زهرا علی اکبری- قیمت ارز این روزها نوسانی افزایشی را تجربه می‌کند . بهای ارز به رقمی بیشتر از ۲۵ هزار تومان در صرافی‌های بانکی و به رقمی بالاتر از ۲۶ هزار تومان در بازار آزاد رسیده است و همین امر سبب شده است بسیاری معتقد باشند بازار وارد فاز جدیدی شده است . اخبار منتشر شده در خصوص مذاکرات برجام و ابهام شکل گرفته پیرامون بازگشت یا عدم بازگشت به آن مهمترین عامل بروز این اتفاق عنوان شده است .
از سوی دیگر همین امر بازگشت انتظارات تورمی به فضای اقتصاد ایران را در پی داشته است. هر چند روند افزایشی بر بازار ارز حاکم است اما به عقیده اغلب کارشناسان بازار از هنوز از فضای تعادلی خارج نشده است، به طوری که صادق الحسینی، کارشناس اقتصادی با تکیه بر مدل‌های اقتصادی توضیح داد که در سال گذشه قیمت تعادلی بین ۲۱ هزار و ۵۰۰ تا ۲۴ هزار و ۵۰۰تومان برآورد شده بود و در سال جاری این رقم به ۲۴ تا ۲۷ هزار تومان افزایش یافته است . از سوی دیگر دکتر احمد عزیزی، کارشناس بازار ارز و مشاور سابق بانک مرکزی نیز توضیح داد که قیمت دلار در سال جاری در منطقه طبیعی است .
وی با استناد به افزایش نرخ دلار تا مرز ۳۰ هزار تومان در سال گذشته گفت: تورم دراین سال ۴۴ درصد برآورد شده است و طبیعی است حتی اگر نرخ ۳۰ هزار تومان واقعی نبوده باشد، با تورم ۴۴ درصدی رشد قیمت دلار دور از انتظار نبوده است .
دلار تا پایان سال چند می‌شود؟
در این نشست اصغر سمیعی رئیس اسبق کانون صرافان گفت: نظر من همواره این بوده است که نرخ ارز در بازار باید واقعی باشد و فنر ارز نباید فشرده شود.
سمیعی در ادامه گفت: برخی از کارشناسان بر این باورند که اگر برجام نباشد اوضاع بازار ارز به هم می‌ریزد اما اینطور نیست؛ با توجه به نرخ تورم و نرخ بهره می‌توان گفت که نرخ ارز تا اواخر سال ۱۴۰۰ حدود ۳۵ هزار تومان خواهد بود و پیوستن دوباره به برجام در اصل ماجرا تغیری ایجاد نمی کند. منتها اگر برجام رخ دهد تزریق بیش از تقاضا وارد بازار خواهد شد و فنر ارز را فشرده خواهد کرد اما اگربرجام رخ ندهد نمی‌توانند این کار را تکرار کنند و به نظر بنده اگر این‌کار را نکنند و یا اگر نتوانند این کار را بکنند به نفع اقتصاد کشور است چراکه مهمترین معضل اقتصاد کشورما رانت و فساد و سوبسیدهای غیر هدفمندی است که وجود دارد.
پیش بینی قیمت دلار در سه حالت
در این نشست، سید حمید حسینی، نائب رییس اتاق بازرگانی ایران و عراق نیز با برشمردن عواملی که تاثیر مثبت بر بازار ارز گذاشتند، گفت: سینی در ادامه نوشت: پیش‌بینی قیمت دلار در سه حالت بررسی می‌شود؛ یک حالت آن است که وضع موجود حفظ شود و حالت دوم آن است که مذاکرات ادامه پیدا کند و توافق برجام احیا شود و حالت سوم که خطرناک‌ترین حالت است آن است که به مرحله بازگشت تحریم‌های دوران احمدی نژاد به دلیل رجوع اروپایی ها یا آمریکایی ها به بند هفت منشور برسیم. در نتیجه این سه نوع سناریو هر کدام می‌تواند اتفاق بیفتد و اثرات منحصر به فرد خود را در اقتصاد کشور داشته باشد.
دبیرکل اتاق ایران و عراق در ادامه افزود: در شرایط وضع موجود که در حال ادامه دادن مذاکرات هستیم و پالس‌هایی از طرف دولت جدید مبنی بر ادامه مذاکرات داده شده است این امید است که بتوانیم تحریم‌ها را لغو کنیم.
