از طرفی تراز تجاری ایران با اوراسیا در فصل نخست سال جاری برمبنای مطالعات معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران نیز منفی است. البته در سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته تجارت کالایی ایران با کشورهای اوراسیا رشد کرده است؛ اما این رشد نمی‌تواند نمایانگر افزایش نفوذ ایران پس مذاکرات متعدد با اوراسیا باشد؛ آن‌هم درحالی که از اردیبهشت‌ماه سال‌جاری به‌دنبال تعدیل دریافت‌کنندگان تعرفه‌های ترجیحی از سوی اتحادیه اوراسیا، رقبای ایران نیز حذف شدند و فرصت طلایی برای ایران فراهم شده است. فرصتی که معلوم نیست مورد بهره‌برداری قرار گرفته یا نه. در نهایت آنچه مسلم است برای رسیدن به روابط تجاری قابل‌قبول با اوراسیا نیازمند حل وفصل مشکلات پیش‌رو هستیم. پیش‌تر «دنیای‌اقتصاد» بر مبنای دیدگاه مقامات ایران و اوراسیا مطرح کرده بود که چالش‌های پیش‌روی گسترش تعاملات ایران و اوراسیا فراتر از مباحث تعرفه‌ای است. سرعتگیرهای پیش‌رو تجارت ایران و اوراسیا ؛ زمان‌بر بودن فرآیند تصویب قوانین توسط مجلس‌های طرفین، نبود زیرساخت‌های لازم در حوزه‌های مالی و تجاری، تحریم‌های بانکی، حمل‌ونقل و لجستیک ایران گرفته تا نبود رویه‌های تجاری صحیح در ایران، عدم‌عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی و ... هستند.
مرور وضعیت تجارت کالایی ایران با کشورهای اوراسیا طی فصل نخست ۱۴۰۰ نشان می‌دهد، ارزش واردات ایران از کشورهای اوراسیا ۳۴۷ میلیون دلار و ارزش صادرات ۲۵۸ میلیون دلار است. این رقم سال گذشته در صادرات ۱۶۰ میلیون دلار و در واردات ۴۴۲ میلیون دلار بوده است. بدین‌ترتیب برمبنای گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران تراز تجاری ایران با اوراسیا منفی ۲/ ۸۹میلیون دلار است. البته طی مدت مورد بررسی، تراز تجاری ایران با همه کشورهای اوراسیا به‌جز روسیه، به نفع ایران، مثبت بوده است. ضمن اینکه کسری تراز تجاری با روسیه نیز در مقایسه با مدت مشابه سال ۱۳۹۹، کاهش یافته است. در مجموع برآیند این تحولات نشان می‌دهد کسری تراز تجاری ایران با کشورهای اوراسیا طی فصل نخست سال جاری ۴/ ۶۸ درصد بهبود یافته است. سال گذشته تراز تجاری با اوراسیا طبق گزارش سازمان توسعه تجارت، منفی ۲۸۲ میلیون دلار بوده است.
در میان ۵ کشوری که ایران در اوراسیا در سه ماه نخست سال‌جاری با آنها مبادله تجاری داشته است، روسیه بیشترین سهم را در این مبادلات به خود اختصاص داده است. ارزش واردات از روسیه با ۲۴ درصد افت به ۵/ ۳۲۱ میلیون دلار و ارزش صادرات به آن با رشد ۴۷ درصدی به ۴/ ۱۳۵میلیون دلار رسیده است.
