خبرگزاری مهر-گروه جامعه: این روزها چشم میلیون ها ذی نفع آموزش و پرورش به معرفی وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش است. این انتخاب نه تنها جمعیت میلیونی معلمان ها را تحت تاثیر قرار می دهد که بیش از آن فضای تعلیم و تربیت را متاثر خواهد کرد. تاثیر وزیر آموزش و پرورش و نگاه او به جریان تعلیم و تربیت می تواند بر میلیون ها خانواده ایرانی تاثیر بگذارد. این روزها هم هشتکی در فضای مجازی به راه افتاده است که مطالبه از رئیس جمهور برای دقت نظر در انتخاب وزیر پیشنهادی را هدف قرار داده است.
واقعیت این است که کارهای بر زمین مانده در آموزش و پرورش کم نیست. از سوی دیگر بزرگی این وزارتخانه و تنوع ذی نفعانش هم با این وزارتخانه‌ای قابل قیاس نیست. کرونا هم مزید بر علت شده تا عملاً بیش از یک سال تحصیلی بسیاری از کارهای بنیادین در این وزارتخانه بر زمین بماند. فقط یک لیست از حوزه های آموزش و پرورش که نیاز به تحول جدی و برنامه‌ای جامع و تحولی در آن وجود دارد شامل: دانشگاه فرهنگیان و جذب نیروی انسانی در آموزش و پرورش، معیشت فرهنگیان و تعیین تکلیف رتبه بندی فرهنگیان، کتاب درسی و بسته های یادگیری و اهم و فی الهم کردن محتوای کتب درسی، نظام آموزش فنی و حرفه ای و آموزش های مهارتی در کل فضای آموزش و پرورش، نظام استعدادیابی، نظام مشاوره، آسیب های دانش آموزی، هدایت تحصیلی، کنکور و نظام ارزشیابی در تمام سطوح، تعیین تکلیف جمعیت نخبگان تحصیلی و هوشی، رسیدگی به شرایط کودکان استثنایی، تحول در میراث نهضت سوادآموزی و کارکرد آن، تعلیم و تربیت کودک و...
پیش از این خبرگزاری مهر در گزارش هایی متعدد به مطالبات جامعه آموزش و پرورش و انتظار از دولت سیزدهم پرداخته است چه از گزارش هایی در دورانی که نامزدهای ریاست جمهوری از این حوزه سخن می گفتند تا گفتگوهایی با صاحبنظران پیرامون چالش های این حوزه که می توان به گزارش هایی چون چشم میلیون‌ها ذی‌نفع آموزش و پرورش به مناظره دوم و سوم نامزدها، تحول در کسب مهارت و شایستگی‌های معلمی از حرف تا عمل، جایگاه توجه به عدالت آموزشی در برنامه کاندیداهای احتمالی، لزوم توجه نامزدها به مسائل آموزش و پرورش و ارائه برنامه مشخص، نقطه آغاز تحول در آموزش و پرورش حل مساله معیشت فرهنگیان است، تعلیم و تربیت نیازمند حمایت شخص رئیس جمهور است، نیازمند دیدی تحول گرایانه در آموزش و پرورش هستیم اشاره کرد.
اما شاید در راس همه مواردی که در تعیین وزیر جدید آموزش و پرورش باید به آن توجه شود این است که وزیر جدید دیدی جامع و کارکردگرا در دو حوزه اجرای سند تحول بنیادین و عدالت آموزشی داشته باشد. شاید از همین روست که بیش از هر چیز نیازمند وزیری هستیم که دارای جایگاهی علمی و آگاه به حوزه تعلیم و تربیت باشد و از سوی دیگر وزیری چابک و جوان هستیم که از یک سو بتواند با دیدی جامع حوزه تعلیم و تربیت را رصد کند و برنامه و هدفگذاری برای خروجی دانش آموزان از نظام تعلیم و تربیت کشور داشته باشد و از سوی دیگر بتواند برای تحقق عدالت آموزشی چنان ساختارهای اجرایی این وزارتخانه و مهمتر از آن ساختارهای جامعه را بشناسد که بتواند برای نیل به سمت عدالت آموزشی راهکارهایی مشخص و دور از شعارزدگی و عملیاتی داشته باشد. این بدان معناست که وزیر آموزش و پرورش باید دیدی فراتر از پایتخت داشته باشد و بداند تحقق عدالت آموزشی و حتی سند تحول بنیادین گرچه بنیان های مشخصی دارد اما در هر جغرافیایی و در هر فضای بومی به گونه‌ای می تواند عملیاتی شود.
ساحت‌های شش‌گانه سند تحول بنیادین حالا دیگر مدتهاست رونمایی شده است. شاید کرونا و شاید هم نبود عزم جدی برای اجرای سند تحول بنیادین در این سال ها سبب شده این ساحت ها نیز به کندی اجرایی شوند. حالا می توان گفت زمان اصلاح و بازنگری این سند نیز رسیده است بدون آنکه بشود گفت دقیقاً چه درصدی از این سند اساساً به مرحله اجرایی شدن رسیده است. حداقل این است که این سند که مطالبه بسیاری از کارشناسان حوزه تعلیم و تربیت است خروجی مشهودی تا حالا نداشته است.
