آلپرازولام در کنترل اختلالات اضطراب برای تسکین کوتاه مدت علائم اضطراب مصرف می‌شود. این دارو به عنوان داروی کمکی در درمان اضطراب همراه با افسردگی روانی همچنین در درمان اختلالات پانیک مصرف می‌شود.
مکانیسم اثر آلپرازولام
-اتصال به گیرنده های پس سیناپسی فضاویژه بنزودیازپین در نورون های گابا (موجود در مناطق مختلف سیستم اعصاب مرکزی مانند سیستم لیمبیک و رتیکولار)
- افزایش اثرات مهاری گابا بر نورون های قابل تحریک و ایجاد هایپرپلاریزاسیون و پایدارسازی غشای نورونی (از طریق افزایش نفودپذیری غشای نورونی نسبت به یون کلر)
- گیرنده های بنزودیازپین و اثرات آن ها وابسته به GABA-A می باشد اما بنزودیازپین به گیرنده گابا متصل نمی شود.
فارماکوکینتیک آلپرازولام
جذب: کامل (پیوسته رهش آهسته تر از سریع رهش، سرعت جذب در دوز شبانه بیشتر از دوز روزانه)
فراهمی زیستی: سریع رهش 92-84%، پیوسته رهش 90%
پیک پلاسمایی:
سریع رهش 2-1 ساعت
پیوسته رهش در نوجوانان و بزرگسالان 9 ساعت (33% کاهش در صورت مصرف با غذای چرب، 33% افزایش در صورت مصرف ≥ 1 ساعت پس از غذای چرب، 1 ساعت کاهش در صورت مصرف هنگام خواب)
قرص بازشونده در دهان 2-1.5 ساعت (15 دقیقه سریعتر در صورت مصرف با آب، 4 ساعت افزایش در صورت مصرف با غذای چرب)
اتصال به پروتئین: 80% (عمدتا به آلبومین)
متابولیسم: کبدی (از طریق CYP3A4، به متابولیت های فعال و غیرفعال)
نیمه عمر:
بزرگسالان سریع رهش 26.9-6.3 ساعت، پیوسته رهش 15.8-10.7 ساعت، قرص بازشونده در دهان 19.2-7.9 ساعت
بیماری کبدی ناشی از الکل 65.3-5.8 ساعت
افراد چاق 40.4-9.9 ساعت
سالمندان 26.9-9 ساعت
دفع: ادرار (داروی تغییرنیافته و متابولیت)
عوارض جانبی آلپرازولام
عوارض شایع (%10<):
سیستم اعصاب مرکزی: خواب آلودگی، خستگی، سدیشن، آتاکسی، اختلال حافظه، تحریک پذیری، اختلال شناختی، دیس آرتری (گفتارفلجی)، سرگیجه، افسردگی
پوستی: راش پوستی
غدد درون ریز و متابولیسم: افزایش وزن، کاهش وزن، کاهش میل جنسی
گوارشی: افزایش اشتها، کاهش اشتها، یبوست، خشکی دهان
ادراری تناسلی: سختی در دفع ادرار
عوارض نسبتا شایع (%10-1):
قلبی عروقی: افت فشار خون، درد قفسه سینه، تپش قلب
سیستم اعصاب مرکزی: گیجی، تغییر سطح هوشیاری، مهارگسیختگی، اختلال توجه، اختلال تعادی، آکاتیزی (بی قراری حرکتی)، دیس اورینتیشن (اختلال در تشخیص موقعیت)، لتارژی، پرحرفی، جدایی از حقیقت، آژیتاسیون، زوال شخصیت، سردرد، بی خوابی، کسالت، عصبانیت، کابوس شبانه، بی قراری، سرگیجه، اضطراب، گرگرفتگی، پرخوابی، هیپوستزی (اختلال حس لامسه)، دیستونی
پوستی: واکنش آلرژیک پوست، درماتیت، افزایش تعریق، خارش
غدد درون ریز و متابولیسم: اختلال قاعدگی، افزایش میل جنسی، تغییر در میل جنسی، گرگرفتگی
گوارشی: تهوع، ریزش غیرعادی (سیالوره)، بی اشتهایی، درد شکمی، اسهال، سوء هاضمه، استفراغ
ادراری تناسلی: اختلالات جنسی، قاعدگی دردناک، بی اختیاری ادرار
عصبی، عضلانی و اسکلتی: درد مفاصل، دیس کینزی، درد عضلانی، کمر درد، کرامپ عضلانی، پرش عضلات، لرزش، ضعف، درد دست و پا
چشمی: تاری دید
تنفسی: تنگی نفس، هایپرونتیلاسیون (تنفس زیاد و سریع)، احتقان بینی، رینیت آلرژیک
سایر عوارض (درصد نامشخص):
سیستم اعصاب مرکزی: وابستگی به دارو، علائم ترک دارو
تداخلات دارویی آلپرازولام:
* مشخصات کلی تداخلات:
- سوبسترای CYP3A4
- مهارکننده CYP3A4 (ضعیف)
- تشدید اثرات تضعیف‌کننده CNS
تداخلات رده X (پرهیز):
آزلاستین (نازال)، برومپریدول، کانیواپتان، فوسیدیک اسید (سیستمیک)، ایدلالیسیب، ایندیناویر، ایتراکونازول، کتوکونازول (سیستمیک)، الانزاپین، اورفنادرین، اوکسوممازین، پارالدهید، پیموزاید، سدیم اکسیبات، تالیدومید
کاهش اثرات داروها توسط آلپرازولام :
تداخل قابل‌توجهی مشخص نشده است.
