به گزارش خبرنگار اقتصاد و انرژی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، ششم شهریور ماه ۱۳۸۲، روزی به یاد ماندنی در تاریخ پتروشیمی کشور است، روزی که رئیس وقت مجلس ششم شورای اسلامی، درست چند ماه قبل از انتخابات دور هفتم این قوه، کلنگ به دست شد و آغاز طرح پتروشیمی هگمتانه را به اطلاع عموم رساند؛ طرحی که مجوز آن در سال ۸۱ صادر شده بود و قرار بود در سال ۱۳۸۴ به بهره برداری برسد.
از آن روز تا کنون، ۱۷ سال و ۳ ماه و ۲۳ روز گذشته و وزارت نفت قصد دارد در این هفته، این طرح را به بهره برداری برساند؛ انتشار خبر این بهره بردای با وجود ۱۷ سال تاخیر، شیرین بود، اما نکته قابل توجه ماجرا اینجاست که پتروشیمی هگمتانه در شرایطی به بهره برداری می‌رسد که باز هم چند ماه به انتخابات مانده؛ انتخاباتی که این بار از جنس قوه مجریه است.
گمانه زنی‌ها درباره تبلیغاتی بودن بهره برداری از پتروشیمی هگمتانه، جایی تقویت می‌شود که بخواهیم اخبار و مصاحبه‌های منتشر شده از پیشرفت این طرح را مرور کنیم؛ ضمن این که در این مطلب سعی کردیم که برای جلوگیری از ایجاد هرگونه ابهام، از مطالب منتشر شده در خبرگزاری وابسته به وزارت نفت استفاده کنیم.
همانطور که گفته شد، این طرح در زمان کلنگ زنی اش مقرر بود در سال ۸۴ به بهره برداری برسد، اما مدیر فنی وقت مجتمع پتروشیمی هگمتانه پیشرفت آن را در تاریخ ۱۸ آبان ۱۳۸۴، حدود ۳۸ درصد؛ در تاریخ ۲۹ شهریور ۸۵، ۵۵ درصد و زمان بهره برداری جدید آن را آغاز سال ۸۶ اعلام کرد.
در شرایطی که به گفته مسعود وهابیان، مدیرفنی وقت این مجتمع پتروشیمی، قرار بود در سال ۸۶ به بهره برداری برسد، در تاریخ ۸ خرداد ۸۶، پیشرفت کلی آن به حدود ۵۹ درصد رسید؛ ۱۸ روز بعد از انتشار این خبر، سازمان خصوصی سازی کشور، اعلام کرد که مالکیت حدود ۳۳ درصدی دولت بر پتروشیمی هگمتانه را واگذار می‌کند؛ مالکیتی که حدود ۵۷ درصد مابقی آن از قبل در اختیار بخش خصوصی و ۱۰ درصد دیگر آن در اختیار شرکت آی. جی. اس ایتالیا بود.
بهروز مرادی، استاندار وقت همدان در تاریخ ۱۳ مرداد ۸۶ در نشست شورای برنامه ریزی و توسعه این استان، سال ۸۷ را به عنوان زمان جدید بهره برداری پتروشیمی هگمتانه اعلام کرد؛ اما نکته قابل توجه مربوط می‌شود به سخنان خسرو سامری، رئیس وقت سازمان صنایع و معادن و علی اکبر فامیل کریمی، فرماندار وقت همدان که در تاریخ ۱۴ آبان ماه ۸۶ که در کارگروه صنعت و معدن همدان، پیشرفت این طرح را ۵۷ درصد یعنی ۲ درصد کمتر از رقم اعلامی توسط مدیرفنی این پتروشیمی در ابتدای خرداد ماه آن سال بیان کردند!
سرانجام در تاریخ ۱۶ بهمن ۸۶، غلامحسین الهام، سخنگوی دولت وقت، از تصویب واگذاری ۱۳ شرکت وزارت نفت از جمله پتروشیمی هگمتانه به روش بورسی خبر داد؛ اما وعده این واگذاری که قرار بود تا پایان سال ۸۶ انجام شود، توسط زهرا مرادی، مدیر آماده سازی سهام در سازمان خصوصی سازی به پایان سال ۸۷ موکول شد.
برگردیم به تاریخ بهره برداری؛ عبدالحسین بیات، مدیرعامل وقت شرکت ملی صنایع پتروشیمی، در تاریخ ۱۵ فروردین سال ۸۹، بهره برداری از ۱۱ طرح نیمه تمام صنعت پتروشیمی از جمله پتروشیمی هگمتانه تا پایان سال ۸۹ را اولویت کار مجموعه متبوعش اعلام کرد؛ حدود یک ماه بعد نیز مرتضی رحیمیان، رئیس وقت امور مجامع و سهام شرکت ملی صنایع پتروشیمی، بعد از گذشت حدود یک سال و نیم از وعده خصوصی سازی سهام دولت در این مجتمع پتروشیمی، پایان شهریور ماه آن سال را به عنوان زمانی جدید برای تحقق این وعده معرفی کرد!
