کم‌آبی و بی‌آبی یکی از مهمترین مشکلات و چالشهای عصر حاضر کشورهای مختلف است و در اقصی نقاط دنیا خبرهایی از جدال و تنش بر سر آب به گوش می‌رسد در ایران نیز طی یک دهه اخیر و به ویژه طی یک سال گذشته پدیده خشکسالی حادتر از گذشته شده است.
معضل حاد بی‌آبی به ویژه در استانهای جنوبی هر روز سرتیتر خبرهاست معضلی که حل آن علاوه بر اجرای طرح‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت، نیاز به همراهی جدی مردم دارد.
رییس جمهوری نیز اخیرا در دویست و چهلمین جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت اعلام کرد: طرح‌های احداث آب شیرین‌کن در مناطقی که با مشکل آب شیرین رو به رو هستند کماکان در اولویت دولت و صندوق توسعه ملی قرار دارد.
بنا به اذعان حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی، با توجه به جدی شدن مشکل آب و لزوم برخورداری مردم از آب سالم، دولت از چند سال قبل طرح‌های احداث آب شیرین‌کن را به خصوص در مناطقی از کشور که بیشتر با مشکل آب شیرین رو به رو هستند در دستور کار قرار داده و طرح‌هایی را با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی یا مشارکت این بخش اجرایی کرده است که نیازهای آبی مناطق درگیر کم آبی را تأمین می‌کند.
خراسان رضوی نیز که بیش از ۲ دهه است با خشکسالی مواجه است امسال در وضعیت بحرانی قرار دارد و هم اینک از ۳۷ دشت استان، وضعیت ۳۴ دشت بحرانی است و میزان ذخایر سدها بیش از ۱۰۰ درصد نسبت به مدت مشابه پارسال کاهش یافته‌است و بنا به تاکید کارشناسان این حوزه، مدیریت مصرف، سریعترین راه عبور از وضعیت بحرانی موجود است که البته طرح‌های مختلف آبرسانی و سازگاری با کم آبی نیز باید با سرعت بیشتری دنبال شود.
کاهش ۱۰۰ درصدی ذخایر سدهای خراسان رضوی
خراسان رضوی دارای ۳۲ سد در حال بهره‌برداری در شهرستانهای تربت‌حیدریه، قوچان، مشهد، خواف، درگز، سبزوار، تایباد، تربت‌جام، چناران، سرخس، نیشابور، کلات و فریمان است که با توجه به کاهش بارندگی در سال آبی جاری، ذخایر آبی آنها افت چشمگیری داشته است.
مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: هم اکنون میزان ذخایر آبی سدهای خراسان رضوی در استان بیش از ۱۰۰ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش یافته و فقط ۳۵ درصد از مخازن سدهای استان خراسان رضوی آب دارد که این میزان در مدت مشابه سال گذشته ۷۲ درصد بود.
محمد علایی افزود: از ابتدای سال زراعی جاری تاکنون ۹۳ میلیون متر مکعب آب به سدهای خراسان رضوی وارد شده است و اکنون حجم کلی آب ذخیره شده در سدهای استان ۵۵۱ میلیون متر مکعب است که این میزان در سال گذشته هزار و ۵۷۲ میلیون متر مکعب بوده است.
علایی ادامه داد: مجموع حجم ذخیره آب سدهای بزرگ و در حال بهره‌برداری خراسان رضوی یک میلیارد و ۵۱۲ میلیون متر مکعب است که یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون متر مکعب از این حجم مربوط به سد دوستی مشترک بین ایران و جمهوری ترکمنستان است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان‌رضوی گفت: هم‌اینک ۳۴ درصد از ذخیره سد دوستی آب دارد و ۶۶ درصد آن خالی از آب است و این درحالی است که میزان ذخیره آب سد دوستی در مدت مشابه سال گذشته ۶۶ درصد بوده است.
علایی افزود: در حوضه آبریز هرات نیز که بیش از ۹۵ درصد آب سد دوستی را تامین می کند خشکسالی شدیدی داریم و کمترین میزان آورده هریرود در ۸۵ سال گذشته مربوط به سال آبی ۷۹-۷۸ با ۱۶ میلیون مترمکعب آورده برای سد دوستی بود که این میزان از ابتدای سال زراعی جاری تاکنون به کمتر پنج میلیون متر مکعب رسیده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان‌رضوی گفت: این در حالی است که آورده هریرود برای کشور در گذشته‌ها به چهار میلیارد متر مکعب نیز رسیده بود.
