در آستانه یک سالگی شناسایی ویروس جدید کرونا در جهان، نسخه جدیدتری از آن شناسایی شده که موجب هراس بسیاری شده است.البته جهش در ویروس‌ها اتفاقی بسیار شایع است و اساسا همین جهش‌های پرشمار موجب شده که ساخت واکسن یا حتی دارو برای درمان بیماری‌هایی که ویروس‌ها به وجود می‌آورند، به شدت دشوار باشد و محصول نهایی، کارایی کاملی نداشته باشد و طول عمرش هم کوتاه باشد.
گزاره‌ای که ویروس کرونای جدید یا همان «سارس‌کو ۲» هم از شمولش خارج نیست؛ اما وقتی پای یک جهش بزرگ و شکل گیری ویروسی خطرناک‌تر در میان باشد، اوضاع فرق می‌کند. درست مانند جهش بزرگی که اخیرا بروز آن در ویروس کرونای جدید مسجل شده و نگرانی‌های بسیاری در پی داشته است.
درباره جهشی سخن می‌گوییم که چندی پیش، برخی محققان انگلیسی وقوعش را گزارش کردند و در نتیجه، بررسی‌ها در خصوص آن در دستور کار قرار گرفت؛ جهشی که گفته می‌شد شکل گیری پیک جدید ابتلا به کووید ۱۹ در این کشور ـ آن هم در شرایطی که محدودیت‌های بیشتری اجرا می‌شد و توقع می‌رفت که شیوع ویروس کاهش بیابد ـ در نتیجه آن است.
فرضیه‌ای که موجب شکل گیری تحقیقاتی جدید و وسیع در این کشور شد که در نهایت به شناسایی نسخه‌ای جدید از ویروس در مناطقی از انگلستان، به ویژه در جنوب این کشور منجر شد که به صورت قطعی اثبات شده که از نسخه‌های قبلی مسری‌تر است و همین کافی است تا انواع و اقسام شایعات پیرامونش شکل بگیرد.
از «این ویروس با شستن دست‌ها از بین نمی‌رود» تا «زدن ماسک هم در مقابل این ویروس بی فایده است» و...، بازار شایعات درباره این ویروس جهش یافته آنقدر داغ و پررونق است که گویی بحث درباره ویروس جدیدی است؛ نه همین ویروس کرونا که یک سال اخیر با آن دست به گریبان بوده ایم و هنوز زمان خلاصی از آن را نمی‌دانیم.
ماجرایی به شدت جالب توجه که یادآور روزها، هفته‌ها و حتی ماه‌های ابتدایی شیوع کرونا در کشورمان است که شایعات به سرعت تکثیر می‌شدند و بسیاری از دروغ ها، به باور گروه‌هایی از شهروندان تبدیل می‌شد. مسیری که حالا با ویروس انگلیسی در حال طی شدن است؛ نسخه ای از ویروس که طی روز‌های اخیر، توالی کامل ژنوم آن به دست آمده، اما برخی آنچنان درباره اش سخن می‌گویند که گویی یکی از اعضای تیم تحقیق پیرامون آن هستند!
این در حالی است که «رئیس مرکز تحقیقات بیماری‌های نوپدید و بازپدید انستیتو پاستور ایران» می‌گوید: «با توجه به عدم افزایش معنی دار میزان مرگ طی هفته‌های اخیر [در انگلستان]، به نظر نمی‌رسد که ویروس جدید خطرناک‌تر و یا مرگبارتر شده باشد. همچنین هنوز شواهدی در مورد سخت‌تر شدن درمان و یا مقاومت ویروس در برابر واکسن کرونا به دست نیامده است.»
این در حالی است که به تاکید وی، «ویروس جدید چندین جهش نسبت به ویروس رایج داشته: یکی از این جهش‌ها زمینه را برای انتشار بیشتر ویروس در بدن فراهم کرده است. جهش دیگر قابلیت اتصال گیرنده ویروس به سطح سلول‌های بدن را افزایش داده و مقابله با آن را دشوارتر کرده و نهایتا یکی از این جهش‌ها باعث حذف بخشی از ویروس شده که نتیجه آن افزایش سرایت پذیری ویروس بوده است.»
به عبارت بهتر، این جهش خاص، ویروس را مسری‌تر کرده، اما مرگ و میر ناشی از ابتلا به آن را افزایش نداده است. رویدادی که بهتر است در همین ابعاد مورد دقت قرار گیرد، نه بیشتر و نه کمتر، به این معنی که هنوز پروتکل‌های مراقبتی تغییر نکرده و توصیه به فاصله گذاری، شست و شوی مرتب دست ها، پرهیز از لمس صورت و دهان و البته ضرورت استفاده از ماسک مثل قبل پابرجاست.
اما آیا این جهش موجب ناکارآمدی واکسن‌های ساخته شده برای ویروس کرونا شده است؟ پاسخ مدیر ارشد انستیتو پاستور ایران به این سوال، تقریبا منفی است: «به نظر می‌رسد حداقل سه واکسن مهم تولید شده برای مقابله با کرونا قادر به مقابله با جهش جدید هم هستند و این واکسن‌ها، هنوز کارآیی خود را در این زمینه حفظ کرده‌اند.»
البته تاثیرگذاری واکسن‌ها موضوعی مطلق و خدشه ناپذیر نیست، چون ممکن است جهشی در ویروس کرونا رقم بخورد که نتیجه آن، افزایش مرگ و میر ناشی از ابتلا به این ویروس باشد که در آن صورت، نیاز است واکسن‌ها به روز شوند. این در حالی است که ممکن است روند معکوس طی شود و ویروس جهشی را تجربه کند که میزان سرایت و مرگبار بودنش را کاهش دهد.»
متغیر‌هایی که ممکن است در آینده هر کدامشان رخ دهد، اما آنچه در حال حاضر اهمیت دارد، کنار آمدن با شرایط فعلی، آن هم با پرهیز از هرگونه افراط و تفریط است. کنار آمدن با ویروسی که فعلا تنها راه برای برحذر ماندن از آن در ایران، رعایت دقیق و شدید پروتکل ها، شستن دست ها، استفاده از ماسک، رعایت فاصله گذاری و... است و بس؛ نکاتی بهداشتی که رسیدن یا نرسیدن واکسن یا هر نوع جهشی در ویروس موجب نخواهد شد کم اهمیت شوند.