وی در ادامه افزود: برای اقتصاد کشور مشخص است که در چهار ماه گذشته روند صادرات افزایشی بوده است ، طبق آمار صادرات در سال گذشته ماهانه سه میلیارد دلار بوده است که در دوازده ماه سی و شش میلیارد می‌شود. امسال در چهار ماه نخست چهارده میلیارد دلار صادرات داشته‌ایم که نشان دهنده رشد صادرات از ماهانه سه میلیارد دلار به سه میلیارد و پانصد میلیون دلار است و نشان‌دهنده بهبود وضعیت ارزی در سال پیش رو است که می‌تواند به کاهش یا تثبیت قیمت ارز منجر شود.
حسینی در ادامه گفت: در مذاکرات برجام با آمریکا توافق شد که اجازه استفاده ازحداقل هفت میلیارد دلار از منابع ایران در کره و ژاپن داده شود البته باید توجه داشت این منابع آزاد نشد ولی امکان تهاتر یا دادن کالا از این منابع به ایران وجود دارد و همین اتفاق خود اثر بزرگی بر بازار ارز ایران خواهد گذاشت.
وی در ادامه افزود: یک دست شدن حاکمیت و خوشبینی بازار در مورد اقداماتی که دولت آقای رییسی ممکن است انجام دهد همین امروز در بورس با شاخص مثبت نمایان شد. به گفته وی بورس به این نتیجه رسیده است که قیمت ارز روندی افزایشی را تجربه خواهد کرد و سبزپوشی بورس نیز تاثیر همین ارزیابی و دورنماست .
ارز لنگر اسمی اقتصاد شد
همچنین مشاور سابق بانک مرکزی گفت: در بلندمدت چشم‌انداز واقع‌بینانه‌ای برای نظام ارزی باثبات یا نظام اقتصادی باثبات در ایران نداریم، در نتیجه اگر علمی برخورد کنیم، باید قبول کنیم که سرنوشت اقتصاد ایران، افزایش نرخ ارز است.
احمد عزیزی افزود: ما دلار ۳۰، ۳۱ و ۳۲ هزار تومان را تا شهریور ۹۹ دیدیم. به همین دلیل من تعجب می‌کردم که چند ماه پیش مقارن با شروع کار دولت بایدن و بعد از آن، گروهی خوشبین بودند به اینکه قیمت ارز باید قیمت تعادلی‌اش، حالا با هر مدلی که استفاده می‌کردند، زیر ۲۰ هزار تومان است. عملا در ۶ ماه گذشته ثابت شد که آن تحلیل‌ها درست نبود و الان هم خیلی‌ها روی این تحلیل‌ها اصرار می‌کنند.
عزیزی تاکید کرد: من اعتقاد دارم وقتی دلار تا ۳۰، ۳۲ هزار تومان را یک سال قبل ملاقات کرده، احتمال اینکه به راحتی به این سطوح برگردد، وجود دارد. بالاخره ما از یک سال قبل تاکنون حداقل ۴۵ درصد تورم داشتیم.
وی متذکر شد: نکته اصلی این است که ما در بلندمدت چشم‌انداز واقع‌بینانه‌ای برای نظام ارزی باثبات یا نظام اقتصادی باثبات در ایران نداریم. در نتیجه اگر بخواهیم علمی برخورد کنیم، در دامنه بلندمدت اگر تئوری‌های تعیین نرخ برابری ارز را بگیریم، و رفتار گذشته اقتصاد ایران را مورد توجه قرار دهیم، باید قبول کنیم که سرنوشت اقتصاد ایران، افزایش نرخ ارز است. اینکه چقدر افزایش می‌یابد، براساس عوامل موثر در نرخ ارز مثل تورم، نقدینگی و تراز پرداخت‌های خارجی و درآمد نفت، این عدد را می‌توان تحلیل کرد.
مشاور سابق بانک مرکزی همچنین گفت: اگر بخواهیم براساس سیاست ارزی بگوییم، انتظارات تورمی، ذخایر خارجی، بدهی‌های خارجی، کشش‌پذیری کالاها در بازارها، باز بودن اقتصاد و توسعه بازارهای مالی و... مطرح است. در مورد ایران، تحریم و دسترسی به منابع ارزی و روابط کارگزاری و عدم رعایت استانداردهای بین‌المللی مطرح است. با وجود این‌ها، واقعا چشم‌انداز ناامیدکننده‌ای برای خودمان ترسیم می‌کنیم. همه این‌ها را اگر بخواهم خلاصه کنم، ما در عرصه اقتصادی، ارز را لنگر اسمی اقتصاد به جای تورم کردیم. این اشتباه است و اشتباه آن هم بر همه اثبات شده است.