هیچ کدام از این وعده‌ها محقق نشد و این بار در تاریخ اول تیرماه سال ۹۰، سازمان خصوصی سازی برای بار چندم پتروشیمی هگمتانه را در فهرست شرکت‌های ۶۵ گانه قابل واگذاری وزارت نفت اعلام کرد؛ پیشرفت فیزیکی از طرح نیز تا مهر ماه همان سال، به بیش از ۹۰ درصد رسید و مجددا در نوبت افتتاح‌های سال ۹۱ قرار گرفت.
در تاریخ ۲۶ فروردین ۹۲، احمدرضا حیدرنیا، مدیر وقت طرح‌های شرکت ملی صنایع پتروشیمی، در نشست خبری هجدهمین نمایشگاه نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی، مجددا ورود پتروشیمی هگمتانه به مدار تولید را به سال ۹۲ موکول کرد.
در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۹۳، محمد ناصر نیک بخت، استاندار همدان در آن زمان گفت: با توجه به اینکه این واحد پتروشیمی در سال‌های گذشته با کندی رو به رو بود، با پیگیری‌های مختلف و همکاری سرمایه گذار همدان قرار شد مشکلات برطرف شده و این واحد پتروشیمی سه ماه دیگر به بهره برداری برسد؛ البته نیک بخت ۴ تیرماه همان سال اعلام کرد که با دستور ویژه مهندس زنگنه وزیر نفت، پتروشیمی هگمتانه همدان در موعد مقرر به بهره‌برداری می‌رسد. او این موعد مقرر را پاییز ۹۳ بیان کرد، هرچند طبق صحبت‌های اردیبهشت ماه خود او، این موعد مقرر، قرار بود اواخر مرداد ۹۳ باشد.
اما خصوصی سازی هگمتانه چه شد؟ سازمان خصوصی سازی قرار بود در تاریخ ۹ تیرماه ۹۳ این کار را انجام دهد، اما باز هم این اتفاق رخ نداد و این مجتمع در تاریخ ۱۰ خرداد ۹۵ دوباره در فهرست واگذاری‌های این سازمان قرار گرفت.
۱۷ فروردین ۹۴ باز هم وعده جدیدی برای افتتاح این طرح داده شد و عباس شعری مقدم، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ضمن بیان این که با توافق نهایی برجام، سرمایه گذاران خارجی پس از دهم تیرماه امسال به سمت ایران و به ویژه صنعت نفت و پتروشیمی هجوم می‌آورند، پتروشیمی هگمتانه را در ردیف طرح‌های آماده بهره برداری در آن سال قرار داد اما در تاریخ ۱۱ خرداد ۹۵، بیژن زنگنه وزیر نفت، در مراسم افتتاح پتروشیمی مهاباد، تاریخ این بهره برداری تا پایان سال ۹۶ پیش بینی کرد! این در حالی است که سه ماه بعد از این سخنان زنگنه، علی محمد بساق زاده، مدیر کنترل تولید شرکت ملی صنایع پتروشیمی، گفته بود با بهره برداری از طرح‌هایی مثل پتروشیمی هگمتانه تا پایان سال ۹۵، ظرفیت تولید در صنعت پتروشیمی به ۴.۶ میلیون تن افزایش می‌یابد.
بیشتر بخوانید
طبق فرآیندی که بررسی شد، متوجه می‌شویم ۱۱ سال از ۱۷ سال تاخیر در روند بهره برداری و خصوصی سازی این شرکت، مربوط به زمان وزارت وزیر فعلی نفت طی سال‌های ۸۰ تا ۸۴، ۹۲ تا ۹۶ و از ۹۶ تا کنون است و همچنان این شرکت در فهرست شرکت‌های قابل واگذاری سازمان خصوصی سازی قرار دارد، اما بهره برداری از آن به گفته معاون وی در امور پتروشیمی، در هفته جاری قرار است با حضور رئیس جمهور، به سرانجام برسد.
هدف از صدور مجوز برای احداث مجتمع پتروشیمی هگمتانه در سال ۸۱، یعنی اولین دوره تصدی بیژن زنگنه بر وزارت نفت، تامین PVC با گرید پزشکی و غذایی مورد نیاز کشور بود؛ همان طور که قبلا بیان شد، وعده اولیه بهره برداری از این مجتمع، سال ۸۴ بود که اکنون حتی اگر از سال ۸۴ نیز صرف نظر کنیم، براساس آمار‌های منتشر شده از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران، طی سال‌های ۸۵ تا ۹۷، کشور ما برای واردات این گروه از محصولات پتروشیمیایی، هزینه‌ای معادل ۳ میلیون و ۷۲۳ هزار و ۵۶۳ دلار انجام داده که اگر برای درک بهتر با نرخ دلار ۲۵ هزار و پانصد تومان روز تهیه این گزارش، یعنی شنبه ۲۹ آذرماه محاسبه کنیم، ارزش روز این واردات برابر با ۹۴ میلیارد و ۹۵۰ میلیون و ۸۵۶ هزار و ۵۰۰ تومان می‌شود!
