با توجه به اینکه ازدواج یکی از رویداد های مهم زندگی به شمار می رود، بنابراین در انتخاب و گزینش فرد مورد نظر برای زندگی مشترک همیشه مشکلات و حساسیت هایی وجود دارد . این حساسیت ها هم در ازدواج هایی به سبک سنتی (از طریق انتخاب والدین) و هم به سبک جدید( انتخاب توسط خود افراد) مشاهده می‌شود. همین حساسیت ها در انتخاب سبب شده گاه ازدواج جوانان به تاخیر افتد و نه تنها منجر به انصراف آنها شود بلکه حتی ممکن است تمایل آنها به تجرد قطعی را افزایش دهد. امری که در حال حاضر نیز آمار آن به دلیل برخی مولفه ها روند رو به افزایشی دارد.
چنین دغدغه‌ها و مسایلی سبب شده، گروهی از جوانان با هدف انتخاب آگاهانه و ازدواج پایدار پلتفرمی به نام «همدم» را طراحی کنند که این پلتفرم در حال حاضر تنها پلتفرم مورد تایید نهادهای رسمی است. "محمد باقر قالیباف" رییس مجلس شورای اسلامی روز دوشنبه ۲۱ تیرماه از سامانه «همدم» موسسه تبیان وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی رونمایی کرد. وی در این رونمایی با بیان این که انتخاب همسر برای جوانانی که در اوج احساسات هستند، باید همراه با عقلانیت و آگاهی باشد گفت: "در این امر بسیار مهم نیازمند مشاوران مومنی هستیم که در این زمینه از علم روز برخوردار باشند و پلتفرم همدم تلاش کرده تا مبتنی بر سنت های خانواده و مبانی اسلامی، با استفاده از روش های نوین و علمی به جوانان برای انتخابی آگاهانه و ازدواجی پایدار تحت نظر خانواده کمک کند".
این پلتفرم با هدف همسان گزینی در بستر تلفن همراه طراحی شده و از ابتدای تصمیم‌گیری برای ازدواج به مدت ۴ سال پس از آن جوانان را همراهی خواهد کرد و آموزش ها و مشاوره های لازم را در اختیار آنها قرار می‌دهد. همچنین در توضیح این پلتفرم گفته شده است که آزمون‌های تخصصی شناختی به همراه تفسیر و توضیح به افرادی که تمایل به ازدواج دارند، در آن ارائه خواهد شد.
با توجه به نکات فوق، هر چند باید اذعان کرد این پلتفرم گامی نوین در انتخاب همسر به شمار می‌رود و از این نظر باید آن را به فال نیک گرفت، اما باید دانست این امر به معنای انتخاب درست از طریق این پلتفرم نیست و باید در بحث انتخاب و همسریابی سایر نکات و البته مهم را نیز مورد توجه قرار داد. نظر به اهمیت این بحث پژوهشگر ایرنا با "عاطفه کیانی نژاد"، روانشناس بالینی و مدرس دانشگاه به گفت و گو نشست.مشروح این گفت و گو را در ذیل می‌خوانید:
تحول شکل همسریابی در طی زمان
کیانی نژاد در خصوص شیوه انتخاب همسر به روش سنتی و روش جدید (سامانه همدم) گفت: در ازدواج‌های سنتی، عملا بحث انتخاب مطرح نبود. ایل و نسب بودند که مشخص می کردند فرد قرار است با چه کسی ازدواج کند. در واقع ازدواج به شکلی تعیین شده صورت می‌گرفت. به همین خاطر هم آمار طلاق در گذشته کم یا صفر بود. زیرا افراد همانطور که تصور می‌کردند برای ازدواج انتخابی ندارند، در واقع برای طلاق هم چنین تصور می‌کردند. در حالیکه در دنیای کنونی نه تنها بحث انتخاب پر رنگ تر شده است، بلکه به دنبال آن بحث مسوولیت هم به وجود آمده است. یعنی افرادی که خود انتخاب می‌کنند، بنابراین مسوول زندگی وسرنوشت خود هم هستند و شاید به تعبیری همین امر سبب شده کمی در انتخاب ها و ازدواج ها تاخیری به وجود بیاید. به این معنا که اگر در گذشته بار انتخاب بر دوش والدین بود و فرد در قبال سرنوشت خود احساس مسوولیتی نداشت در دنیای کنونی به سبب مختار بودن در گزینش و ازدواج این بار به دوش آنها افتاده است و سنگینی این بار گاه سبب می‌شود افراد اقدام به ازدواج نکنند و از آن طفره بروند.