اگر برجام نباشد
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران نیز گفت: اگر برجام اتفاق بیفتد و خبر مثبتی بشنویم، من فکر می‌کنم دلار تا ۲۰، ۲۱ هزار تومان به طور موقت کاهش پیدا می‌کند در کل من فکر می‌کنم با این فرمون و حفظ شرایط موجود، تا پایان سال به ۳۰ هزار تومان نزدیک می‌شویم؛ در غیر این صورت وضعیت قابل پیش‌بینی نیست.
علی شریعتی درباره اینکه بدون برجام، دلار تا کجا پرواز می‌کند؟ اظهار داشت: در کشور ما دلار براساس مولفه‌های اقتصادی تعیین نمی‌شود و بیشتر به نوعی ابزار مالی، سیاسی و امنیتی است و ما به عنوان مصرف‌کننده راجع به آن صحبت می‌کنیم.
وی افزود: ما در شرایطی قرار داریم که تا شاخص بورس بالا می‌رود، همه می‌گویند خدا رو شکر، آقای رییسی آمده و وضعیت بورس خوب می‌شود. اما صف مرغ هنوز هست. به‌هرحال ما مردم احساسی‌ای هستیم و داریم در مورد شرایط صحبت می‌کنیم.
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران تصریح کرد: چند نکته را به نظر من باید در نظر بگیریم. من اعتقاد راسخ دارم و بارها هم گفتم دلار در کشور ما سیاسی است و حتی کسانی هم که پیش‌بینی‌های خاص داشتند که دلار زیر ۲۰ هزار تومان می‌آید یا دلار ۱۵ هزار تومان می‌شود، پیش‌بینی آنها هم براساس مقاصد سیاسی و ایجاد مزیت رقابتی برای کاندید رقابتی خاصی بود؛ وگرنه در عمل همه می‌دانند که این اتفاق نمی‌افتد و شدنی نبود.
وارد دوره رکود تورمی شدیم
میثم رادپور ، کارشناس اقتصادی نیز تاکید کرد: باید فراتر از افق کوتاه مدت به مساله دلار نگاه کرد و ترجیح می‌دهم که در بازه زمانی بلندمدت تری به این موضوع بپردازم .
وی با اشاره به اینکه برخی معتقدند دلار لنگر اقتصاد ایران است، گفت: دلیل این وضعیت این است که مصیبت‌های ما همواره با افزایش قیمت دلار رخ می‌دهد . این طور دیده می‌شود که افزایش نرخ دلار باعث ایجاد تورم می‌شود .
او گفت: نرخ دلار در همه جهان نرخ مهمی است اما باید توجه داشت که در ایران اهمیت دلار بیش از پیش شده است .
رادپور با تاکید بر اینکه اقتصاد ایران در حدود ۱۰ سال است که درگیر پدیده رکود تورمی است ، گفت: اقتصاد ایران در حال کوچک شدن است و سهم آحاد بخش هیا اقتصادی از کیک اقتصاد در حال کوچک شدن است تولید در این فضا آب می‌رود، این اتفاق در شرایطی رخ داده است که نرخ تورم بالاست و به عبارت دیگر یکی از بالاترین نرخ‌های تورم در دهه‌های اخیر را شاهد هستیم .
وی گفت: همه سئوالات و جواب ها بر این استوار است که ببینیم رفاه اقتصادی در ایران چه می شود ، منظور من این است که گرانی دلار به ذات خود مساله مهمی نیست، آنجا مسله مهمی می شود که افزایش قیمت رفاه را کاهش دهد .
او گفت: موضوع مهم این است که نرخ دلار نیز محصول ساختار اقتصادی است که این فضا را ایجاد کرده است، نرخ دلار همواره پرنوسان و نگران کننده است .
رادپور افزود: اگر وضعیت ما بدتر شده است به دلیل این است که ما یک دهه است درگیر رشد منفی اقتصادی هستیم و در نتیجه آثار تورمی با شدت بیشتری خود را نشان می‌دهد به هر حال در سال‌های گذشته ما همواره رشد اقتصادی ولو اندک راداشتیم .
وی گفت: در این فضا معضل اقتصاد نباید به تورم تقلیل داده شود، بالاخره در این ساختار اقتصادی ، سیاستگذار تقبل کرده است که دولت هزینه یارانه کالاهای اساسی و حامل‌های انرژی را پرداخت کند و در فضایی که رشد اقتصادی منفی است، دولت با کسری بودجه و کاهش درآمد ربرو می‌شود اما هزنیه‌هایش رو به افزایش است و در نتیجه کسری بودجه مداو بزرگ و بزرگتر می‌شود.
او با تاکید بر اینکه این ساختار تولید کننده کسری بودجه است، گفت: طبیعی است درآمد رو به کاهش و مخارج رو به افزایش کسری بودجه ایجاد می کند و این کسری بودجه به ایجاد تورم منجر می شود .