زیر نظام های سند تحول بنیادین شامل نظام راهبری و مدیریت تربیتی، نظام برنامه درسی، نظام تأمین و تخصیص منابع مالی، نظام تربیت معلم و تأمین منابع انسانی، نظام تأمین فضا، تجهیزات و فناوری و نظام پژوهش و ارزشیابی همچنان در سیر تحقق سند قدم برنداشته اند و به جرئت می توان گفت در هر کدام از این زیرنظام ها چالش های جدی وجود دارد. حالا قرار است دوره پیش دبستانی و حتی مهدکودک هم به ساختار آموزش و پرورش اضافه شود و بنا بر این مهم سند تحول و حتی زیرنظام ها نیازمند بازنگری جدیدی هستند.
از سوی دیگر در تمام این سالها می شود به جرئت گفت ساختار آموزش و پرورش از مدارس فاصله گرفته است به گونه‌ای که علمکرد مدارس در اکثر حوزه ها از جمله عدالت آموزشی و یا همین ساحت های شش گانه به سختی قابل رصد است و در صورت رصد شدن می توان شاهد تفاوت های بسیار فاحشی در این عملکردها بود چرا که درباره خود مدارس و تامین نیازهای آنها نیز در این سال ها عدالت به فراموشی سپرده شده است.
وزیری که بتواند معاونین کارآمدی برای این وزارتخانه تعیین کند بدون شک می تواند بسیاری از موارد ساختاری این حوزه از جمله بحث های معیشتی را به همکاران کارآمد خود بسپارد و بیش از هر چیز تلاش کند شکاف میان ذی نفعان آموزش و پرورش و این وزارتخانه پر شود. پیگیری مباحثی چون واکسیناسیون فرهنگیان، پرداخت حقوق معلمان حق التدریس، جذب معلمان، پرداخت پاداش پایان خدمت فرهنگیان و… گرچه باید مورد مطالبه وزیر آموزش و پرورش باشد اما اگر وزیری بخواهد در این جریان های روزمره آموزش و پرورش غرق شود دیگر فضایی برای سکان داری این عرصه به سمت اصلاح ساختارها برای نیل به تعلیم و تربیت جریان ساز نمی ماند.
حسین تاریخی دبیر کل اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش آموزان معتقد است مشکل اصلی آموزش و پرورش شاید این است که تمرکز اصلی اش روی آموزش است نه پرورش و اینکه در توفیقات معلم در این سیستم دنبال توفیقات آموزشی او هستیم.
وی بیان کرد: وزیر آینده باید کسی باشد که نگاهش به رئیس جمهور نزدیک باشد. دوم اینکه هر وزیری سیاسی انتخاب شود، وزیر آموزش و پرورش اصلاً نباید انتخابش سیاسی باشد. باید یک آرامشی در این وزارتخانه برقرار باشد. این وزارتخانه نباید جولانگاه بده بستان های سیاسی باشد.
حجت‌الاسلام والمسلمین حامد تقدیری کارشناس مسائل آموزش و پرورش و رئیس سازمان مدارس صدرا (مدارس انقلاب اسلامی) نیز معتقد است در حال حاضر در موج پنجم تحول در آموزش و پرورش جهانی هستیم. باید بدانیم موج‌های قبلی چه بوده و موج پنجم چیست. اینکه بدانیم قبل از انقلاب چه اتفاقی افتاده و بعد از انقلاب چه اتفاقی در حوزه آموزش و پرورش رخ داده است و اینکه رئوس مسائل مهم آموزش و پرورش باید مشخص شود، بدیهی است.
وی بیان کرد: یک بحث این است که محتوای سند تحول بنیادین مدتهاست تهیه شده اما بحث اصلی ما این است که این محتوا را قرار است چگونه اجرا کنیم یعنی یک بحث نگارش سند و محتواست و یک بحث اجرای آن. شاید مشکل این است که به قول آقای قرائتی ما مرد تحول در آموزش و پرورش نداریم. تحول مرد میدان می‌خواهد. آموزش و پرورش با یک وزیر جلو نمی‌رود بلکه یک تیم وزارتی می‌خواهد.
محمدرضا نیک نژاد معلم باسابقه آموزش و پرورش و کارشناس مسائل آموزش و پرورش نیز بیان کرد: شخصاً از دولت بعد انتظار تحولات کیفی در آموزش و پرورش ندارم ولی انتظار دارم شعارهایشان در این حوزه واقع‌بینانه باشد و مهمتر از همه اینکه عمل کنند.
عباس بیات کارشناس حوزه آموزش و پرورش معتقد است قرار بود هر ۵ سال یک بار سند تحول بنیادین به روز آوری شود که در بازه زمانی ۱۰ ساله‌ای که قرار بود اجرایی شود، دو بار این اتفاق از دست رفت و اجرای سند نیز تحقق پیدا نکرده است. یکی از گام‌های کلان در آموزش و پرورش به روز آوری و عملیاتی تر کردن سند تحول است.
در مجموع به نظر می رسد بیش از هر چیز در دید وزیر آینده آموزش و پرورش نیازمند روحیه ای تحول گرایانه و عملیاتی هستیم تا کارهای بر زمین مانده این حوزه به سرانجام برسد و بازنگری جدی بر رویه های ناکارآمد در این حوزه شود.