تنش آبی در شهرها و روستاها
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی نیز در خصوص وضعیت آبی شهرها و روستاهای استان گفت: این استان در شرایط سر به سر و ناپایدار تامین آب قرار دارد و تابستان امسال هزار روستای بالای ۲۰ خانواری و ۳۰ شهر استان با تنش آبی مواجهند.
سیدابراهیم علوی افزود: شرایط تامین آب سه میلیون و ۳۰۰ هزار نفر جمعیت ساکن در نقاط شهری و روستایی استان با توجه به کاهش بارشها در سال آبی جاری و افزایش دما به میزان ۶ درجه در مقایسه با سال قبل، بسیار سخت شده و این در حالی است که پیش بینی می‌شود گرمای هوا تشدید شود.
وی اضافه کرد: ۴۵۰ پروژه برای گذر از تنش آبی امسال در خراسان رضوی تعریف شده که در حال اجراست و ۶ هزار و ۳۱۹ میلیارد ریال اعتبار برای تکمیل پروژه‌های تنش آبی استان نیاز است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی گفت: حفر و تجهیز چاه، اجرای خطوط انتقال و شبکه توزیع و مخازن ذخیره برای تعدیل مشکلات ناشی از خشکسالی از جمله این پروژه‌هاست که با اجرای آن، هزار و ۲۳۶ لیتر بر ثانیه به توان تولید آب شهرها و ۳۳۳ لیتر هم به ظرفیت آب شرب روستاهای استان افزوده خواهد شد.
علوی افزود: میزان برخورداری این شرکت برای تامین اضطراری روستاهای زیر پوشش، ۳۰ دستگاه ژنراتور دیزل است که این تعداد ناکافی است.
مدیریت مصرف و فعال سازی گشت آب
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی گفت: با توجه به کاهش بارندگی‌ها، خشکسالی و کمبود منابع آب، گشت‌های آب با هدف جلوگیری از هدررفت آب در سطح شهر و برای هشدار به مشترکان پرمصرف راه‌اندازی شده‌اند.
علوی افزود: مدیریت مصرف از مهمترین راهکارهای گذر از وضعیت کم‌آبی است از این رو تفاهمنامه همکاری بین شرکتهای آب و فاضلاب در شهرستانها و سایر دستگاه‌ها برای فعالیت به عنوان حامی آب منعقد شده است.
وی اضافه کرد: برگزاری مسابقه دوچرخه سواری به صورت نمادین با موضوع مدیریت مصرف آب، کارگاه نقاشی برای کودکان، مسابقه آب پله، گفتمان مردمی آب، تولید محتوا در قالب انیمیشن دو بعدی آبنما با لهجه های شهرستانهای خراسان رضوی و انتشار در شبکه های اجتماعی از جمله اقدامات این شرکت در راستای فرهنگ‌سازی و مدیریت مصرف آب است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی گفت: با توجه به کاهش بارندگی در سال زراعی جاری، ۲۳۰ روستا در استان نیز در شرایط تنش آبی قرار دارند و از طریق تانکر به آنها آبرسانی می شود اما در برخی شهرستانها برای دام‌های سبک و سنگین نیز از آب شرب استفاده می‌شود که تهدید است.
علوی افزود: استفاده از آب شرب برای استخرهای باغ ویلاها نیز از دیگر عوامل تهدید کننده در شرایط خشکسالی است که باید از آن پرهیز شود.
هدررفت ۱۷.۵ درصدی آب درخراسان‌رضوی
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی همچنین گفت: میزان هدررفت آب در این استان حدود ۱۷.۵ درصد است که با اقدامات اصلاحی این رقم رو به کاهش است.
علوی افزود: این میزان هدررفت مربوط به ۲ ماه نخست امسال است که البته نسبت به پارسال که میانگین هدررفت آب در این استان ۱۸.۸ درصد بود کاهش یافته است.
وی اضافه کرد: شناسایی و تعیین تکلیف انشعابات غیرمجاز و اصلاح شبکه توزیع از جمله اقداماتی است که برای کاهش هدررفت آب توسط شرکت با جدیت دنبال می‌شود.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی گفت: پارسال ۲۰۳ میلیون و ۶۳۶ هزار و ۳۸۷ متر مکعب آب در شهرها و روستاهای استان مصرف شد و میزان هدررفت آب نیز ۳۹ میلیون و ۹۵۲ هزار و ۸۳۹ متر مکعب بود.
