به گزارش ایرنا شناسنامه و به قول قدیمی‌ترهایمان سجل‌که به جامعه ایران آمد مناسبات خود را پیدا و خیلی زود ۲ برگه کاغذ دست نوشته تبدیل به هویت ثبتی مردم شد.
زندگی مردم ایران ۱۰۰سال پیش، بعد از آمدن اسناد سجلی و هویتشان شکل جدیدی پیدا کرد؛ آن‌ها که تا یک دهه قبلش با نسبت های نزدیک خانوادگی مانند پسر فلان و دختر فلان خطاب می‌شدند اکنون در یک گروه فامیلی و با تاریخی مشخص از ولادت قرار گرفته بودند.
سیر تاریخی استفاده از شناسنامه‌ها در فعالیت‌های مختلف از مدرسه تا سربازی گسترش پیدا کرد به گونه ای که بدون داشتن این سند هویتی افراد با مانع جدی در بهره مندی از فعالیت های اجتماعی و فردی روبه رو می‌شدند.
به گفته یک کارشناس اجتماعی، با وجود قدمت ثبت احوال در سیستان و بلوچستان و صدور نخستین شناسنامه در سال ۱۳۰۷ در این استان برخی از خانواده ها به دلیل دوری از مراکز شهرستان ها و عدم آگاهی آنان از اهمیت سند سجلی و یا بی توجهی به آن موفق به دریافت شناسنامه نشدند که در چند سال اخیر این قبیل افراد مدعی داشتن تابعیت ایرانی و متقاضی دریافت شناسنامه در مناطق مختلف این استان شده اند.
از طرفی حضور اتباع و مهاجران خارجی در این استان و اطلاع آنان از موضوع فاقدان شناسنامه سبب شد تا برخی از آنان با ادعای تابعیت ایرانی در خواست شناسنامه کنند که همین مساله دستگاههای دست اندرکار بویژه شورای تامین هر شهرستان را بر آن داشت تا در این زمینه اقدامات لازم و تحقیقات گسترده در مورد متقاضیان شناسنامه را انجام دهند.
در این گزارش به بررسی وضعیت فاقدان شناسنامه در سیستان و بلوچستان و اقدامات انجام گرفته برای حل این موضوع پرداخته شده است.
فاقدان شناسنامه
فاقدان شناسنامه به چه کسانی اطلاق می‌شود؟
مدیرکل ثبت احوال سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: مطابق دستورالعمل ماده ۴۵ قانون ثبت احوال مصوب۱۳۸۱ شورای عالی ثبت احوال، در بند «الف» آن، اصطلاح فاقدان شناسنامه به کسانی اطلاق می‌شود که مدعی باشند ایرانی هستند و سن آنان بیش از ۱۸ سال بوده و تا زمان مراجعه به ثبت احوال به هر طریق برای آنان سند سجلی تنظیم نشده باشد.
رضا راحت دهمرده افزود: فاقدان شناسنامه کسانی هستند که پدر آنان ایرانی و از منظر قانون دارای ۱۸ سال سن و فاقد مدارک سجلی هستند.
راه رسیدن به شناسنامه
شناسنامه، سندی رسمی برای احراز و اثبات هویت اشخاص (حقیقی) در جامعه است. در واقع، پراهمیت‌ترین اوصاف احوال شخصیه در قالب این سند جلوه‌گر می‌شود.
فاقدان شناسنامه به چه طریقی می‌توانند به شناسنامه دست یابند
مدیرکل ثبت احوال سیستان و بلوچستان به خبرنگار ایرنا گفت: با ارائه مدارک هویتی پدر و اثبات نسب با پدر و یا در صورت فوت پدر ارائه گواهی فوت و انحصار وراثت برای آنان در اجرای دستورالعمل اجرایی ماده ۴۵ قانون ثبت احوال پرونده تشکیل و با طی مراحل قانونی و بررسی‌های دستگاههای انتظامی و اطلاعاتی و پس از تایید تابعیت از طریق شورای تامین شهرستان برای آنان سند هویتی صادر می‌شود.
دهمرده در پاسخ به این سووال که افراد فاقد شناسنامه ایرانی بودن خود را چگونه اثبات می‌کنند و در این زمینه چه مستندات و مراحلی نیاز است گفت: این افراد باید با استفاده از مستندات لازم نسبی (کپی مدارک شناسایی پدر یا جد پدری و حکم اثبات نسب) به ادارات ثبت احوال مراجعه کرده تا پس از بررسی‌های لازم نسبت به تشکیل پرونده اقدام و تنها با ادعای ایرانی بودن امکان تشکیل پرونده برای این افراد وجود ندارد.
وی با اشاره به مدعیان تابعیت خاطرنشان کرد: مدعیان تابعیت افرادی هستند که قادر نیستند هیچ‌گونه مدرک هویتی دال بر ایرانی بودن خود ارائه و به صرف سکونت در ایران ادعای تابعیت می‌کنند که همچنین دارای فرزندانی فاقد شناسنامه بوده و در دستگاههای اجرایی، امنیتی و قضایی مدارکی دال بر تابعیت خارجی آنان وجود دارد.
