توجه بیش از پیش به مقوله آبخیزداری و آبخوان داری به عنوان روش های مدیریت پایدار منابع آب با افزایش جمعیت و توسعه شهرنشینی نیاز به غذا و نیز تولیدات صنعتی افزایش یافته است.
کشور ما ایران در منطقه خشک و نیمه خشک جهان قرار گرفته و متوسط بارندگی آن حدود ۲۵۰ میلی متر در سال است که در طی سال های اخیر با نوسانات فصلی و دوره ای مواجه بوده که باعث اثرات منفی در حوزه تامین آب شرب ، صنعت ، کشاورزی و محیط زیست شده است.
آب از جمله مهم ترین و حیاتی ترین عناصر توسعه متوازن کشور است که در اسناد بالادستی کشور همواره به آن اشاره شده است.
استان کهگیلویه و بویراحمد با بارندگی حدود ۱۱.۲ میلیارد متر مکعب و رواناب ۵.۸ میلیارد متر مکعب از جمله استان های پربارش کشور است.
پهنه استان حدود ۱ درصد مساحت کشور را به خود اختصاص داده که در همین وسعت حدود ۱۱ هزار کیلومتر آبراهه و ۱۴۰۰ کیلومتر رودخانه دائمی و فصلی جریان دارد.
با این توصیف در کنار سایر طرح های توسعه منابع آب و روش های مهندسی برای مهار و تامین آب نقش آبخیزداری و آبخوان داری نقش مهمی در کنترل سیلاب در زمان ترسالی ،تقویت پوشش گیاهی ، افزایش تزریق آب به سفره های آب زیرزمینی و در نتیجه افزایش آسانتر استحصال آب برای مصارف شرب ، صنعت و کشاورزی، جلوگیری از فرسایش خاک و نیز نشست و فرونشست زمین خواهد شد.
آبخوان داری و نیز آبخیزداری در استان کهگیلویه و بویراحمد از تمام ابعاد حایز اهمیت است.
مفهوم آبخیزداری مهار آب های روان در زمان سیلاب و تزریق آن به سفره‌های زیرزمینی و همچنین ذخیره در پشت سدهای خاکی برای استفاده در زمان خشکسالی یا فصول گرم سال است.
بر اساس آخرین آمار از اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه وبویراحمد در دولت تدبیر و امید ۸۲۰ هزار متر مکعب سازه آبخیزداری در استان انجام شده است.
این حجم از سازه های آبخیزداری با یک هزار میلیارد ریال سرمایه گذاری در ۹۷ نقطه کهگیلویه و بویراحمد اجرا شده است.
از سال ۱۳۷۰ تاکنون ۲.۶ میلیون متر مکعب سازه آبخیزداری در این استان ایجاد شده است.
اجرای این سازه ها باعث ذخیره سالیانه ۴۰میلیون متر مکعب مهار سیلاب و کنترل ۱.۲ میلیون متر مکعب فرسایش خاک در استان می شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد گفت: سدهای مهمی همچون سدهای زنجیره ای کارون در استان خوزستان ، سد مارون ، سد جره و ... در پایین دست استان واقع اند و آبخیزداری در بالادست می تواند باعث کاهش ورود رسوب به این سدها و در نتیجه بالا رفتن عمر مفید این سدها شود.
رسول فرهادی افزود: افزایش عمر مفید سدها ، هزینه های نگهداری را کاهش و راندمان اهداف این سدهای ملی را افزایش می دهد.
وی تاکید کرد: سد کوثر به عنوان بهترین سد تامین آب شرب در جنوب کشور که ۵.۲ میلیون نفر را تامین آب می نماید در استان کهگیلویه و بویراحمد واقع است.
فرهادی ادامه داد: آبخیزداری بالادست در این سد می تواند کیفیت آب مخزن را بهبود ، فرسایش بالادست را مهار و رسوب وارده را کاهش دهد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد ابراز داشت: وجود دشت های مهمی چون دشت روم ، امامزاده جعفر ، باشت ، کلاچو ، لیشتر ، بهمئی ، چرام و ... که دارای منابع غنی آب آبرفتی و آهکی هستند.لزوم آبخوان داری و روش های مختلف آن بویژه اجرای طرح های تغذیه مصنوعی را توجیه پذیر نموده است.
وی تصریح کرد: هم اکنون طرح های تغذیه مصنوعی ناصرآباد ، تنگ گرگدا ، شیخ خواجه ، کلاچو ، سولک ، ممبی ، تنگ سپو و ... در برخی مناطق استان کارکرد مناسبی در کنترل سیلاب و تقویت سفره های آب زیرزمینی داشته اند.
فرهادی گفت: در سال ۱۳۹۹ با تعمیرات و بازسازی بخشی از تاسیسات این طرح های تغذیه مصنوعی ، حداقل ۵/۲ میلیون متر مکعب آب وارد آبخوان های پایین دست شد که تاثیر شگرفی بر کاهش افت سطح ایستایی و بازدهی استحصال آب در این مناطق شده است.
وی عنوان کرد: برنامه مطالعاتی اجرای طرح های مشابه در سایر مناطق در دستور کار شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد بوده که در صورت تامین اعتبار برای تکمیل مطالعات و اجرا می تواند چشم اندازی مطلوب از جمله مهار و کنترل سیلاب ها ، تقویت منابع آب زیرزمینی ، کاهش فرسایش خاک و رفع نگرانی کشاورزان و بهره برداران آب زیرزمینی در زمینه تولید و اشتغال را به همراه داشته باشد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد بیان مرد: همچنین احداث سدهای زیرزمینی به عنوان راهکاری مناسب در حوزه علوم مهندسی آب می تواند به کاهش تبخیر و حفظ محیط زیست کمک نماید که می بایست مورد توجه کارشناسان و برنامه ریزان بیش از پیش واقع شود.
وی ادامه داد: آینده نگاری آبخوان داری و آبخیزداری استان مستلزم نگرش کلان به آبخیزداری در حوزه بالادست سدهای تنگ سرخ ، کوثر ، چمشیر ، آبریز و حوضه های آبریز زهره جراحی و کارون بزرگ خواهد بود.
در این میان نقش مسئولان استانی ، مدیران محلی و جوامع روستایی جهت تامین اعتبار ، اجرا ، بهره برداری و نگهداری طرح های آبخوان داری و آبخیزداری بسیار مهم خواهد بود.
سازمانهای مردم نهاد و جوامع محلی یکی از ارکان مهم و حائز اهمیت در نقش آفرینی این طرح ها بوده و هست.
نگاه برنامه ریزی کلان کشور باید بیش از پیش به این طرح ها در حوزه تعریف ،ساماندهی و تدوین مقررات به منظور توسعه طرح های آبخیزداری و آبخوان داری سوق پیدا کند.
کهگیلویه و بویراحمد با مساحتی حدود ۱۶ هزار و ۲۴۹ کیلومترمربع، سرزمینی مرتفع و کوهستانی با اقلیم سردسیری و گرمسیری در جنوب غربی ایران قرار دارد.
این استان یک درصد مساحت کشور را در اختیار دارد.
