سرویس سیاست مشرق- وزیر امور خارجه هم‌زمان با ششمین سالگرد تصویب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران در نامه‌ای به آنتونی گوترش دبیر کل این سازمان، آنچه را «جمع‌بندی از مجموع بدعهدی‌های طرف‌های غربی» خواند، نوشت. در این نامه که متن کامل آن نیز منتشرشده، ظریف نوشته است: «آمریکا با کمک و تشویق همدستان اروپایی خود، هرگز بسیاری از مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ و برجام را با حسن نیت اجرا نکرد و مشارکت‌کنندگان غربی برجام همچنان به استفاده از فشار اقتصادی برای دستیابی به اهداف سیاسی نامشروعی که در طی مذاکرات طولانی و خسته‌کننده برجام نتوانسته بودند به آن دست یابند ادامه می‌دهند.»
ظریف در ادامه این نامه بلند نوشته است: دولت بایدن دوباره با کمک و هم‌دستی سه کشور اروپایی از زمان آغاز به کار خود در ژانویه ۲۰۲۱ تروریسم اقتصادی ترامپ علیه ایرانیان را به‌عنوان اهرم فشار خیالی برای دستیابی به همان اهداف، داده است. در حالی ظریف در نامه‌ای با بیش از ۲۰۰ صفحه سند و الحاقیه نزد دبیر کل سازمان ملل شکاویه برده است که پیش‌ازاین در آخرین گزارش کار خود از مذاکرات وین برجام را معاشقه خوانده و از دولت آینده خواسته بود به‌جای ارائه دعوای حقوقی با طرفین برجام مسیر طراحی‌شده در وین را ادامه دهد.
در تهران حسن روحانی در آخرین سخنرانی خود بار دیگر ادعا کرده است که در وین مذاکرات به نقطه پایانی رسیده و حتی می‌توانستیم چند صد هواپیما از غربی‌ها بخریم، حسن روحانی در طی چند سال گذشته بارها خبر از فروریختن دیوار تحریم‌ها داده است! نکته جالب درباره رئیس‌جمهور آن است که مشخص نیست منظور روحانی از موفقیت در مذاکرات وین چیست، گویی روحانی در دنیایی موازی با آمریکایی‌ها به تفاهم رسیده و تحریم‌ها لغو شده است.
در واقعیت‌های صحنه نه‌تنها هیچ تغییری در مناسبات دیپلماتیک ایجاد نشده است، بلکه کاظم غریب آبادی، نماینده ایران در آژانس گفته است که، در جریان مذاکرات احیای توافق هسته‌ای آمریکایی‌ها بسیاری از خواسته‌های جمهوری اسلامی را ازجمله برداشتن تحریم‌های ۵۰۰ شخص و نهاد را نپذیرفته‌اند. کاظم غریب آبادی در این گفت‌وگو با وب‌سایت دفتر رهبر انقلاب تأکید کرده است که آمریکا در مذاکرات احیای برجام، حاضر نشده است از موضع عناد آمیز خود کوتاه بیاید.
روز گذشته حجت‌الاسلام ذوالنوری عضو کمیسیون امنیت ملی در مجلس شورای اسلامی در بیان جزئیات مواضع آمریکایی‌ها در وین گفته است: آمریکایی‌ها به ما می‌گویند که باید بُرد موشک‌هایتان ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلومتر باشد. از کجا می‌خواهند بفهمند که بُرد موشک‌های ما ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلومتر است. می‌خواهند دوربین‌هایی مثل دوربین‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که در تأسیسات هسته‌ای مستقر است در مراکز نظامی و دفاعی وصل کنند تا بر مراکز نظامی و موشکی نظارت داشته باشند. در این صورت دیگر اسرار نظامی برای ما باقی نمی‌ماند. امریکا و غرب در زیاده‌خواهی دست‌بردار نیستند.
آنچه از وین و فکت شیت های آمریکایی منتشر شده حاکی از آن است که تا به اینجا؛ بایدن پیش‌شرط‌های ۱۲ گانه پمپئو برای توافق با ایران را مجدد در جعبه‌ای جدید بسته‌بندی کرده و تحویل تهران داده است شاهد این ماجرا ادعای جدی اروپایی ها علیه ایران است، روز گذشته هایکو ماس وزیر خارجه آلمان در تشریح مذاکرات وین گفته است؛ همه بسته‌های پیشنهادی را به ایران، داده‌ایم و لازم نیست قدم بیشتری برداریم؛ از حالا به بعد این ایران است که باید تصمیم بگیرد!
