بر این اساس بررسی عملکرد ۱۰۹ کارگزاری فعال بازار سرمایه طی آذر ماه نشان از ثبت معاملات بیش از ۶۷۴ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومانی دارد که در مقایسه با عملکرد مدت مشابه سال قبل (آذر۹۸) رشد ۶۸۰ درصدی را تجربه کرده است. همچنین ارزش دادوستدهای ثبت شده طی آذرماه در این نهادهای مالی در مقایسه با ماه قبل یعنی آبان با افزایش حدود سه برابری همراه شده است. به‌طوری‌که کارگزاری‌های فعال در بازار طی آبان‌ماه توانسته بودند خرید و فروشی در حدود ۲۳۹ میلیارد تومان را در کارنامه خود ثبت کنند که کمترین رقم از فروردین‌ماه ۹۹ بود.
اصلاح چهار ماهه سهام سبب کاهش انگیزه سرمایه‌گذاران شد تا دومین ماه پاییز عملکردی مشابه ماه نیمه‌تعطیل ابتدای سال داشته باشد. با بازگشت امید به تالار شیشه‌ای در آخرین ماه فصل سوم سال اما شاهد بازگشت سرمایه‌گذاران خرد به گردونه معاملات سهام بودیم. نگاهی به میانگین روزانه ارزش معاملات خرد بورس تهران در آذرماه نیز حکایت از رشد ۶/ ۱۵۵ درصدی این متغیر نسبت به آبان ماه دارد. به‌طوری که در دومین ماه پاییز به‌طور متوسط روزانه سهامی به ارزش ۵ هزار و ۳۷۲ میلیارد تومان دادوستد می‌شدند که این رقم در ماه گذشته به ۱۳ هزار و ۷۳۰ میلیارد تومان رسید. حجم معاملات نیز در آذرماه با رشد ۷/ ۱۱۲ درصدی نسبت به ماه ماقبل آن همراه شد.
دماسنج بازار سهام در نهمین‌ماه سال مجددا به مدار صعودی بازگشت. این شرایط که از اواخر آبان‌ماه آغاز شد به سبب افزایش خوش‌بینی به تغییر فضای سیاسی بود که ورق نااطمینانی را نسبت به بازار سرمایه برگرداند. در این بازه زمانی، جذابیت قیمت سهام پس از افت چهار ماهه و همزمان با آن افزایش بهای دلار در بازار آزاد سبب شد تا وضعیت ارزندگی بسیاری از نمادها با فرض ثبات ریسک‌های موجود در آن زمان تعدیل شود و به یکباره شاهد افزایش تقاضا و ورود پول حقیقی به چرخه معاملات سهام باشیم. بازار جهانی نیز به یاری بورس تهران آمد تا سوخت رشد قیمت سهام به ویژه در نماد بزرگان کالایی شود.
بر این اساس افزایش حجم و ارزش معاملات در آذرماه سبب شد عملکرد کارگزاریها نیز به‌تبع آن با افزایش در مقایسه با آبان همراه شود. به این ترتیب با احتساب معاملات ۵/ ۶۷۴ هزار میلیارد تومانی این نهادهای مالی در آذرماه، مبادلات کارگزاریها در پاییز به حدود ۱۲۹۴ هزار میلیارد تومان رسید که نسبت به تابستان سال جاری با افت ۷/ ۳۲ درصدی و نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد ۸/ ۴۸۱درصدی داشته است. این تفاوت عجیب در یک‌سال گذشته موجب افزایش ضریب نفوذ بازار سهام در میان عموم مردم شد، جایی که بیش از ۱۰ میلیون کد معاملاتی جدید تنها در ۹ ماه گذشته صادر شده است.
بررسی دقیق‌تر عملکرد کارگزاری‌های فعال در بازار سرمایه نشان می‌دهد این نهادهای مالی در آذرماه در حالی خرید و فروش ۵/ ۶۷۴هزار میلیارد تومانی را در کارنامه خود ثبت کردند که ۴۸۳ هزار و ۷۹۴ میلیارد تومان یعنی معادل ۶/ ۷۱ درصد از این رقم در اختیار مبادلات آنلاین بوده است. همچنین ۱۲۱ هزار و ۳۵۰ میلیارد تومان دیگر نیز حجم معاملات در این نهادهای مالی به‌صورت عادی بوده است. سهم معاملات آنلاین کارگزاریها در آذر۹۹ در حالی به حدود ۷۲ درصد رسیده که در مدت مشابه سال گذشته حدود ۶۳ درصد بوده است. شاید بتوان شیوع ویروس کووید-۱۹ را یکی از دلایل افزایش معاملات آنلاین عنوان کرد.