او با تاکید بر اینکه الزامات بازار در نهایت به دولت تحمیل می‌شود، گفت: الگوی رژیم ارزی ما خاص است . به نظرم الگوی رژیم ارزی ما تثبیت- جهش بوده است، این بدانمعناست که تا جایی که دولت ها توانسته اند قیمت را تثبیت کردند و جایی که دیگر نتوانستند و امکانش را نیافته‌اند تن به جهش دادند .
وی تاکید کرد: نکته این است که طول مدت تثبیت نرخ ارز کوتاه شده است، در دوره ریاست جمهوری آقای خاتمی ، در دهه هفتاد و هشتاد ما شاهد دوره تثبیت ۱۰ ساله بودیم اما کم کم به تدریج این دوره رکودی به شش سال کاهش یافت پس از جهش نرخ ارز در سال ۹۷، این دوره به یک سال تقلیل یافت . به این ترتیب کوتاه شدن دوره تثبیت برامده از شرایط رکود تورمی در ایران است .
وی گفت: طبیعتا می توان انتظار داشت که نرخ ارز کمابیش در محدوده افزایش حجم نقدینگی، قیمت ارز افزایش یابد . به واسطه شرایط کنونی باید با دوره های طولانی تثبیت حداحافظی کنیم چرا که دیگر امکانات گذشته را نداریم و شرایط اقتصادی خود را به قیمت دلار تحمیل می کند .
نرخ تعادلی دلار چقدر است؟
صادق الحسینی، کارشناس اقتصادی در کلاب‌هاوس خبرآنلاین گفت: برآوردهای ما نشان می‌داد در سال گذشته نرخ تعادلی دلار بین ۲۱ تا ۲۴ هزار تومان بود اما بحث این بود که در صورت بازگشت به برجام، دولت مجبور به تسویه دلارهایی که به بانک مرکزی بدهکار است، خواهد بود و از سوی دیگر ۳۰ میلیارد دلار درآمد نفتی را خواهد داشت و ۵۰ تا ۷۰ میلیارد دلار نیز ارز بلوکه شده دولتی و غیردولتی آزاد می‌شد و در نتیجه شوک به سمت عرضه وارد شده و قیمت از حالت تعادلی خود خارج می‌شود.
او گفت: آنچه در واقعیت رخ داده متفاوت است و باید توجه داشت هزاران عامل قیمت را در محدوده‌هایی حتی غیرواقعی نگه می‌دارد ، پس باید توجه داشت هیچ اقتصاددانی نمی‌گوید قیمت دلار کمتر از بیست هزار تومان تعادلی است بلکه همه نسبت به این موضوع هشدار می‌دادند که قیمت کمتر از بیست هزار تومان بسیار برای اقتصاد ایران خطرناک است .
او گفت: عواملی که گفتم می توانست که زمینه را برای کاهش قیمت دلار به کمتر از بیست هزار تومان فراهم کند، همان شوک عرضه ، این شرایط را مهیا می کرد اما نکته طرناک اینجاست که این ضعیت ماندار نیست و آسیبی جدی‌تر به اقتصاد وارد می‌شود.
الحسینی با اشاره به اینکه کشف قیمت تعادلی ارز در کشور نفتی که هشتاد درصد ارز خارجی‌اش در اختیار دولت است و در دو دهه گذشته نیز۶۰ درصد ارز خارجی‌اش در اختیار دولت است، با دیگر کشورها متفاوت است.
وی در پاسخ به این سئوال که اگر برجام به امضا نرسید،چه اتفاقی خواهد افتاد؟ گفت: در صورتی که برجام به نتیجه نرسد ، ما شاهد رشد فزاینده نقدینگی خواهیم بود. منظورم از رشد فزاینده نقدینگی این است که این رشد در حداکثر چیزی که در تاریخ اقتصاد ایران داشتیم رخ خواهد داد. در ضمن باید توجه داشت که کسری بودجه نسبت به تولید ناخالص داخلی به بالاترین حد خود در تاریخ ایران رسیده است .
به این ترتیب کسری بودجه به ۱۰.۱ درصد رسیده و همین امر رشد نقدینگی را فزاینده خواهد کرد.
این کارشناس اقصادی در توضیح این مطلب افزود: پیش‌بینی‌ها نشان می‌داد در صورت عدم امضای برجام قیمت بین ۲۲ هزار و ۵۰۰ تا ۲۶ هزار و ۵۰۰ تومان نوسان دارد که البته ریسکی ۱۵ درصدی را نیز باید برای آن در نظر داشت . برای سال آینده نیز باید به همین روند فزاینده نقدینگی برای رشد قیمت دلار حساب کرد.
۲۲۳۲۲۳