خشکسالی در مشهد و ثبت رکورد بی سابقه تولید یک میلیارد لیتر آب شرب در مشهد
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد نیز از افزایش ١٠ درصدی مصرف آب در مشهد و به تبع آن ثبت رکورد بی‌سابقه تولید یک میلیارد لیتر آب شرب در یک روز گرم برای این کلانشهر خبر داد.
حسین اسماعیلیان افزود: رعایت شیوه نامه های بهداشتی برای مقابله با ویروس کرونا و افزایش دمای هوا باعث شد که مصرف آب در مشهد از ابتدای امسال تاکنون نسبت به مدت مشابه پارسال ۱۰ درصد بیشتر شود.
وی اضافه کرد: ۹۹ درصد از گستره مشهد در خشکسالی شدید قرار دارد و سرانه آب کلانشهر مشهد حدود ١٢٠ لیتر آب به ازای هر نفر در شبانه روز است که تا ۷۰ لیتر قابل کاهش است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد گفت: امسال به لحاظ بارندگی شهر مشهد با وضعیت ویژه ای مواجه است و کل بارندگی این شهر تاکنون ۹۴ میلیمتر بوده، که در مقایسه با سال قبل با ۲۸۵ میلیمتر بارندگی، ۶۳ درصد کاهش نشان می دهد.
اسماعیلیان افزود: با وجود همه این مشکلات و چالش های جدی پیش رو، به لطف خدا و با همراهی مردم و تلاش شبانه روزی همکاران تا این لحظه که گرمای کم سابقه ای را تجربه می کنیم شرایط بدون نیاز به قطع و جیره بندی آب در مشهد گذرانده شده است.
وی تاکید کرد: هنوز در وضعیت اوج مصرف قرار داریم و گرمای هوا حداقل تا نیمه مرداد ماه ادامه دارد و به تبع آن مصرف آب نیز در این ایام نسبت به متوسط سال بسیار افزایش می یابد لذا این موضوع توجه هرچه بیشتر مشترکان در مصرف بهینه، برای گذر از شرایط بحرانی را می طلبد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد گفت: این شرکت در سال ۹۹ تعداد ۲۲۲ روستا را برای خدمت رسانی تحویل گرفت که بیش از ۱۴۰ روستا در وضعیت تنش آبی قرار داشت و با مشکلات کمی و کیفی آب روبه رو بود از این رو اجرای پروژه‌های اضطراری تامین آب در دستور کار قرار گرفت و اکنون تعداد روستاهای دارای تنش آبی به ۱۱۳ روستا کاهش یافته است.
اسماعیلیان همچنین از اجرای طرح جامع و موثر مدیریت تنش آبی شهرستان مشهد خبر داد و افزود: بهسازی، مهندسی مجدد و جابه جایی چاهها با هدف استحصال آب و تامین آب پایدار، تکمیل مخازن و خطوط انتقال مربوطه به میزان ۱۱۰ هزار متر مکعب، جداسازی ۶۹ کیلومتر پهنه های فشاری در مرحله نخست اجرایی، اصلاح موثر شبکه به میزان ۵۰ کیلومتر و ارتقای کیفی ۱۰ حلقه چاه از جمله اقدامات مرتبط با طرح جامع بهبود تامین آب شهرستان مشهد است.
وی با تاکید بر مدیریت مصرف آب ادامه داد: به عنوان نمونه با مراقبت از عدم نشت قطره‌ای شیرها در منازل و محیط کار، ماهانه از هدررفت حدود ۵۰۰ لیتر آب جلوگیری می‌شود.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد گفت: چاه‌های غیرمجاز نیز از منابع تهدید آب هستند لذا پارسال حدود پنج هزار انشعاب غیرمجاز در استان تعیین تکلیف شد و در سال جاری نیز پیش‌بینی می‌شود هشت هزار انشعاب غیرمجاز در مشهد شناسایی و تعیین تکلیف شود.
اسماعیلیان ابراز امیدواری کرد با مدیریت مصرف و استفاده بهینه از منابع موجود آب، از تابستان۱۴۰۰ با کمترین تنش آبی عبور کنیم و گرفتار جیره‌بندی نشویم.