در این میان ارزش صادرات به ارمنستان با ۶۸ درصد رشد ۶/ ۶۰ میلیون دلار و واردات از آن با ۳۱ درصد افت، ۲/ ۳ میلیون دلار است. در مبادلات تجاری ایران با کشورهای اوراسیا، قزاقستان، قرقیزستان و بلاروس به ترتیب رتبه‌های سوم تا پنجم را دارند. میزان وزن صادرات به ارمنستان ۲۰۶ هزار تن است که نسبت به سال گذشته ۱۰درصد رشد دارد. در ضمن بیشترین میزان صادرات ایران در میان سه کشور قزاقستان، قرقیزستان و بلاروس با ۱۲۹ هزار تن به قزاقستان اختصاص دارد که ارزش آن نیز معادل ۳۸میلیون دلار است. آمار سازمان توسعه تجارت نشان می‌هد، در مجموع میزان صادرات ایران به پنج کشور مذکور اوراسیا با رشدی ۳۱ درصدی ۶۵۰ هزار تن است و حجم واردات از این کشورها با افت ۲۲ درصدی معادل ۵۵۶ هزار تن است.
براساس مطالعه معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران، در میان گروه‌های کالایی وارداتی چربی‌ها و روغن‌های حیوانی یا نباتی بیشترین سهم از کل واردات ایران از اوراسیا را به خود اختصاص داده‌اند. پس از چربی‌ها با ۱۶۵ میلیون دلار واردات، غلات با ۹۷ میلیون دلار در رتبه دوم اقلام وارداتی قرار دارد. در گروه غلات نیز گندم بیشترین سهم از کل واردات این دسته را به خود اختصاص داده است.
این گزارش نشان می‌دهد، چوب و اشیای چوبی با ۲۶ میلیون دلار و سبزیجات، نباتات، ریشه و غده‌های زیرخاکی خوراکی با ۹ میلیون دلار واردات از اوراسیا در جایگاه بعدی قرار دارند. در این بین، محصولات شیمیایی معدنی با ۷ میلیون دلار و سهم ۲/ ۲ درصدی از دیگر کالاهای عمده وارداتی هستند.
واکاوی عمده‌ترین گروه‌های کالایی صادراتی به اوراسیا نشان می‌دهد در فصل نخست سال ۱۴۰۰ گروه کالایی میوه‌های خوراکی با ۹۵ میلیون دلار در جایگاه اول قرار گرفته است. موادپلاستیکی و اشیا آن نیز با صادرات ۳۶ میلیون دلار، سبزیجات، نباتات، ریشه و غده‌های زیرخاکی خوراکی با صادرات ۲۹ میلیون، چدن، آهن و فولاد با صادرات ۱۲ میلیون دلار و فرآورده‌ها از سبزیجات و میوه‌ها، با صادرات ۹میلیون دلاری در جایگاه بعدی قرار دارند.
نگاهی به آمار سازمان توسعه تجارت در سه ماه نخست سال‌جاری نشان می‌دهد، جایگاه مبادلات تجاری ایران و اوراسیا در بین سایر گروه‌های اقتصادی تغییر نکرده است.
در دو سال اخیر جایگاه مبادلات تجاری ایران و اوراسیا در بین هشت گروه اقتصادی در رتبه هفت باقی‌مانده است. در سال جاری میزان صادرات ایران به اوراسیا در میان سایر گروه‌های اقتصادی با ۲۵۸میلیون دلار در رتبه هفتم قرار دارد. سال گذشته نیز ارزش صادرات ایران با ۱۶۰میلیون دلار در رتبه هفتم قرار داشت.
از سویی میزان ارزش واردات ایران از کشورهای اوراسیا در بین ۷ گروه دیگر ۳۴۶ میلیون دلار برآورد شده که نسبت به سال گذشته افت ۲۲ درصدی داشته است. در نهایت واکاوی شرایط کنونی نشان می‌دهد مقامات ایرانی با وجود تلاش‌های بسیار نتوانسته‌اند در دو سال اخیر گام‌های بلندی را در جهت توسعه روابط تجاری با کشورهای اوراسیا رقم بزنند. رویدادی که بی‌شک تا برطرف شدن چالش‌های اساسی از جمله رفع تحریم‌ها و مدیریت صحیح تجارت خارجی غیر‌ممکن به نظر می‌رسد.