محمدصادق کوشکی استاد دانشگاه تهران در گفتگو با «مشرق» با توصیف نتایج مذاکرات و ادعاهای واهی روحانی و لغو تحریم‌ها در ۶ دور گفتگو میان نمایندگان ایران و غرب می‌گوید:در طی هشت سال گذشته آقای روحانی بارها از عباراتی چون «شکستن دیوار تحریم‌ها» به‌کاربرده است، و مدتی بعد بهانه می‌آورد که دلواپسان؛ مخالفان لغو تحریم و گاهی ترامپ نگذاشته‌اند برجام به ثمر برسد از ادعای خود عقب‌نشینی کرد.
کوشکی ادامه داد: مدت‌هاست دیگرکسی به سخنان روحانی اعتنا نمی‌کند. از همان آغاز مذاکرات وین کارشناسان بارها گفتند که آمریکایی‌ها هیچ تعهدی را نپذیرفته و آمده‌اند یک‌طرفه امتیاز بگیرند؛ ما هشدار می‌دادیم که اگر مذاکرات با آن شیوه که روحانی تمایل دارد پیش برود، برجام دو (برجام پلاس) امضا می‌شود. بعد تر دیددیم که آمریکایی‌ها در وین حاضر نشدند که حتی یک امتیاز نمادین به ایران بدهند.
استاد دانشگاه تهران با تشریح نقش اروپا در مذاکرات وین گفت: مذاکرات وین با ابتکار بریتانیا و فرانسه برپا شد؛ آن‌ها به دنبال آن بودند که با نتایج وین تنها آمریکایی‌ها را به برجام بازگردانند و زنجیر فشارهای برجامی را افزایش دهند.
کوشکی افزود: سال ۹۴ برجام خاتمه پیدا کرد، همان زمانی که ما تعهدات سنگین را پذیرفته و صنعت هسته‌ای را یک ماه زودتر از موعد فلج کردیم؛ اوباما در نطق خداحافظ خود در کاخ سفید گفته بود که حتی بدون شلیک یک گلوله ایران را تسلیم کردیم. اوباما گفته بود به دنبال آن بودیم ایران با دستش خودش صنعت هسته‌ای خود را نابود کند و ما موفق شدیم. استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران ادامه داد:در برجام آمده بود که اجرای تعهدات از سوی ۵+۱ کاملاً داوطلبانه است؛ این بدان مفهوم است که برجام هیچ متن و سند حقوقی ندارد؛ بلکه تنها ایران بود که الزام به تعهد داشت که آن را انجام داده و مسئله برای غرب تمام است.
این کارشناس ارشد روابط بین‌الملل برجام را نتیجه جهان‌بینی حاکم بر دستگاه دیپلماسی خواند و افزود: دستگاه سیاست خارجی ما از دوران قاجار تا به امروز بر اساس رویکرد نیاز محور شکل‌گرفته است، این رویکرد اعتقاد دارد که باید نیازهای خود را توسط کشورهای ابرقدرت تأمین کنیم؛ ظریف نیز به همین شیوه عمل کرده و با تعیین نیاز در داخل دستش را به سمت اروپایی‌ها و آمریکا دراز کرد.
محمدصادق کوشکی ادامه داد: سیاست خارجی نیاز محور نه با واقعیت‌های امروز جهان؛ نه با داشته‌های ما و نه با تمایلات آمریکایی‌ها منطبق است؛ و در قرن نوزدهم مانده است. ما باید به فکر سیاست خارجه مزیت محور باشیم درواقع توانایی‌های خود را به جهان عرضه کنیم؛ در رویکرد قرن بیست یکمی دیپلماسی منطقه‌ای محور شده است؛ در این نگاه هر کشور به محیط پیرامونی خودش متمرکزشده و باعرضه توانایی‌های خود در اطراف به قدرت برتر منطقه تبدیل شود.
کوشکی با اشاره به تغییر نگرش دستگاه دیپلماسی گفت: ما اگر مزیت محور رفتار کنیم؛ امکان افزایش تولید؛ افزایش صادرات؛ افزایش اشتغال و افزایش ارزش پول ملی را خواهیم داشت، این چهار حلقه در سیاست‌های مزیت محور مشکلات اقتصادی ما را حل کرده و ایران را به‌عنوان یک قدرت برتر در غرب آسیا تثبیت می‌کند.