فرزندان حاصل از ازدواج مادران ایرانی با مردان خارجی
فرزندان حاصل از ازدواج مادران ایرانی با مردان خارجی بخش مهمی از فاقدان شناسنامه را در کشور تشکیل می‌دهند.
سال‌ها بود که تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج مادران ایرانی با مردان خارجی به کلافی پیچیده تبدیل شده بود و به خاطر نداشتن اسناد هویتی از بسیاری امکات رفاهی مانند آموزش محروم بودند
سال ۸۵ ماده واحده‌ای در قانون وجود داشت که بر اساس آن به فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان غیرایرانی که بالای ۱۸ سال سن داشتند شناسنامه اعطا می‌شد اما این قانون خلاءهایی داشت که مورد بررسی قرار گرفت.
سرانجام این طرح در دوره‌های هشتم و نهم مجلس تغییراتی پیدا کرد و در نهایت توسط شورای نگهبان رد شد تا اینکه در سال ۹۷ دوباره پرونده وضعیت شناسنامه فرزندان مادران ایران و پدران خارجی گشوده وپس از بررسی‌های طولانی و کش و قوس های فراوان لایحه اعطای شناسنامه فرزندان مادران ایران و پدران خارجی در مهر سال ۹۸ تصویب و هم اکنون نیز وارد فاز اجرایی شده است.
در نهایت قانون اعطای تابعیت به همه فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان غیرایرانی توسط مجلس شورای اسلامی و همکاری سایر نهادها تصویب و به همه استان‌های سراسر کشور ابلاغ و اعلام شد.
آیین‌نامه اعطای تابعیت ایران به فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی در ۱۳ خرداد سالجاری برای اجرا به وزارتخانه‌های کشور، اطلاعات و امورخارجه و معاونت حقوقی رییس‌جمهوری ابلاغ شد و بعد از آن هیات وزیران در اجرای قانون اصلاح قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی، آیین‌نامه اجرایی نحوه اعطای تابعیت به افراد مشمول این قانون را تصویب کرد.
چندی پیش سیف‌الله ابوترابی سخنگوی سازمان ثبت احوال کشور گفت: تا کنون برای ۸۴ نفر از فرزندان حاصل از ازدواج مادر ایرانی با پدر خارجی در پنج استان شناسنامه صادر و تحویل داده شده است.
استان‌های اصفهان،کرمان، همدان، زنجان، جزو نخستین استانهایی بودند که این شناسنامه‌ها به فرزندان واجدشرایط اعطا شد.
اما روند اجرای این طرح در سیستان و بلوچستان چگونه بود
پیش ثبت‌نام شناسنامه‌دار شدن فرزندان حاصل از ازدواج مادران ایرانی با مردان خارجی در همه گروه‌های سنی از مرداد ماه در سیستان و بلوچستان آغازشد.
اما برای دقیق شدن بر روند اعطای این شناسنامه ها مدیرکل ثبت احوال سیستان و بلوچستان با اشاره به وضعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با اتباع بیگانه به خبرنگار ایرنا گفت: متعاقب وقوع جنگ در کشورهای همسایه و مهاجرت غیرقانونی قشر زیادی از این اتباع به ایران و ازدواج بدون مجوز قانونی برخی از آنان با زنان ایرانی، پس از گذشت چند سال شاهد فرزندان حاصل از این ازدواج‌های شرعی و غیر قانونی بودیم که بدون شناسنامه در استان زندگی می‌کنند.
راحت‌دهمرده افزود: متاسفانه تعداد افراد این گروه بسیار بیشتر از دسته‌های دیگر بوده و با توجه به تصویب قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی در سال گذشته و تصویب آیین‌نامه اجرایی این قانون از طریق هیات دولت عمده مشکلات این افراد برطرف می‌شود.
وی ادامه داد: طبق قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی، ثبت احوال عضوی از اعضای این کارگروه بوده و امکان تشکیل پرونده در ثبت احوال وجود ندارد و این افراد باید در ابتدا از طریق سامانه اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی به نشانی (www.bafia.ir) اقدام کنند تا پس از طی روند قانونی پرونده برای اقدامات بعدی به ثبت احوال ارسال شود.
شناسنامه، موجودیت هر ایرانی
اقدامات انجام گرفته در اعطای شناسنامه به فاقدان این سند در سال‌های اخیر روند مطلوبی را طی کرده بطوریکه به گفته مدیرکل ثبت احوال سیستان و بلوچستان تنها در سال گذشته با بررسی ۸۰۳ پرونده در کمیسیون فاقدان شناسنامه این استان، تعداد ۴۹۲ پرونده تایید و برای ۲هزارو ۲۹۲ نفر سجل صادر و ۳۱۱ پرونده دیگر نیز رد تابعیت شدند.
اعطای تابعیت به کودکان حاصل از مادر ایرانی و پدر خارجی نیز میراث ماندگار دیگری است که مشکل بخش بزرگی از جمعیت فاقدان شناسنامه را حل خواهد کرد.
امید می‌رود به زودی همه کودکان این سرزمین از نشان، هویت رسمی و ثبتی برخوردار شده و در سایه پرچم پرافتخار جمهوری اسلامی ایران برای توسعه سرزمین‌شان بکوشند.