این مبلغ بر اساس بررسی میزان کد تعرفه‌های ۳۹۲۰۴۳۶۰ و ۳۹۲۰۴۳۷۰ که در سامانه الکترونیکی اتاق بازرگانی تهران، به عنوان کد تعرفه وارداتی PVC توسط شرکت‌های تولیدکننده دارو معرفی شده اند، محاسبه شده است.
جدول زیر آمار دقیق واردات سالیانه این دو کد تعرفه بین سال‌های ۸۵ تا ۹۷ منتشر شده در سایت گمرک جمهوری اسلامی ایران را نشان می‌دهد؛ لازم به یادآوری است که آمار‌های مربوط به سال‌های ۹۸ و ۹۹ هنوز در سایت گمرک وارد نشده اند!
با کلیک بر روی عبارت زیر می توانید این جدول را دانلود کنید.
کد تعرفه های واردات پی وی سی توسط شرکت های دارویی
پس از این همه فراز و نشیب، بالاخره قرار است در هفته جاری این طرح افتتاح شود، اما سوالی که در ذهن پیش می‌آید این است که آیا دلایل تاخیر در این بهره برداری برطرف شده و دیگر شاهد توقف دوباره این طرح نخواهیم بود؟
به نظر می‌رسد مشکلات مالی و مالکیتی که پس از فوت بزرگترین سهامدار این مجتمع یعنی محمدتقی علاقبندیان به وجود آمد، برطرف شده باشد، اما گویا مسئولان مربوط سعی دارند به هر شکلی که شده بر مشکل تامین آب این مجتمع سرپوش بگذارند؛ مشکلی که در زمان جانمایی این مجتمع خیلی مورد توجه قرار نگرفته است.
این مجتمع در استانی بنا شده که پوشیده از دشت‌های بحرانی و ممنوعه بحرانی از نظر منابع آبی است؛ سال هاست که کشاورزی و صنایع گوناگون همدان با بحران آب مواجه هستند و پتروشیمی هگمتانه در شرایطی به بهره برداری خواهد رسید که به گفته بهزاد محمدی، مدیرعامل فعلی شرکت ملی پتروشیمی در جریان سفر به همدان در تاریخ ۱۲ تیرماه امسال، به ۲۳ لیتر آب در ثانیه نیاز دارد؛ نیازی که بدون شک اگر به هر طریقی بخواهد با برداشت از منابع آبی زیرزمینی یا حتی سطحی همدان برطرف شود؛ نتیجه‌ای جز کاهش سهم کشاورزی و صنایع کوچک این استان از آب نخواهد داشت.
عباس شعری‌مقدم، مدیرعامل سابق شرکت ملی پتروشیمی، ۱۷ بهمن ۹۴ دلیل این مسئله را فشار‌های سیاسی دانسته است؛ وی گفت: مشکل به این موضوع باز می گردد که توسعه در کشور ما متولی خاص خود را ندارد و هر سازمان برای خود یک برنامه توسعه مجزا ارائه می‌دهد. توسعه در ایران در حال حاضر دست مسئولان ذی‌نفوذ مناطق مختلف اعم از نماینده‌های مردم یا مسوولان با نفوذ محلی است. این مسوولان مختلف تصور می‌کنند که با احداث پتروشیمی در آن منطقه به‌خصوص آبادانی و توسعه ایجاد می‌شود درحالی که چنین تصوری کاملا اشتباه است. پروژه پتروشیمی هگمتانه و دیگر طرح‌های مشابه، ناشی از ضعف مدیریت نبوده بلکه این امر به دلیل اعمال فشار سیاسی به بدنه شرکت ملی صنایع پتروشیمی اتفاق افتاده است.
شواهد نشان می‌دهد که وعده بهره برداری از این مجتمع پتروشیمی که اکنون ۳ برنامه توسعه کشور، ۳ رئیس جمهور، ۲ سرپرست و ۶ وزیر نفت را به خود دیده، این بار قرار است به طور جدی در هفته جاری محقق شود، اما با توجه به مکان یابی نامناسب این طرح در استان همدان به نظر نمی‌رسد فعالیت آن مدت زیادی ادامه دار باشد مگر آن که برای تامین آب آن تدبیری جدی اندیشیده شود.
انتهای پیام/