وی ادامه داد: به دنبال حساس شدن، بغرنج شدن و پیچیده شدن بحث انتخاب در دنیای کنونی، از طرفی شاهد این هستیم که افرادی که دست به انتخاب می‌زنند، پای مسوولیت خود نسبت به طرف مقابل نمی‌مانند و می‌خواهند پس از ورود به زندگی خانوادگی، فرد و ویژگی های شخصیتی او را تغییر دهد. در حالیکه کشاندن فرد مقابل به سمت ایده ال خود چندان هم ساده نیست و از طرف دیگر نشان می‌دهد در انتخاب سنجیده عمل نشده و یا ایتکه فرد به قضا و قدر متوسل شده است. بنابراین آگاه شدن به مساله انتخاب و پذیرش مسوولیت آن به صورت همه حانبه می‌تواند در شکل‌گیری روابط پایدار و مناسب بسیار کمک کننده باشد.
اپلیکیشن همدم و مزایا و معایب آن
عاطفه کیانی نژاد به بررسی مزایا و معایب سامانه همدم پرداخت و توضیح داد: این شیوه برای آشنا شدن جوانان با یکدیگر، می‌تواند فواید و معایبی در بر داشته باشد. هر چند این فواید و معایب کلا به ویژگی‌های شخصیتی افراد مرتبط است اما با این حال می‌تواند در انتخاب زوج موثر باشد. برای مثال یکی از ویژگی های مثبت این برنامه‌ها در خصوص افرادی است که ممکن است در محیط واقعی اجتماعی به دلیل ظاهر، خیلی مورد توجه قرار نگیرند. یا مهارت های اجتماعی خوب و قوی ندارند، اما در عین حال بسیار هم فرد مناسبی برای یک رابطه مناسب و بلند مدت هستند. بنابراین داشتن چنین اکانتی در فضای مجازی اگر صرفا شامل عکس و اطلاعات ظاهری نباشد، بلکه شامل یکسری ویژگی‌های شخصیتی باشد، برای چنین اشخاصی بهتر می تواند باشد و به ازدواج آنها می‌تواند کمک کند.
وی افزود: با این حال با توجه به اینکه فضای آشنایی افراد مجازی است، ممکن است هر کس خود واقعی‌اش را معرفی نکند. بنابرایم اگر یکسری سوالات استاندارد طراحی شوند که افراد به آنها پاسخ بدهند، بهتر خواهد بود. از طریق این سوالات استاندارد افراد می‌توانند به یکسری شباهت ها و تفاوت ها در فضای مجازی برسند و این شباهت ها را برای ازدواج ملاک خود قرار دهند.
این روانشناس افزود: اما یکی از مضرات این برنامه‌ها این است که چون فضایی است که بر اساس عکس و اطلاعات ظاهری است، بنابراین ملاک انتخاب‌ها بسیار ظاهری است. در حالیکه در محیط اجتماعی آنطور که ادعا می‌کنیم، دیده می‌شویم. زبان بدن، پوشش و رفتارها در معرض دید دیگران قرار می‌گیرد و خود واقعی تا حدودی نمایان تر می‌شود و برداشت هایی که از مشاهده طرف مقابل صورت می‌گیرد، می‌تواند احساس خوب و یا بد را رقم بزند. بنابراین این نکته نشان می‌دهد که در نگاه نخست افراد اطلاعاتی از یکدیگر می‌گیرند که در فضای مجازی این چنین نیست.
