تعیین تکلیف نهایی درباره احیای برجام و سرنوشت توافق هسته‌ای به دستان دولت سیزدهم سپرده شده است؛ دولتی با دیدگاه‌های سیاست خارجی متفاوت از دولت حسن روحانی.
تحریریه پارسینه - گروه سیاسی: «سید ابراهیم رئیسی چه تصمیمی درباره برجام و مذاکرات آن با غرب اتخاذ می‌کند؟». این اصلی‌ترین پرسش این روز‌ها برای داشتن حداقل چشم انداز برای ۴ سال آتی است؛ پرسشی صریح، اما بدون پاسخی روشن و قاطع. حتی نوسترآداموس‌های سیاست ایران نیز نمی‌توانند با قاطعیت به این مساله جواب دهند و پاسخ‌ها با، اما و اگر‌های بسیاری همراه است.
آیا حجت الاسلام
سید ابراهیم رئیسی،
برجام را به عنوان «توافق نظام» ادامه می‌دهد و در مذاکرات مساله «احیای برجام» را پیگیری می‌کند؟ در این صورت با طیفی از اصولگرایان که از ابتدای امر مخالف این توافق بودند، چگونه رفتار خواهد کرد؟ شاید به گفته مجتبی ذوالنوری، چهره سرسخت مخالف برجام- که برای نخستین بار سند کاغذی برجام در مجلس دهم، در دستان او آتش گرفت- «قراردادهایی، چون برجام و توافق‌هایی با دنیای غرب باید توسط اصولگرایان پیگیری شود» و حالا دیگر اگر امضای نماینده سید ابراهیم رئیسی و وزیر خارجه او پای توافق جدید باشد، دلواپسان، دل آرام شوند. اگر چنین است چرا باز هم پس از پیروزی رئیسی ندای مخالفت با برجام پابرجا است؟
اگر رئیسی تصمیم به ادامه مذاکره برای
احیای برجام بگیرد، در نخستین قدم با افرادی همچون آیت الله علم الهدی که اخیرا در خطبه‌های نماز جمعه آرزو کرده و تاکید داشته که «دولت سیزدهم باید همچون مجلس انقلابی یازدهم عمل کرده و کلک برجام را بکند» چه خواهد کرد؟
در طرف دیگر ماجرا نیز پرسش‌هایی از جنس دیگر مطرح است. دولت رئیسی در ادامه گام‌های کاهش تعهدات هسته‌ای از برجام خارج خواهد شد یا سطح اجرای تعهدات مندرج در توافق را به اندازه‌ای کاهش می‌دهد که در عمل سکانس پایانی برجام کلید بخورد؟ در این صورت با مشکلات اقتصادی در این زمینه چه می‌کند؟ با فشار‌های بین المللی؟ اگر چنین است چرا تا به امروز سخنی از این تصمیم بر زبان نیاورده است؟
به نظر می‌رسد، در شرایطی که وزارت خارجه ایران توقف مذاکرات تا شروع کار دولت ابراهیم رئیسی را «اقتضای دمکراسی» خوانده، حسن روحانی در نشست هیات دولت در بیست و سوم تیرماه از اینکه فرصت توافق از دولت او گرفته شد، انتقاد و ابراز امیدواری کرد که دولت رئیسی این اقدام را تکمیل کند و محمد جواد ظریف نیز در پیوست گزارشی که برای مجلس ارسال کرد، آرزویی مشابه رئیس دولت برای رئیسی و برجام داشت، مرور مواضع ابراهیم رئیسی در ایام انتخابات و نشست خبری پس از پیروزی در رقابت، اصلی‌ترین مستندات پیش بینی در شرایط فعلی محسوب می‌شود.
نه رد، نه تاییدسید ابراهیم رئیسی در نخستین نشست خبری خود بعد از پیروزی در انتخابات، در پاسخ به پرسشی درباره «پیام او به عنوان منتخب سیزدهمین دور انتخابات ریاست جمهوری، به آمریکا و اروپا به «تذکر به آمریکا درباره لزوم بازگشت به تعهدات خود در توافق هسته‌ای با ایران» و «توصیه به اروپا برای استقلال در تصمیم‌گیری و خروج از سایه آمریکا» بسنده کرد. او سخنی در ارتباط با ترک برجام نگفت، اما مشخصا در ادبیات و انتخاب واژه‌ها اشتیاق یا حتی اصراری بر ادامه مذاکرات در شرایطی که طرف مقابل تعهدات خود را به سرعت و کامل انجام ندهد، نشان نداد و حتی زبان بدن و نوای ادبیاتش مبنی بر بی‌تمایلی برای صحبت درباره توافقی بود که طرف‌های مقابل آن صادقانه رفتار و عمل نمی‌کنند و به تعهدات خود پایبند نیستند.
