عید غدیر سال گذشته مرحله دوم آزاد سازی سهام عدالت اجرا شد و کسانی که روش مدیریت مستقیم را انتخاب کرده بودند اختیار پیدا کردند تا علاوه بر ۳۰ درصد آزاد شده در مرحله اول، ۳۰ درصد دوم و جمعا ۶۰ درصد سهام عدالت خود را بفروشند یا نگه دارند. اما با توجه به شرایط بازار بعد از گذشت چند ماه علیرغم وعده‌های آزادسازی کامل و ۱۰۰ درصدی سهام عدالت، فروش همین ۶۰ درصد نیز به دلیل ریزش شدید بازار سرمایه متوقف شد.
به این بهانه با کارشناسان در رابطه با راهکار‌های موجود برای آزاد سازی سهام عدالت به گفت و گو پرداخته ایم:
همایون دارابی کارشناس بازار سرمایه در رابطه با این پرسش که آیا آزادی سازی سهام عدالت در ریزش بازار نقش داشت یا خیر؟ بیان کرد: آزادسازی سهام عدالت تا حدودی در ریزش بازار نقش داشت، اما سهم عمده در ریزش بازار را تغییر سیاست‌های کلان اقتصادی و افزایش بی علت نرخ بهره باید دانست، اما آزاد سازی مرحله دوم سهام عدالت یک اقدام شتاب زده بود و عملا غیرمنطقی بود.
دارابی در ادامه با ارائه راهکار خود برای آزادسازی فروش سهام عدالت اظهار کرد: با توجه به این که خانوار‌ها بدون پرداخت مبلغی، مالک سهامی ارزشمند شده اند. تجربه ای است که تا حدودی موفق واقع شد و می تواند دوباره تکرار شود. پیشنهاد این است که سهام عدالت دوم، سوم و چهارم برای مردم و کسانی که از طرح اولیه جا مانده اند اعلام شود و در واقع سهام عدالت دوم و سوم طرح‌های نیمه کاره را کامل کنند و در مقابل مردم اجازه دهند یارانه نقدی خود که دیگر تاثیری در خانوار‌ها ندارد صرف تکمیل این طرح‌ها شود و صندوق‌های عدالت دوم و سوم نیز با بخشی از مازاد دارآمد خود بیایند و آن دسته از خانوار‌هایی را که قصد فروش دارند با پرداخت سود مناسب از فروش منصرف کنند.
خرید زمان بندی یکی از راهکارها برای فروش سهام عدالت
مهدی قلی پور دیگر کارشناس بازار سرمایه معتقد است در شرایط فعلی نیز امکان فروش سهام عدالت وجود دارد.
او گفت: باید راهکاری برای نقدشدن این سهام خارج از تابلو‌های بورس یا فرابورس تعبیه نمود مثلا سهامداران عمده شرکت‌های موجود در پرتفوی عدالت، متعهد به خرید زمانبندی شده این سهام در اختیار مردم قرار گیرد و برای اینکار درصدی از سود نقدی را به آن تخصیص دهند، یا دولت از بانک‌ها بخواهد که هر کدام بودجه مشخصی برای خرید تخصیص دهند.
مدیریت آزاد سازی بازار را تحت تاثیر قرار داد
مهدی میرزایی کارشناس بازار سرمایه در رابطه با این پرسش که آیا آزاد سازی سهام عدالت در ریزش بازار نقش داشت؟ بیان کرد: خود آزادسازی فی نفسه نمی‌تواند بازار را برهم زند بلکه مدیریت این آزاد سازی بود که بازار را تحت تاثیر قرار داد، اما اگر این آزاد سازی تدریجی بود اثری نمی‌توانست بگذارد.
میرزایی در ادامه با ارائه راهکار خود برای حل مشکل فروش سهام عدالت اظهار کرد: بازار برای آزاد سازی سهام عدالت هنوز به استحکام لازم نرسیده و در حال کف سازی است باید آزاد سازی زمانی انجام گیرد که متقاضی و پول به میزان کافی در بازار باشد زمانی که بازار به این شرایط رسید باید به صورت تدریجی در بازار عرضه شود.