در این میان طبق روال دوره‌های قبل، درصد بالایی از خرید و فروش‌ها تنها در انحصار چند کارگزاری بود، به‌طوری‌که نیمی از معاملات این ماه تنها از کانال هفت کارگزاری صورت گرفت. در صدر این خرید و فروش‌ها نیز همچنان کارگزاری مفید به‌عنوان برترین واسطه بورسی قرار دارد، به‌طوری‌که ارزش دادوستدهای ثبت شده در کارگزاری مفید در ماه گذشته به بیش از ۱۶۵ هزار و ۷۸۴ میلیارد تومان رسید تا این کارگزاری به تنهایی ۶/ ۲۴ درصد از کل معاملات این نهادهای مالی را در آذرماه به خود اختصاص داد. در ادامه این روند نیز کارگزاری آگاه توانست ۲/ ۱۲ درصد از کل معاملات کارگزاریها در ماه گذشته را به خود اختصاص دهد که این حجم از معاملات، خرید و فروشی بیش از ۸۲ هزار و ۵۰ میلیارد تومان بود.
کارگزاری مبین سرمایه نیز در ماه گذشته دادوستد ۲۴ هزار و ۹۴۰ میلیارد تومانی را تجربه کرده و با اختلاف نسبت به دو کارگزاری اول، در رتبه سومین کارگزاری برتر ماه قرار گرفت. سهم این کارگزاری از کل مبادلات به ۷/ ۳ درصد رسید. در ادامه دیگر کارگزاری‌های برتر آذرماه، دو کارگزاری فارابی و بانک پاسارگاد به ترتیب سهمی ۳ و ۴/ ۲ درصدی از کل معاملات ماه را به خرید و فروش‌های خود اختصاص دادند.
همان‌طور که عنوان شد کارگزاری مفید به‌عنوان برترین کارگزاری در آذرماه شناخته شد. همچنین کارگزاری مزبور بیشترین فعالیت را در معاملات آنلاین داشت، به‌طوری‌که این کارگزاری به تنهایی ۴۳/ ۳۰ درصد از کل معاملات آنلاین را در بازار سرمایه به خود اختصاص داد. ارزش این دادوستدهای الکترونیک رقمی معادل ۱۴۶ هزار و ۹۳۰ میلیارد تومان را شامل می‌شود که ۶/ ۸۸ درصد از کل خرید و فروش‌های کارگزاری مفید است. در همین راستا ۲ هزار میلیارد تومان نیز به معاملات عادی در این کارگزاری تعلق داشته است. بررسی عملکرد کارگزاری آگاه نیز نشان می‌دهد این نهاد مالی در ماه گذشته بخش عمده‌ای از معاملات را به خرید و فروش آنلاین اختصاص داده است. به‌طوری‌که ۸۸ درصد از کل دادوستدهای صورت‌گرفته توسط این کارگزاری به‌صورت الکترونیکی بود که رقمی بالغ بر ۷۲ هزار و ۲۷۰ میلیارد تومان را شامل می‌شود. همچنین کارگزاری مزبور یک هزار و ۸۹۰ میلیارد تومان نیز در معاملات عادی ثبت کرده است. کارگزاری مبین سرمایه نیز ماه گذشته عملکردی مناسب در زمینه معاملات برخط داشت. به‌طوری‌که سهم معاملات آنلاین این کارگزاری به بیش از ۲۰ هزار و ۲۳۶ میلیارد تومان رسید که ۸۱ درصد از کل مبادلات آن را شامل می‌شود.
بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد در ماهی که گذشت دو کارگزاری صندوق سرمایه‌گذاری مشترک توسعه بازار و بازارگردانی سپهر آتی خوارزمی تنها در دادوستد سهام فعالیت داشتند و تمامی این معاملات را به‌صورت عادی انجام داده‌اند. پس از آن کارگزاری شاخص سهام و آبتین استاک بودند که بیش از ۹۰ درصد از معاملات خود را به‌صورت عادی ثبت کرده‌اند.