رئیسی با اینکه یک «نه» قاطع و بزرگ در پاسخ به پرسشی درباره دیدار با رئیس جمهور امریکا گفت، اما خواهان بازگشت واشنگتن به برجام شد. نه رد و نه تایید رئیسی در این نشست، البته با برخی جملات و لغات کلیدی همراه بود؛ اینکه تاکید کرد اجازه مذاکرات فرسایشی را نمی‌دهد و دنیا باید بداند که سیاست خارجی او با برجام شروع نشده و به برجام نیز ختم نمی‌شود.
او در سراسر این نشست نه کمترین پالسی مبنی بر اولویت بندی دولتش در ارتباط با مذاکرات برجام نشان داد و نه سخنی از ترک مذاکرات گفت. درست همانند همان رویه که پیش از انتخابات برگزیده بود. در مناظرات ریاست جمهوری زمانی که همتی خطاب به وی گفت که «کسانی که در ستاد آقای رئیسی هستند که مخالف برجام اند»، رئیسی بدون پاسخ مستقیم به همتی تاکید کرد که «برجام را یک دولت مقتدر می‌تواند اجرا کند نه شما.»
اصولگرایان و برجام
علی رغم ادبیات مبتنی بر نکته سنجی سید ابراهیم رئیسی در قبال مساله برجام، در روز‌های اخیر اصولگرایان به کرات در ارتباط با مساله برجام موضع‌گیری داشته‌اند؛ موضع گیری‌هایی متفاوت از هم و متفاوت از قبل. غیرقابل انکار است که همراهی یا مخالفت بخش‌های مختلف جریان اصولگرا می‌تواند در رویه دولت او در مذاکرات و پیگیری برجام موثر باشد. اگرچه رئیسی قبل و بعد از انتخابات به صراحت و کرات اعلام کرد که «وامدار هیچ جریانی نیست و مستقل آمده است»، اما به هر حال واکنش‌های مجلس و رویه گروهی که پیش از این دلواپسان خوانده می‌شدند، می‌تواند بر سرنوشت توافق هسته‌ای در دولت او موثر باشد.
بخش سنتی این جریان و شیوخ اصولگرا به تأسی از ادبیات رئیس جمهور منتخب سخن می‌گویند؛ نه تایید و نه تقبیح برجام. احمد سالک، عضو جامعه روحانیت مبارز در این باره گفته است که «ما نباید روابط خود را با دنیا قطع کنیم و قطع هم نخواهیم کرد» و تاکید کرده که «سیاست خارجی در دولت ابراهیم رئیسی از چهارچوب حکمت، دقت و مصلحت خارج نخواهد بود».
علاوه بر این، مواضع برخی چهره‌های اصولگرا در قبال برجام، تفاوت‌های جدی پیدا کرده است. مجتبی ذوالنوری، نماینده مجلس یازدهم، از سرسخت‌ترین منتقدان سیاست خارجی حسن روحانی و دولتش و لیدر مخالفان پارلمانی برجام در دو مجالس دهم و یازدهم که پس از خروج آمریکا از برجام، برگه‌های این سند را در صحن بهارستان آتش زد حالا از آینده روشن در دولت ابراهیم رئیسی گفته و با تاکید بر «عدم ترک میز برجام توسط ایران»، تاکید کرده است که احقاق حقوق ملت ایران در
دولت رئیسی در برجام بهتر از قبل محقق خواهد شد.
وی همچنین در گفت‌و‌گویی تاکید کرده که دولت مردمی معتقد است که برجام هزینه‌ها و سود‌هایی داشته که جمهوری اسلامی هزینه‌های برجام را داده و حالا باید سود آن را ببرد و البته قید کرده است که «دولت مردمی با مدل وین مذاکرات را ادامه نخواهد داد» چرا که این مدل، بدتر از برجام بود و از چاله درآمدن و در چاه افتادن بود.