این کارشناس بازار سرمایه افزود: اما نکته مهم‌تر فرهنگ سازی و تشویق مردم به نگهداری سهام عدالت خود است.
نیاز به فراهم سازی بستر‌های مناسب قبل از آزاد سازی
علیرضا تاجبر کارشناس بازار سرمایه در رابطه با این پرسش که آیا آزاد سازی سهام عدالت در ریزش بازار نقش داشت؟ بیان کرد: آزاد سازی سهام عدالت یکی از دلایل ریزش بازار بوده است، اما علت عمده ریزش‌ها مسائل دیگر مانند تامین مالی دولت از بازار بوده است.
تاجبر در ادامه با ارائه راهکار خود برای فروش اظهار کرد: در ابتدا باید بستر مناسب سفارش گذاری فراهم شود در حال حاضر هسته معاملات ما این ظرفیت را ندارد.
در چند روز گذشته، اما خبر‌هایی از آزاد سازی سهام عدالت و ایده‌های که این آزاد سازی به بازار آسیب نرسد از سوی رئیس سازمان بورس مطرح شده است.
محمد علی دهقان دهنوی رئیس سازمان بورس با بیان اینکه سهام عدالت افرادی که روش مستقیم را انتخاب کرده اند در اختیار خود سهامداران است، بیان کرد: مساله حائز اهمیت در خصوص فروش سهام عدالت در روش مستقیم، بالا بودن میزان حجم سهام است، به همین دلیل اگر اجازه داده شود تا همه سهامداران اقدام به فروش سهام خود کنند طبیعتا حجم گسترده‌ای از عرضه وارد بازار می‌شود، ظرفیت بازار نمی‌تواند جوابگوی این میزان از فروش سهام باشد و این امر منجر به ایجاد روند نزولی بازار خواهد شد.
او به ریزش بازار سهام در تابستان سال گذشته اشاره کرد و افزود: شروع ریزش بازار سهام در تابستان سال ۹۹ در مقطعی بود که فرآیند آزادسازی سهام عدالت از ۳۰ به ۶۰ درصد اجرایی شد؛ ایجاد چنین روندی در بازار باعث شد تا به سرعت اقدام به توقف فروش سهام عدالت و وقفه در معاملات آن کنیم تا از این طریق اجازه داده شود که بازار در وضعیتی مناسب قرار بگیرد.
دهقان دهنوی اظهار کرد: در این مرحله از آزادسازی سهام عدالت دقت خواهیم داشت تا به هیچ عنوان آزادسازی به شکلی نباشد که تاثیر منفی بر روند معاملات بازار داشته باشد و دوباره شاهد تکرار روند نزولی سال گذشته در بازار باشیم.
گره گشایی از سهام عدالت با فروش تدریجی
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار با بیان اینکه اگر قرار است فروش سهام عدالت تدریجی آغاز شود باید تلاش کرد تا این اقدام را به صورت ماهانه و با درصد‌های کم اجرایی کنیم، گفت: به هیچ عنوان لازم نیست که یکباره ۳۰ درصد از سهام عدالت آزادسازی شود، در این زمینه می‌توان به منظور جلوگیری از تاثیر منفی آن بر معاملات بورس در هر مرحله یک درصد از آن را در بازار آزادسازی کنیم.
او ادامه داد: در این میان به دنبال آن هستیم که روش غیرمستقیم را در کنار فروش سهام عدالت در روش مستقیم قرار دهیم تا افرادی که مایل به فروش سهام خود هستند به جای فروش سهام، آن‌ها را در اختیار صندوق‌ها قرار دهند و یونیت صندوق‌ها را در اختیار بگیرند تا در پایان امکان آزادسازی یونیت صندوق‌ها فراهم شود.
به گفته دهقان دهنوی، تمهیداتی در دست طراحی است که به محض اجرایی شدن آن‌ها امکان فروش تدریجی سهام عدالت داده خواهد شد.
در آخر با توجه به صحبت‌های کارشناسان می‌توان گفت آزاد سازی سهام عدالت در ریزش‌های بازار نقش کمی داشته و برای آزاد سازی باید برنامه ای مناسب و دقیق اجرا شود و باید از مشکلات مدل آزاد سازی‌های گذشته درس گرفت.