در ماه گذشته در مجموع یک هزار و ۹۲۲ میلیارد تومان از معاملات با هدف بازارگردانی (در سهام) از سوی واسطه‌های بورسی ثبت شده است که سهم ۳/ ۰ درصدی از کل معاملات داشته است. در این میان از ۱۰۹ کارگزاری فعال تنها ۷ کارگزاری این نوع از دادوستدها را ثبت کرده‌اند. بیشترین سهم از معاملات بازارگردانی الگوریتمی در آذرماه نیز با سهم ۴۰ درصدی به کارگزاری حافظ تعلق داشت. ارزش این نوع معامله در کارگزاری مذکور بالغ بر ۷۷۱ میلیارد و ۱۳۲ میلیون تومان بوده است. شش کارگزاری توسعه معاملات کیان، صبا تامین، بهگزین، بانک سامان، ملل پویا و بانک سپه دیگر کارگزاری‌هایی بودند که در آذرماه بازارگردانی الگوریتمی در بازار سهام انجام داده‌اند.
کارگزاری پارس‌نمودگر به‌عنوان ضعیف‌ترین کارگزاری در این ماه شناخته شد. این نهاد مالی تنها حدود ۵/ ۱۴ میلیارد تومان خرید و فروش داشته است که ۱/ ۹۶ درصد از این رقم به معاملات آنلاین اختصاص داده شده است. کارگزاری شاخص سهام نیز در حالی به‌عنوان دیگر نهاد مالی با فعالیت اندک شناخته شده است که حجم مبادلات آن در مجموع ۳/ ۴۲ میلیون تومان بود. این کارگزاری نیز عمده این رقم را از خرید و فروش معمولی کسب کرده است. کارگزاری آبتین استاک نیز در فهرست دیگر ضعیف‌ترین کارگزاریها قرار گرفت. حجم خرید و فروش این کارگزاری در حالی معادل ۴/ ۴۷ میلیون تومان بوده که ۶/ ۴۵میلیون تومان آن (معادل ۳/ ۹۶ درصد) در اختیار معاملات عادی است.
حمید‌رضا مهر‌آور/ کارشناس بازار سرمایه: بخشی از سرمایه‌گذاران که مدتی در قیمت‌های بالا اقدام به عرضه سهام خود در فضای معاملاتی بورس و فرابورس کردند، اکنون به این نتیجه رسیده‌اند که بازار به لحاظ خرید مجدد، در وضعیت مطلوبی قرار دارد بنابراین بازگشت این قشر از سهامداران شرایط متفاوتی را رقم زده است. هر چند طی چند روز گذشته شاهد غلبه ترس بین سرمایه‌گذاران و به‌طور کلی جریان داد و ستد‌‌های بازار سهام بودیم اما اکنون مشاهده می‌شود که ترس از بورس خارج شده است. از طرفی انتظار می‌رود گزارش‌های ۹ ماهه نیز از وضعیت مطلوب شرکت‌ها حکایت داشته باشد. بنابراین این ۲ عامل موجب افزایش اقبال بازار سرمایه و به‌طور مشخص صعود ارزش معاملات شرکت‌های کارگزاری شده است.
محمد گرجی‌آرا/ تحلیلگر بازار سرمایه: موضوعات متفاوتی باعث شد که شرایط به‌خصوص در بحث افزایش ارزش کل معاملات کارگزاریها در آذرماه با تغییر همراه شود. اصلاح قیمت‌ها و جذابیت خرید برای سرمایه‌گذاران به‌ویژه حقیقی‌های بازار و بازگشت بخشی از آنها به جریان معاملات کما اینکه سرانه خرید حقیقی‌ها در ۱۰روز اخیر با افزایش همراه بوده مهم‌ترین سیگنالی است که افزایش تحرک سهامداران خرد را نشان می‌دهد. با این حال مشاهده می‌شود که همچنان پول‌های بزرگ استراتژی خرید سهام را در دستور کاری خود قرار داده‌اند.