با این وجود، ذوالنوری نگفته است که در صورتی که دولت رئیسی بر رویه مذاکرات فعلی وین رضایت ندهد، تصمیم به در پیش گرفتن چه الگویی دارد که میز مذاکره را نیز ترک نکند. چهره‌های دیگری نیز در این زمینه بر مساله عدم اولویت برجام برای دولت رئیسی سخن گفته اند. سید محمد مرندی، مدیر گروه مطالعات آمریکای دانشکده مطالعات جهان و کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل نیز اخیرا گفته است که در دولت رئیسی، بعید است که ایران از توافق هسته‌ای خارج شود، اما روی آن هم تمرکز نخواهد کرد و منتظر آن نخواهد ماند. مرندی همچنین گفته است که سیاست خارجی ایران در دوران رئیسی احتمالا کمی از غرب فاصله خواهد گرفت و به سمت شرق و به اصطلاح به جنوب جهان گرایش پیدا خواهد کرد.
گروه سوم در جریان اصولگرا کسانی هستند که کماکان از لزوم لغو برجام می‌گویند و امید دارند که دولت رئیسی این تصمیم را اتخاذ و این اقدام را عملی کند. نمونه اصلی آن گفته‌های امام جمعه مشهد بود که خواسته بود رئیسی در قبال برجام همچون برجام انقلابی عمل کند. به نظر می‌رسد این گروه در صورت تصمیم قاطع ابراهیم رئیسی یا اجماعی کلان در نظام برای دستیابی به توافق در مذاکرات، دنباله رو اظهاراتی فعلی خود نباشند و با اعتماد به دولت رئیسی، دیگر مخالفتی را بروز نداده و به اجرای برجام توسط رییسی و دولتش رضایت دهند.
برجام روحانی، برجام رئیسی
در شرایطی که رافائل گروسی، مدیرکل
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گفته است که وقفه ایجاد شده در مذاکرات بر سر برنامه هسته‌ای ایران تا شروع به کار دولت ابراهیم رئیسی، آژانس را «در شرایط نامطلوبی قرار داده» کماکان همه نگاه‌ها به سمت «تصمیم رییسی و دولتش درباره مذاکرات برجامی و برجام» است.
بر اساس رویکرد‌های سیاسی، اسامی که در ارتباط با وزیر امور خارجه سید ابراهیم رئیسی عنوان می‌شود و بر مبنای انتقادی که او از «عدم تعهد آمریکایی به توافق» و «مذاکرات فرسایشی» عنوان کرده، عینی‌ترین گزینه این است که دولت رئیسی بخواهد با افزایش توان هسته‌ای، واشنگتن را به امتیازدهی بیشتر در مذاکرات وادار سازد.
به نظر می‌رسد دولت سیزدهم برای رسیدن به این هدف حاضر است تاخیر یک تا دوماه در مذاکرات را قبول کند، اما در عین حال به دنبال بستن پرونده مذاکرات و توافق نیست. اهمیت استراتژیک برجام در دولت رئیسی با اهمیت استراتژیک این سند برای دولت روحانی بسیار متفاوت است؛ کما اینکه خود رئیسی نیز تایید کرد که «سیاست خارجی دولتش نه مبدا و نه مقصد برجام را ندارد».
علاوه بر این، فارغ از نگاه دو دولت به مقوله برجام که به نوعی بر سرنوشت این سند در دولت سیزدهم تاثیرگذار است، پرونده برجام در دولت رئیسی دارای پیچیدگی‌هایی است که در دولت روحانی و در ابتدای تنظیم و اجرای سند وجود نداشت. مساله چهارچوب گذاری مجلس در آذرماه سال گذشته و توقف اجرای پروتکل الحاقی در کنار چند بعدی و پیچیده شدن این پرونده در مسائلی همچون غنی سازی و تعداد سانتریفیوژ‌ها، بر دشواری مساله افزوده است.
از طرف دیگر، در دولت رئیسی رویکرد‌های چین و روسیه نیز بیش از پیش بر برجام موثر خواهد بود. چهره‌های نزدیک به سید ابراهیم رئیسی تاکید دارند که روابط با شرق در دولت او جدی‌تر از گذشته پیگیری می‌شود. تمامی این مولفه‌ها می‌تواند در درجات مختلف سرنوشت‌های متفاوتی را برای برجام رقم بزند، شاید تنها پیش بینی در ارتباط با وضعیت برجام در دولت رییسی در شرایطی که کمتر از دو هفته تا آغاز دولت او باقی است در یک کلام ساده قابل بررسی باشد: «خیلی دور، خیلی نزدیک»
منبع خبر "
پارسینه" است و موتور جستجوگر خبر تیترآنلاین در قبال محتوای آن هیچ مسئولیتی ندارد.
(ادامه)
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت تیترآنلاین مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویری است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هرگونه محتوای خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