کاهش اثرات آلپرازولام توسط داروها:
القاکننده‌های قوی و متوسط CYP3A4، دابرافنیب، دفراسیروکس، انزالوتامید، اردافتینیب، ایووسیدنیب، میتوتان، ساریلومب، سیلتوکسیمب، مشتقات تئوفیلین، توسیلیزومب، یوهیمبین
افزایش اثرات داروها توسط آلپرازولام:
الکل (اتیل)، آزلاستین (نازال)، بلونانسرین، برکسانولون، بوپرنورفین، کلوزاپین، داروهای تضعیف‌کننده CNS، دوفتیلید، فلیبانسرین، فلونیترازپام، لمبورکسانت، لومیتاپید، متادون، متوتری‌مپرازین، متی‌روسین، نیمودیپین، آگونیست های اوپیوئیدی، اورفنادرین، اوکسی‌کدون، پارالدهید، پیموزاید، پیریبدیل، پرامی‌پکسول، روپینیرول، روتیگوتین، سدیم اکسیبات، سوورکسانت، تالیدومید، تریازولام، آبروگپنت، زولپیدم
افزایش اثرات آلپرازولام توسط داروها:
آلیزاپرید، اپرپیتانت، بریمونیدین (موضعی)، بروموپرید، برومپریدول، کانابیدیول، ماری‌جوانا (شاهدانه)، کلرمتیازول، کلرفنسین کاربامات، کلوفازیمین، کانیواپتان، مهارکننده‌های قوی و متوسط CYP3A4، دایمتیندن (موضعی)، دوکسیلامین، درونابینول، دروپریدول، دوولیسیب، اردافتینیب، اریترومایسین (سیستمیک)، اسکتامین، فلووکسامین، فوس اپرپیتانت، فوس نتوپیتانت، فوسیدیک اسید (سیستمیک)، هیدروکسی زین، ایدلالیسیب، ایندیناویر، ایتراکونازول، گیاه کاوا، کتوکونازول (سیستمیک)، لاروترکتینیب، لمبورکسانت، لیسورید مالئات، لوفکسیدین، منیزیم سولفات، ملاتونین، متوتری‌مپرازین، متوکلوپرامید، میفپریستون، مینوسیکلین، نابیلون، نتوپیتانت، الانزاپین، اومبیتاسویر، پاریتاپرویر/ ریتوناویر/ داسابوویر، اوکسوممازین، پالبوسیکلیب، پرامپانل، روفینامید، سیمپرویر، استریپنتول، تدوگلوتاید، تتراهیدروکانابینول، تتراهیدروکانابینول وکانابیدیول، تری‌مپرازین
تداخل با غذا:
در صورت مصرف غذای پرچرب دو ساعت پیش از مصرف دارو با فرمولاسیون آهسته رهش، حداکثر غلظت دارو 25% افزایش می‌یابد.
در صورت مصرف دارو بلافاصله پس از غذا، مدت زمان رسیدن به حداکثر غلظت، 33% کاهش می‌یابد.
چنانچه 1 ساعت پس از مصرف دارو، غذا میل شود این زمان 33% افزایش می‌یابد.
راهکار: بدون ملاحظات غذایی مصرف شود.
هشدار ها آلپرازولام
1- وضعیت تنفسی و قلبی بیمار پایش گردد.
2- در مصرف طولانی مدت دارو، ارزیابی عملکرد کبدی ضروری می باشد.
3- بیمار از لحاظ سابقه اعتیاد و بروز دپرسیون سیستم اعصاب مرکزی (سدیشن، سرگیجه، گیجی، آتاکسی) ارزیابی گردد.
4- لازم است که نیاز بیمار به ادامه درمان به صورت دوره ای ارزیابی گردد.
- لازم است که در بیماران بستری، تمهیداتی به منظور جلوگیری از سقوط و به زمین افتادن بیمار در نظر گرفته شود.
- در صورت تصمیم به قطع دارو، کاهش تدریجی دوز مصرفی ضروری می باشد.
- مصرف طولانی مدت دارو به بروز تحمل دارویی، وابستگی و سوء مصرف منجر می گردد.
توصیه های دارویی آلپرازولام
1 . این دارو نباید بیشتر از مقدار توصیه شده مصرف شود.
2. در صورتی که پس از چند هفته، اثربخشی دارو کاهش یافت،از افزایش مقدار مصرف بدون مشورت با پزشک باید خودداری شود.
3. به منظور کاهش احتمال بروز علائم قطع مصرف، مصرف این دارو باید به تدریج قطع شود.