از طرفی بررسی بازارهای جهانی نیز به لحاظ کالاهایی که در بازار کامودیتی‌ها مورد معامله قرار می‌گیرد نشان از بهبود وضعیت در بورس ایران دارد چرا که بخش عمده بازار سرمایه از بازارهای جهانی تاثیر می‌پذیرد. در شهریور و مهر‌ماه معامله‌گران بازار سهام با ریسک افزایش نرخ بهره مواجه بودند و زمانی که بانک مرکزی بیانیه‌ای را در راستای ممانعت از این اتفاق صادر و سریعا در بازار بین‌بانکی نیز مداخله کرد در واقع با چنین رویدادی نرخ‌های بهره با افزایش همراه نشد. در نقطه مقابل چنین اتفاقی بازار سهام نیز به این جمع‌بندی رسید که حداقل تا انتهای سال وضعیت رشد نرخ بهره پایدار خواهد ماند.
موضوع آخر مربوط به بودجه سال ۱۴۰۰ می‌شود. دولت نشان داد که بودجه سال آتی را به لحاظ ریالی به‌صورت انبساطی در نظر گرفته است. بنابراین برآوردها حکایت از کسری بودجه ۳۰۰ هزار میلیارد تومانی دارد که این مهم انتظارات تورمی را برای سال ۱۴۰۰ تداوم خواهد بخشید. جذابیت بازار برای سرمایه‌گذاران و شروع مجدد خرید سهام به واسطه افرادی که بیرون از گردونه معاملات بودند باعث شد، طی یک ماه اخیر شاخص خروج پول از صندوق‌های درآمد ثابت مثبت شود. به این معنی که نقدینگی از صندوق‌ها خارج شده و به سمت بازار سرمایه تغییر مسیر داده است. بر این اساس می‌توان بر این نکته تاکید کرد که رشد حجم معاملات کارگزاریها به واسطه عوامل مطرح شده صورت گرفته است.
مهدی سوری/ کارشناس بازار سهام: به‌طور معمول در فضایی که انتظارات تورمی بالاست، افزایش قیمت باعث افزایش تقاضا می‌شود. در بازارهای سرمایه‌گذاری چنین قاعده‌ای همیشه بر قرار است، زمانی که افراد احساس کنند با یک بازار نزولی همراه خواهند بود سریعا معاملات خود را کاهش و اقدام به خرید جدید نمی‌کنند. در نقطه مقابل زمانی که این قشر از سرمایه‌گذاران احساس کنند بازار در حال رشد است سریعا استراتژی معامله‌گری خود را تغییر داده و افزایش تقاضای خرید سهام را در دستور کار خود قرار می‌دهند.
طی چند وقت اخیر زمانی که شاهد ریزش در جریان معاملاتی بورس و فرابورس بودیم بدبینی معامله‌گران باعث شد تا پول جدید وارد بازار نشود، این رویداد در واقع عاملی شد در راستای کاهش ارزش معاملات. زمانی که شاخص‌کل افت قابل‌توجهی را متحمل شد و پس از آن برای مدتی (یک ماه اخیر) در روندی صعودی قرار گرفت قاعدتا در پی چنین رویدادی سرمایه‌گذاران نیز ترغیب به ورود و سهامدارانی که پول خود را از گردونه معاملات خارج کرده‌اند به‌طور مجدد نقدینگی خود را وارد این بازار خواهند کرد.
بنابراین افزایش بازدهی بازار سهام باعث افزایش خوش‌بینی سهامداران می‌شود و افزایش خوش‌بینی معامله‌گران یقینا منجر به سرمایه‌گذاری بیشتر در بازار سرمایه خواهد شد. تداوم این روند نیز تابع حرکت شاخص کل است، در صورتی که دماسنج بازار همچنان در مسیر افزایشی حرکت کند، رشد شاخص‌های سهامی و به‌طور مشخص افزایش ارزش معاملات شرکت‌های کارگزاری دور از انتظار نیست، در صورت نزول نیز به همان نسبت و در مواردی حتی بیش از قبل کاهش ارزش معاملات می‌تواند صورت پذیرد زیرا معامله‌گران زمانی که ۲ بار با یک مشکل مواجه می‌شوند با حساسیت بیشتری در فضای دادوستدها گام برمی‌دارند. به اعتقاد بنده رشد‌های شارپی یک ماه اخیر رشد‌های پایداری نخواهند بود، با این حال دلیل خاصی هم برای افت بازار تا پایان سال وجود ندارد.