وی گفت: یکی دیگر از مضرات برنامه ها و سامانه هایی مثل همدم این است که زمینه قضاوت های زودرس را فراهم می‌کنند. افراد صرفا به صفحه شخصی، عکس و ویژگی های بیان شده توسط فرد مقابل اتکا می‌کنند که ممکن است منجر به قضاوت‌های سطحی و ظاهری شود. از طرفی چون فضا مجازی است و مخصوص کسانی است که قضد ازدواج دارند، فرد ممکن است در یک زمان با چند نفر وارد گفت و گو شود و همین امر، نه تنها ممکن است وی را در انتخاب دچار وسواس کند، بلکه حتی ممکن است او را دچار سردرگمی هم کند و در نتیجه سبب شود تا مدت ها فرایند ازدواج فرد به تاخیر افتد. از طرفی این امر سبب می‌شود افراد به شناخت عمیق از یکدیگر دست نیابند.
کیانی نژاد گفت: یکی دیگر از مشکلات در عدم دستیابی به اطلاعات جامع نسبت به طرف مقابل است. برای مثال بسیاری از اطلاعات مانند طبقه اقتصادی و... در این سامانه جامع نیست یا افراد آنطور که باید خود را معرفی نمی‌کنند و همین امر به بحث قضاوت‌های سطحی دامن می زند و حتی ممکن است آنها را به سمت انتحاب‌های نامناسب ببرد.
وی گفت: بنابراین به طور کلی نمی‌شود گفت این برنامه برای همه موثر است و اصلا نمی‌شود گفت که غیر مفید است. از آنجایی که زمینه ساز ازدواج است و فضا را برای آشنایی دو فرد فراهم می‌کند، مفید و موثر است اما از آنجایی که ممکن است راستی آزمایی درست در مورد آن صورت نگیرد ،ممکن است منجر به انتخاب نادرست و قضاوت سطحی شود.
کیانی نژاد ادامه داد: من فکر می‌کنم افراد برون گرا که مهارت‌های اجتماعی بسیار خوبی دارند، در فضای واقعی به راحتی می‌توانند فرد مناسب خود را به سبب توانایی برقراری ارتباط پیدا کنند، در حالیکه افراد درونگرا که دوستان و آشنایان محدودی دارند و نمی توانند زیاد با دیگری در محیط واقعی ارتباط برقرار کنند، در نتیجه این فضا می‌تواند برای این دسته از افراد بسیار مفید و موثر باشد.
سامانه همدم و اثربخشی آن
کیانی نژاد در خصوص سامانه همدم و میزان اثربخش بودن آن در جامعه گفت: اثربخشی این سامانه ها واپلیکیشن ها در آینده معلوم خواهد شد و فعلا طی چند سال اخیر ممکن است رشد چندانی در این قضیه مشاهده نشود. گرچه نسل جدید با این شرایط بسیار سازگارتر خواهد شد. اما اینکه قضاوت خانواده ها در این باره چه است، می‌تواند به پیشبرد آن بسیار کمک کند. بنابراین پشتیبانی و حمایت والدین از فرزندانشان در جهت قرارگیری در این فضا از یک سو و عادی شدن چنین فضایی برای انتخاب همسر و در نتیجه ازدواج از سوی دیگر طی چند سال آینده ممکن است در اثربخش بودن یا نبودن این برنامه‌ها نقش داشته باشد.
وی در پایان تاکید کرد: به نظر من آنچه این امر را اثربخش تر می کند، تشویق والدین برای این نکته است که فرزندان بالغشان آمادگی ازدواج را دارند و به آن پختگی شخصیتی رسیدند و اگر والدین این پختگی روانی را در فرزندان تشخیص می دهند آنها را برای ورود به چنین فضایی می توانند تشویق کنند، زیرا در بسیاری موارد فرد ممکن است از دیده شدن در چنین فضایی احساس نگرانی کند. در نتیجه پشتیبانی والدین و تکرار این فضا برای عادی شدن آن می تواند بسیار موثر باشد.
