک‌تایمز فضای سیاســی حاکم بر هائیتی را اینگونــه توصیف می کند: نخســت‌وزیر موقت در میانه آشــوب‌ها با برقراری حکومت نظامی می‌خواهد قــدرت را در اختیار بگیرد و همزمان حمایت ایالات متحده را هم به دست آورد.
با این همه در آن ســوی واقعه شــاهد تلاش‌های سایر چهره‌های سیاســی برای تشکیل دولت انتقالی جدید و کنار زدن نخست‌وزیر و زیر سوال بردن مشروعیتش هســتیم. در این میان یکی از چهره‌هایی که تلاش دارد بار دیگر وارد میدان سیاست شود، جود سلستین است، متحد نزدیک رئیس‌جمهوری، میلیاردر خودســاخته و یکی از 10 سناتور باقیمانــده در پارلمان؛ چهره‌ای که حلقه‌ای کوچــک از چهره‌های قدرتمند حمایتش می‌کنند.
با این همه سلســتین بــرای مردمان هائیتی نمادی است از فساد طبقه بالادست و غنی. در ماه‌های اخیر که اعتراض‌ها به سوءاســتفاده از قدرت توســط نخبگان سیاسی اوج گرفته بود، سلستین توسط فعالان هائیتی به خرید عمارتی 2هــزار مایلی در کانادا متهم شد. ویلایی 4.3 میلیارد دلاری در یکی از مرفه‌ترین محله‌های کبک. چنین اتهامی خشــم مردم نسبت به این چهره سیاسی را برانگیخت. او متهم بود ســرمایه کشور را به شکل غیرقانونی از کشور خارج کرده است.
اما سلستین میگوید یــک کارآفرین باهوش اســت که حمایتهای مالی‌اش از رئیس‌جمهــوری زمینه‌ســاز پیــروزی مویس شــد. ناظران می‌گویند فــارغ از اتهام‌هایی که علیه سلســتین مطرح شــده، از آنجایی که با کشوری 11 میلیونی بــا نهادهایی ناکارآمد، روبــرو هســتیم، طبیعتا چنین چهره‌ای می‌تواند نقــش محوری در آینده این کشور ایفا کند.
بر اساس گزارش روزنامه واشنگتن پست، مقامات روز یکشنبه گفتند که آنها یک مرد هائیتی را که مظنون به نقش اصلی در ترور رئیس جمهور ژوونل مویس است، دستگیر کرده اند و گفته می‌شود برخی از مهاجمان را با گفتن اینکه محافظان وی هستند، استخدام کرده است.
پلیس گفت: کریستین امانوئل سانون، 63 ساله ، قصد داشت ریاست جمهوری را به عهده بگیرد و برخی از مردان مهاجم را به عنوان تیم امنیتی خود استخدام کند. گفته می شود که سانون پزشکی است که روابط دیرینه‌ای با فلوریدا دارد.
اعلام دستگیری وی در حالی بود که مقامات ارشد FBI و وزارت امنیت داخلی یکشنبه وارد هائیتی شدند تا در مورد چگونگی کمک ایالات متحده پس از قتل مویس رایزنی کنند.
رئیس پلیس ملی لئون چارلز گفت که لاهه تیمی را استخدام کرده اما مأموریت این تیم زمانی که یک عضو حکم بازداشت سانون را ارائه داد تغییر یافت.
اکنون ۲ مدعی دیگر به مدعیان رهبری دولت شامل کلود جوزف و آریل هنری، اضافه شده است؛
در روز جمعه ، اعضای مجلس سنا که کارکرد چندانی ندارند، به نام رئیس جوزف لمبرت به عنوان سرپرست شورای مشاوران هائیتی رای دادند.
همچنین در ماه فوریه، یک جناح مخالف قاضی دادگاه عالی ژوزف مکسن ژان لوئیس را به عنوان رئیس جمهور موقت اعلام کرد.
جوزف که در سطح بین المللی شناخته شده است اما در داخل کشور با چالش روبرو شده است، از ایالات متحده و سازمان ملل خواسته است برای کمک به تأمین امنیت کشورش نیرو اعزام کنند. سخنگوی پنتاگون جان کربی گفت این درخواست در دست بررسی است.
وی به کریس والاس ، مجری برنامه "فاکس نیوز یکشنبه" گفت: "ما در حال تجزیه و تحلیل آن هستیم ، درست مثل هر درخواست دیگری برای کمک ."
وی در پاسخ به سوالی که آیا وقایع در هائیتی مربوط به امنیت ملی ایالات متحده است، گفت: "من نمی دانم اکنون در نقطه ای هستیم که بتوانیم اینگونه بگوییم یا خیر".
کربی گفت: "اما ، به وضوح ، ما برای شرکای هائیتی خود ارزش قائل هستیم. ما برای ثبات و امنیت در آن کشور ارزش قائل هستیم. و به همین دلیل است که ما می خواهیم امروز تیمی را به آنجا بفرستیم تا به آنها کمک کنند تا دقیقاً آنچه اتفاق افتاده و بهترین راه برای پیش بردن کار را بیابند. "
مقامات آمریکایی جوزف را تحت فشار قرار داده اند تا به تعهد خود برای برگزاری انتخابات برنامه ریزی شده در ماه سپتامبر عمل کند. اما بسیاری در هائیتی استدلال می کنند در حالی که باندها هنوز خیابان ها را اداره می کنند، انتخابات غیرممکن است.
جیمی باربیکیو چریزیر، رهبر قدرتمندترین باند شهر و یک انقلابی خود خوانده در یک پیام ویدیویی از دیگر رهبران باندها خواست تا در خشونت با او همراه شوند و اعلام کرد در روزهای آینده پیروان خود را به خیابان ها فراخوانده تا خواستار احرای "عدالت در برابر این ترور ناجوانمردانه انجام شده توسط مزدوران خارجی در کشور" شود.
چریزیر و اتحاد او با رهبران باند ، به نام خانواده G9 و متحدان ، می گویند که آنها درگیر انقلابی برای آزادی هائیتی از یک طبقه ثروتمند و سیاسی فاسد هستند. سازمان های حقوق بشر مویس را به حفظ ارتباط با چریزیر متهم کرده بودند.
اوایل روز شنبه ، یک کلیپ صوتی از بانوی اول مارتین مویس که در حمله ای که منجر به کشته شدن شوهرش شد ، زخمی شد و اکنون در فلوریدا تحت درمان است ، در حساب توئیتر ظاهر شد. این پیام به عنوان پیامی از بانوی اول توصیف شد.
خانم مویس در این ویدئو می گوید: "در یک چشم بر هم زدن ، مزدوران وارد خانه من شدند و شوهرم را گلوله باران کردند." وی از مردم هائیتی خواست تا به جنگ خود برای هائیتی ادامه دهند.
